Życie Apulejusza platończyka z Madaury

Maksymilian Kawczyński

UWAGA! e-book jest skanem zapisanym w formacie PDF. Plik pdf uniemożliwia przeszukiwanie i kopiowanie tekstu REPRINT. Apulejusz z Madaury (Lucius Apuleius) (ok. 125 - po 170) berberyjski pisarz, filozof i retor. Apulejusz urodził się w numidyjskim mieście Madaura ok. 125, jak można się domyślać na postawie wzmianek w jego pismach. Rok urodzenia poświadcza św. Augustyn w Państwie Bożym (VIII, 14) i w listach (102, 32). Żył w czasach Antoninów, które uważano za złoty wiek cesarstwa rzymskiego, wobec braku niszczących wojen i panującego dobrobytu. Nie znamy jego imienia imię Lucjusz przekazuje wiele rękopisów, może ono jednak pochodzić z utożsamienia Apulejusza z głównym bohaterem jego powieści Metamorfozy. Według niego, jest pół Numidijczykiem i pół Gaetulijczykiem (dwa berberyskie plemiona ze wschodu dzisiejszej Algierii), może się to jednak odnosić tylko do faktu pochodzenia z pogranicza terenów owych plemion - jego właściwe pochodzenie jest nieznane. Obecnie przyjmowane są dwie wersje jego rodowodu - ktoś z jego niedalekich przodków mógł być żołnierzem i w ten sposób uzyskać obywatelstwo lub mógł wywodzić się z rodziny rzymskich kolonistów. Jego ojciec, który piastował w Madaurze stanowisko duumwira (duumvir iuri dicundo jeden z dwóch burmistrzów), zostawił mu w spadku dwa miliony sesterców. Pierwsze nauki pobierał w rodzinnym mieście. Można się domyślać, że jego rodzice umarli, kiedy był małym chłopcem, gdyż już wtedy mieszkał i pobierał nauki w Kartaginie. Dalej kształcił się w Atenach, jednym z najważniejszych ośrodków kulturalnych cesarstwa rzymskiego w tej epoce zapoznał się tam bliżej z filozofią. Odbywał także liczne podróże, na Wschód, do Rzymu i do Grecji. Był wówczas już retorem i adwokatem, a podczas pobytu w Rzymie rozpoczął działalność literacką. Następnie powrócił do Afryki, gdzie w miejscowości Oea (obecnie Trypolis), do której przybył w roku 155/156, zawarł związek małżeński z bogatą i znacznie od niego starszą wdową Pudentillą. Po śmierci Siciniusa Pontaniusa, najstarszego syna Pudentili, jej krewni w przekonaniu, że do małżeństwa tego Apulejusz doprowadził dla zagarnięcia jej majątku, wytoczyli mu proces, w którym dowodzili, że dokonał tego za pomocą czarów. Proces odbył się najprawdopodobniej w roku 158 lub 159 w miejscowości Sabratha. Mowa obronna Apulejusza, znana pod tytułem Apologia, sive Pro se ipso de magia liber, posiada znaczną wartość literacką i jest ważnym źródłem do poznania jego życia osobistego. W swojej mowie obronnej nie tylko nie zaprzeczał zarzutom, ale potwierdzał, że rzeczywiście tak zrobił, przedstawiając jednocześnie racjonalne (niemagiczne) wyjaśnienie swojego postępowania. Okazała się ona na tyle przekonująca, że nie tylko oczyszczono Apulejusza z zarzutów, ale też powierzono mu w Kartaginie stanowisko sacerdos provinciae, tj. kapłana kultu cesarza w całej Afryce i wystawiono na jego cześć posąg. Apulejusz opuścił wtedy Oeę i osiadł w Kartaginie, gdzie wygłaszał mowy popisowe i okolicznościowe, przynoszące mu duży rozgłos. Mowy te sam publikował. Zachowały się z nich wyjątki zebrane w antologii Florida. (za: https://pl.wikipedia.org/wiki/Apulejusz_(pisarz)).