Humanistyka z perspektywy ontologii kulturowej

Marcin Maria Bogusławski

Google zapytany o „kryzys” wyświetla 6 280 000 wyników w 0,45 sekundy. Czołowe miejsca zajmują odniesienia do kryzysu gospodarczego, finansowego, psychologicznego czy kryzysu w związku. Martha C. Nussbaum w książce Nie dla zysku. Dlaczego demokracja potrzebuje humanistów w alarmującym tonie pisze jednak, że najważniejszy rodzaj kryzysu dotyczy edukacji, z której rugowana jest humanistyka, formująca świadomych, samodzielnych i krytycznych obywateli. Ich miejsce zastępują „pokolenia użytecznych maszyn”, a „na naszych oczach rozstrzyga się przyszłość światowych demokracji”. Humanistyka może spełnić funkcję edukacyjną tylko wtedy, gdy zasilają ją rzetelne badania akademickie. Jako jedność badania i nauczania, teoretyzowania i praktyki powinna być „polityką wrażliwości”, w ramach której humanista w sposób moralnie odpowiedzialny porusza się w sferze znaczeń i wartości. W tym sensie, zakorzenionym w filozofii Derridiańskiej, humanistyka oznacza „praktykowanie krytycznego oporu wobec wszystkich pojęć, wartości, idei czy kulturowych tendencji po to, by nie przekształciły się one w zawłaszczające dogmaty i ideologie”. Widać to szczególnie dobrze z perspektywy ontologii kulturowej, którą przyjęto w prezentowanej publikacji.

Wariacje (post)humanistyczne

Marcin Maria Bogusławski

Autor potrafi poprowadzić czytelnika przez skomplikowane meandry sporów w sposób klarowny, rekonstruując przyczyny utraty wiary w możliwość sprawczości podmiotów społecznych, naświetlając złożone teoretyczne i polityczno-ekonomiczne uwarunkowania tej groźnej sytuacji. Przywołuje wiele publikacji, sprawnie wyłuskując najistotniejsze ich aspekty. W ten sposób tworzy spójną narrację oferującą oryginalną autorską korektę niektórych tez posthumanizmu (np. tezy o zerwaniu z humanizmem, tezy o śmierci podmiotu), przy jednoczesnym docenieniu korzystnych transformacji, jakie przyniosło odejście od imperialnego antropocentryzmu. Nie wszystkie konkluzje autora będą powszechnie akceptowane, jednak uważam, że dopóki wnioski są wyprowadzane konsekwentnie z przyjętych założeń, wraz z uwzględnieniem kontekstu debat, zasługują na uwagę oraz ponowne ich rozpatrzenie. Znakomita większość konkluzji jest przekonująca i świadczy o dużej wnikliwości autora. Dar syntezy wielu wątków zwykle omawianych w izolacji, zderzania perspektyw, które dopiero pozwalają zauważyć wcześniej niedostrzegane związki – to potężny atut publikacji. Dr hab. Maria Kostyszak. prof. Uniwersytetu Wrocławskiego