Mity narodowe i ich rola w kreowaniu polityki na przykładzie państw byłej Jugosławii

Magdalena Rekść

 Książka Mity narodowe i ich rola w kreowaniu polityki na przykładzie państw byłej Jugosławii to czwarta publikacja z serii wydawniczej „Bałkany XX/XXI”. Porusza mało dotąd zbadane na gruncie politologii zagadnienie wpływu struktur niekwantyfikowalnych na sferę polityki, stanowi próbę spojrzenia na wydarzenia w byłej Jugosławii z perspektywy motywacji zachowań wielkich zbiorowości. Upadek komunizmu w Europie Środkowej i Wschodniej przyniósł bujny rozkwit mitologii narodowej. Przestrzeń ideologiczna nie znosi pustki, stąd też jedne treści musiały zostać natychmiast zastąpione innymi. Nacjonaliści manifestowali swoją obecność we wszystkich państwach regionu, zdezorientowane destabilizacją polityczną i gospodarczą społeczeństwa chętnie słuchały pięknych opowieści o narodowej wielkości i wyjątkowości. Casus Jugosławii był o tyle szczególny, że oprócz charakterystycznych dla całego regionu: transformacji ustrojowej oraz kryzysu gospodarczego, nastąpiła dekompozycja federacji, skutkująca powstaniem nowych państw narodowych, które zobligowane zostały do szybkiej redefinicji i rekonstrukcji własnej tożsamości. W pracy tej poddane zostały analizie mity narodowe, jakie wykorzystywano do celów politycznych na obszarze Bałkanów Zachodnich. Publikację zamyka najbardziej potężny bałkański mit narodowy – mit kosowski. Wydaje się, że o jego tak silnej pozycji stanowi perfekcyjne skonstruowanie przekazu, opartego na bardzo wielu prostych symbolach, trwale zespolonego z religią prawosławną, a przy tym konsekwentnie rytualizowanego przez długie lata. Na przykładzie mitu kosowskiego ukazane zostały sposoby budowy atrakcyjnej dla człowieka narracji i jej praktyczne wykorzystanie przez polityków.

Mity polityczne i stereotypy w pamięci zbiorowej społeczeństwa

Magdalena Rekść, Eugeniusz Ponczek, Andrzej Sepkowski

Prezentowany zbiór rozważań traktujących o pamięci zbiorowej, jej mityzacjach jest kontynuacją poszukiwań inspirowanych od wielu już lat, a prowadzonych aktualnie przez Katedrę Teorii Polityki i Myśli Politycznej Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politologicznych UŁ. Formuła tej monografii odbiega dość wyraźnie od uprzednich publikacji, w których dokonywano przede wszystkim prób kategoryzacji mitów i wyobrażeń zbiorowych w celu tworzenia ram porozumienia w kwestii sposobu ujęcia i wyjaśniania tych niezwykle istotnych, a pomijanych w pracach politologów i historyków, problemów dotyczących szeroko pojmowanej polityki pamięci zbiorowej oraz tożsamości kulturowej. Z kontrowersyjnymi przejawami, dotyczącymi tych kwestii spotykamy się niemal codziennie. Ramy tworzące formułę tej monografii mogą sprzyjać wzrostowi zainteresowania zagadnieniami zdecydowanie szerszymi, poczynając od prób rozpoznawania istoty pamięci zbiorowej - jako integralnej części wyobrażeń zbiorowych. Inicjatywa wydania niniejszej pracy zbiorowej wzbudziła znaczne zainteresowanie, zwłaszcza środowiska politologicznego. Toteż spośród kilkudziesięciu propozycji redaktorzy tomu zdecydowali się wybrać te publikacje, które są adekwatne względem tematyki odnotowanej w tytule monografii. Autorzy poszczególnych wypowiedzi są bliscy przyjętemu sposobowi wyjaśnienia, uwzględniającemu nomologiczne podejście badawcze oraz interdyscyplinarną opcję poznawczą. Mają oni jednocześnie nadzieję, że dzięki takiemu podejściu można zrozumieć i wyjaśnić wiele niuansów kognitywnych w kontekście podjętej problematyki. 

