Konkurs chemiczny dla licealistów. Zbiór zadań

Maciej Dranka, Michał Fedoryński, Krzysztof Krawczyk

Prowadzony od 36 lat przez Wydział Chemiczny Politechniki Warszawskiej Konkurs Chemiczny dla licealistów składa się z dwóch etapów. W pierwszym uczniowie rozwiązują w domu zadania z chemii ogólnej i nieorganicznej, chemii organicznej i tzw. zadania technologiczne, których istotą jest bilansowanie procesów technologicznych. Konkurs adresowany jest do uczniów szczególnie interesujących się chemią – podstawą cywilizacji technicznej – dlatego zakres zadań, szczególnie z chemii organicznej, wykracza poza zakres podstawy programowej obowiązującej licealistów i wymaga samodzielnego poszerzania wiedzy. Etap drugi odbywa się na Wydziale Chemicznym PW (z wyjątkiem XXXV Konkursu – z powodu pandemii drugi etap odwołano, natomiast drugi etap XXXVI Konkursu odbył się zdalnie), zakres zadań tego etapu pokrywa się z problemami, z którymi uczniowie powinni byli się zapoznać, rozwiązując zadania pierwszego etapu.   Przedstawione w publikacji zadania konkursowe z odpowiedziami stanowią wybór spośród około tysiąca problemów z minionych lat. Autorzy opracowania mają nadzieję, że będzie ono pomocne przy przygotowywaniu się do różnych konkursów chemicznych i przyczyni się do zwiększenia zainteresowania chemią wśród licealistów.

Podstawy syntezy organicznej

Mieczysław Mąkosza, Michał Fedoryński

Skrypt został opracowany na podstawie wykładów o metodach syntezy organicznej, prowadzonych w ciągu ponad trzydziestu lat dla studentów Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej. Celem opracowania było przedstawienie obszernego materiału w taki sposób, by uwidocznić wewnętrzną logikę chemii organicznej, wykazać podobieństwo i analogie wielu reakcji i przedstawić podstawowe reguły decydujące o przebiegu reakcji. Cel ten można było osiągnąć jedynie porządkując materiał w oparciu o kryteria mechanistyczne. W oparciu o podstawowe elementy mechanizmów reakcji wykazano, że ogromna liczba różnych reakcji to warianty i szczególne przypadki niewielkiej liczby procesów podstawowych, których przebieg jest determinowany rodzajem i elementami budowy reagentów oraz warunkami. Takie podejście ułatwia opanowanie materiału, co jest istotne z uwagi na ograniczenia czasowe – na wykład przeznaczono początkowo 45 godzin, a następnie 30 godzin semestralnie. Materiał wykładu i skryptu został ograniczony do reakcji jonowych i rodnikowych, a nowe wydanie uzupełniono o omówienie reakcji pericyklicznych. Bardzo ważne grupy reakcji katalizowanych przez metale przejściowe oraz problemy stereokontroli przebiegu reakcji zostały pominięte. Autorzy mają nadzieję, że zastosowana klasyfikacja i uproszczone przedstawienie złożonych problemów reakcji organicznych pomoże studiującym w lepszym ich zrozumieniu tematu.

Synteza organiczna w katalitycznych układach dwufazowych

Anna Kowalkowska, Michał Fedoryński

W opracowaniu przedstawiamy ogólnie dziś przyjęty mechanizm procesów zachodzących w katalitycznych układach dwufazowych oraz liczne przykłady zastosowań tych układów w syntezie organicznej. Pominęliśmy, z uwagi na ograniczoną objętość opracowania, zastosowanie katalizy międzyfazowej w chemii polimerów i związków metaloorganicznych, skrótowo potraktowaliśmy reakcje enancjoselektywne realizowane w warunkach PTC. Zamieszczone przepisy preparatywne, zaczerpnięte z literatury, zostały dobrane pod kątem ich znaczenia ogólnego (typ związku) lub konkretnego (możliwość bezpośredniego użycia do celów praktycznych), względnie zastosowania w dalszych etapach syntezy jako półproduktów do otrzymania potrzebnych związków. Wszystkie przepisy zostały sprawdzone przez autorów, w niektórych przypadkach poddano je pewnym modyfikacjom. Mamy nadzieję, że niniejsza pozycja okaże się przydatna dla doktorantów i studentów wydziałów chemicznych politechnik i uniwersytetów, studiujących chemię organiczną bądź stosujących reagenty organiczne w innych dziedzinach, pracowników naukowych wyższych uczelni oraz przemysłowych laboratoriów badawczych zajmujących się szeroko pojętą syntezą organiczną i wdrażaniem opracowanych w skali laboratoryjnej syntez do przemysłu.