Intymna lokalność. O prywatnych ojczyznach pisarzy

Krzysztof Zajas

Książka w sposób śmiały i nowatorski stara się uwolnić pojęcie patriotyzmu i przywiązania do rodzinnej ziemi od ideologii. Zwłaszcza ideologii narodowej, która wykorzystuje, zniekształca i zafałszowuje naszą prywatną, intymną lokalność. Sfera czułej dyskrecji, jaką każdy z nas otacza własną lokalną ojczyznę, zostaje użyta do ideowej reprezentacji, a jej ładunek emocjonalny staje się siłą nośną samej ideologii. To, co zwyczajnie ludzkie i autentyczne, zmienia się w ideologiczne i sztuczne. Jest to zatem również książka o przebijaniu się przez fałsz ku szczerości. A ponieważ jednym z najważniejszych nośników naszej patriotycznej afektywności jest literatura, to pisarze są rzecznikami tych prywatnych ojczyzn i oni reprezentują nas w próbach powrotu do utraconej autentyczności. W naszym imieniu poszukują języka, w którym na powrót można zdjąć cudzysłowy z takich słów, jak: prawda, rzeczywistość, natura - mimo ostrej świadomości ich fantazmatycznego charakteru. W najogólniejszym sensie jest to książka o człowieku odwracającym się od ideologii.

Nieobecna kultura. Przypadek Inflant Polskich

Krzysztof Zajas

Książka jest monografią lokalnej, kresowej kultury dawnych Inflant Polskich, praktycznie nieobecnej we współczesnych badaniach humanistycznych. Autor nie tylko dokonuje rekapitulacji historycznej i antropologicznej zjawiska, ale stara się również na konkretnym przykładzie opisać mechanizmy kulturowe charakterystyczne da tzw. sytuacji pogranicznych. Ważnym elementem opisu jest próba uchwycenia fenomenu lokalnej tożsamości polsko-inflanckiej zapisanej w literackich i naukowych projektach polskich Inflantczyków. Składają się one na chybioną, nieudaną reprezentację krainy w dyskursie naszej humanistyki. Re-kreacja nieistniejącej krainy zmierza m.in. do przywrócenia bądź weryfikacji miejsca kilku literatów w piśmiennictwie polskim, spychanych dotychczas w niebyt lub przypisanych do niewłaściwych kontekstów kulturowych. Książka traktuje zatem Inflanty Polskie na dwa sposoby: jako przykład rozproszonej, wielokulturowej tożsamości kresowej oraz jako jednostkowy, niepowtarzalny fenomen wyrosły na obrzeżach dawnej Rzeczpospolitej.