Formacja 1910. Biografie równoległe

Krzysztof Biedrzycki, Jarosław Fazan

Formacja 1910. Biografie równoległe obejmuje analizy i mikrosyntezy lokalne, skupione na fenomenach poszczególnych pisarzy reprezentujących pokolenie 1910, nastawione na wyjątkowość zjawisk literackich, odsłaniających jednostkowe projekty i doświadczenia. Swoista mikroskala tych ujęć pokazuje wybranych reprezentantów generacji raczej jako przeciwników (i/lub ofiary) wielkich systemów scalających masowe dążenia nowoczesności, swoimi dziełami i postawami broniących jednostkowej niezawisłości człowieka-bohatera XX wiecznej historii. Porównawcze ujęcia losów, dzieł i doświadczeń kilku polskich oraz światowych autorów, uzasadniają tezę tyleż konieczności, co nieoczywistości wszelkich pokoleniowych wspólnot, o zasadniczej roli indywidualności pisarza lub myśliciela, który odnajduje miejsce w swojej epoce dzięki niepowtarzalnym wyborom i dziełom niesprowadzalnym do wspólnych mianowników, wywołując skojarzenia i współbrzmienia często daleko od swego macierzystego kręgu, prowokując do porównań nie tylko z bliskimi sobie (geograficznie, duchowo, kulturowo, politycznie) twórcami, ale też – z autorami pozornie odległymi, a w każdym razie niebranymi przez krytyków i znawców dotąd pod uwagę.  

Żagary. Środowisko kulturowe grupy literackiej

Tadeusz Bujnicki, Krzysztof Biedrzycki, Jarosław Fazan

Tom Żagary. Środowisko kulturowe grupy literackiej zawiera studia stanowiące efekt krytycznego opracowania spuścizny literackiej i publicystycznej z lat 1930-1940 wileńskiej grupy Żagary oraz rekonstrukcji jej tła kulturalnego i literackiego. Rozbudowany w czasie badań kontekst historyczny, filozoficzny (katastrofizm europejski), etniczny (związki żagarystów z kulturą litewską, białoruską, żydowską, rosyjską itd.) pozwala na uchwycenie specyficznej atmosfery intelektualnej ówczesnego wielokulturowego i wielojęzycznego Wilna, w której wyrosła twórczość Czesława Miłosza, Jerzego Zagórskiego, Teodora Bujnickiego, Aleksandra Rymkiewicza, publicystyka literacka Józefa Maślińskiego i innych. Przeświadczenie o „kresowej peryferyjności” Wilna w twórczości żagarystów znajdowało kompensację w poszerzaniu horyzontu na zagadnienia o szerokim, uniwersalnym zasięgu. Od początku żagaryści tworzyli w swej poezji pejzaże fantastyczne oraz wprowadzali nowoczesne kwestie ideologiczne i filozoficzne. Ich świadomość estetyczna i światopogląd przekraczały lokalne postromantyczne tradycje. Wyraziste było przy tym przekonanie członków grupy o ideowo-społecznych zadaniach twórczości artystycznej, powstającej na tym „prowincjonalnym”, zagubionym na kresach II Rzeczypospolitej obszarze. I dlatego ważnym „kluczem” do rozpoznania światopoglądu żagarystów jest kategoria „pogranicza”. Książka kontynuuje inicjatywy badawcze, które owocowały to-mami opublikowanymi w serii Biblioteki Literatury Pogranicza (m.in. Poezja i poeci w Wilnie lat 1920-1940, Kraków 2003; Wilno literackie na styku kultur, Kraków 2007).