W kręgu wyobrażeń zbiorowych. Polityka, władza, społeczeństwo

Andrzej Dubicki, Magdalena Rekść, Andrzej Sepkowski

Monografia gromadzi studia poświęcone wyobrażeniom zbiorowym, mitom politycznym, wreszcie - pamięci zbiorowej. To problematyka, która budzi coraz większe zainteresowanie nie tylko historyków, którzy zwykle bywają bliżsi idiografii, lecz także politologów, socjologów, specjalistów od stosunków międzynarodowych i kulturoznawców. Jesteśmy zaskakiwani zarówno tym, co się dzieje w Europie i na innych obszarach globu ziemskiego, czyli rozpadem z pozoru stabilnego ładu, jak i szybkością oraz nieprzewidywalnością zmian, których nie są w stanie przewidzieć prospektywnie nastawieni ludzie nauki. Mamy do czynienia z obojętnością społeczeństw nawet wtedy, gdy zagrożenie staje się bezpośrednie. Poniekąd stajemy się zbiorowościami, jakich nie wymyśliłby George Orwell. Niewielkie grupy sterników zbiorowej świadomości ludzi „popychają” te społeczności w kierunkach, które sami znają. Wszystko to dzieje się za sprawą usilnego dążenia do kreowania wyobrażeń zbiorowych przez nowoczesne media. Refleksja nad problematyką wyobrażeń zbiorowych i tożsamości w jej dwóch wymiarach staje się zatem żywotnie potrzebna.   W serii ukazały się m.in.: Migracje. Ujęcie interdyscyplinarne, pod red. Tomasza Domańskiego Pieniądze w służbie dyplomacji. Państwowe fundusze majątkowe jako narzędzie polityki zagranicznej, pod red. Tomasza Kamińskiego Stany Zjednoczone - Chiny. W stronę dwubiegunowości?, pod red. Joanny Ciesielskiej-Klikowskiej i Magdaleny Marczuk-Karbownik Political Players? Sovereign Wealth Funds’ lnvestments in Central and Eastern Europe, pod red. Tomasza Kamińskiego Francja i Niemcy w procesie integracji europejskiej w latach 1992-2007, Joanna Ciesielska-Klikowska Międzynarodowe oblicze terroryzmu. Ujęcie interdyscyplinarne, pod red. Tomasza Domańskiego Europa swoich, Europa obcych. Stereotypy, zderzenia kultur i dyskursy tożsamościowe, pod red. Magdaleny Żakowskiej, Agaty Dąbrowskiej, Jakuba Parnesa Międzynarodowa pozycja Kanady (2006–2018), Marcin Gabryś, Magdalena Marczuk-Karbownik, Tomasz Soroka

Wyobrażenia zbiorowe społeczeństw byłej Jugosławii w XXI wieku. Perspektywa politologiczna

Magdalena Rekść

Publikacja stanowi nowatorskie na gruncie polskiej politologii opracowanie dotyczące wyobrażeń zbiorowych – kategorii kojarzonej głównie z socjologią – z punktu widzenia badaczki sfery polityki. Przyjęty model teoretyczny posłużył autorce do naszkicowania i przeanalizowania kształtów wyobrażeń zbiorowych społeczeństw byłej Jugosławii w niełatwym okresie przedłużającego się kryzysu gospodarczego i nawarstwiania się kolejnych problemów politycznych. Pogłębiona diagnoza odczuć zwykłych ludzi na temat otaczającej ich rzeczywistości doprowadziła do konstatacji, iż w ostatnich latach piętrzące się trudności i negatywne emocje zaczęły przeważać nad optymistycznymi przesłankami, a utrzymanie stabilności regionu wymaga bardziej stanowczych i przemyślanych działań ze strony wspólnoty międzynarodowej. Monografia, napisana z perspektywy politologicznej i oparta na danych jakościowych, łączy w sobie pierwiastki innych nauk społecznych i humanistycznych, co wydawało się konieczne do integralnego wyjaśnienia interdyscyplinarnej kategorii wyobrażeń zbiorowych. Takie poszerzone spojrzenie na skomplikowany region bałkański może przyczynić się do jego lepszego poznania i zrozumienia.