Bazylisa. Świat bizantyńskich cesarzowych (IV-XV wiek)

Małgorzata B. Leszka, Mirosław J. Leszka

Autorzy opowiadają o kobietach na najwyższych szczeblach władzy w dziejach Bizancjum (IV–XV w.), ich roli w polityce i dworskich knowaniach, zwłaszcza w okresach przejściowych lub czasach kryzysu państwa, kiedy okoliczności sprzyjały podejmowaniu działań przez cesarskie małżonki bądź matki. Przez pryzmat losów cesarzowych przybliżają w barwny i bardzo przystępny sposób historię Bizancjum, dzieje obfitujące w dramatyczne wydarzenia, których uczestniczkami, a nierzadko również inicjatorkami, były tytułowe bazylisy. Czytelnik ma szansę podczas lektury nie tylko spotkać się z przedstawionymi z pasją, ożywionymi postaciami cesarzowych (opowieści o 25 niezwykłych kobietach – od Heleny, matki Konstantyna Wielkiego do Marii z Trapezuntu), ale również wkroczyć w ich świat codzienny sprzed stuleci: dowiedzieć się, jak można było zostać cesarzową, jak wyglądało życie na dworze, pożycie z cesarskim małżonkiem, macierzyństwo, udział w ceremoniach, religijność, jaka była rola tych kobiet w polityce, w intrygach, a wreszcie, co działo się z bazylisami po utracie pozycji. „O cesarzowej Teofano, żonie Romana II, a później Nicefora Fokasa, pisali nie tylko znawcy dziejów Imperium Bizantyńskiego, ale i twórcy tej miary, co Guy de Maupassant czy na gruncie polskim Tadeusz Miciński. Jej życie bowiem z pewnością doskonale nadaje się na kanwę powieści czy dramatu. Mamy w nim wszystko, co pobudza wyobraźnię badacza, pisarza lub zwykłego śmiertelnika – piękną kobietę, która zrobiła wielką karierę – z córki szynkarza stała się władczynią najpotężniejszego wówczas państwa, wielkie namiętności – miłość, nienawiść, zdradę, żądzę władzy, a wreszcie zbrodnię”. (z rozdziału Mężobójczyni? Teofano)

Komes Marcellin, vir clarissimus. Historyk i jego dzieło

Mirosław J. Leszka, Szymon Wierzbiński

Prezentowana książka poświęcona jest piszącemu w I połowie VI w. komesowi Marcellinowi i jego Kronice, obejmującej okres od 379 do 534 r. Jest to dzieło ważne dla badaczy zajmujących się dziejami wczesnego Bizancjum. Choć Marcellin tworzył swoją Kronikę w Konstantynopolu, w środowisku, którego podstawowym językiem była greka, to napisał ją po łacinie, w swoim języku ojczystym, a mimo to narrację ogniskował wokół spraw wschodniej części cesarstwa rzymskiego i na świat patrzył w dużej mierze oczyma mieszkańca Miasta, dlatego można z pewnością uznać go za konstantynopolitańskiego pisarza. Istotną część publikacji stanowią zarówno przekłady Kroniki Marcellina, jak i jej anonimowej kontynuacji na język polski. Zaopatrzone zostały w obszerny komentarz historyczny. Publikacja ta to nie tylko pomocne narzędzie badawcze, lecz także inspirująca lektura... dr hab. Piotr Kochanek, prof. KUL Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Miasto na skrzyżowaniu mórz i kontynentów. Wczesno- i średniobizantyński Konstantynopol jako miasto portowe. Byzantina Lodziensia XXIII

Mirosław J. Leszka, Kirił Marinow

Konstantynopol to miasto szczególne, tak ze względu na wyjątkowe miejsce w dziejach średniowiecznego świata, jak i walory swego geograficznego położenia. Usytuowane malowniczo nad zatoką Złotego Rogu, Bosforem i morzem Marmara od swoich początków, jeszcze jako Bizancjum związane było z morzem. Szczególnie uwidoczniło się to w czasach, kiedy stało się ono centrum państwowości wschodniorzymskiej, wielką aglomeracją, zamieszkiwaną przez setki tysięcy ludzi. Wówczas gros zaopatrzenia żywnościowego, materiałów budowlanych, ale i np. dóbr luksusowych docierało drogą morską i wyładowywanych było w konstantynopolitańskich portach. Drogą morską przybywali do Miasta w różnych celach także ludzie: posłowie, kupcy, duchowni, pielgrzymi, ci, którzy marzyli o zrobieniu kariery i ci, którzy na cesarskim dworze dobijać się chcieli sprawiedliwości. Właśnie związkom Konstantynopola z morzem poświęcona została prezentowana książka.  

Muhammad and the Origin of Islam in the Byzantine-Slavic Literary Context. A Bibliographical History

Zofia A. Brzozowska, Mirosław J. Leszka, Teresa Wolińska

The presented publication is a type of bibliographic dictionary, compiled by an interdisciplinary team of authors (Byzantynists and Paleoslavists), containing an overview of medieval texts referring to the person of Muhammad, the Arabs, and the circumstances of the birth of Islam, which were known in the Slavia Orthodoxa area (especially in its eastern part, i.e. in Rus'). Therefore, it presents the works written in the Church Slavic language between the 9th and the mid-16th centuries. As the Old Rus' discourse on Islam was shaped under the overwhelming influence of Byzantine literature, the majority of the presented sources are Byzantine texts from the 6th-14th centuries, translated into the literary language of the Orthodox Slavs. The reader will also find here a discussion on several relics, originally created in other languages of the Christian East (Syriac, Arabic) and the West (Latin), which - through the Greek - were assimilated on the Slavic ground. This book aims to fill a gap in previous studies on inter-religious polemics in the Middle Ages, which has usually focused on Christian-Muslim cultural relations, analyzing Greek and Latin texts or the works written in one of the Middle Eastern languages, almost completely ignoring the Church Slavic heritage. It is worth noting that a number of the texts presented here (as well as Slavic translations of Byzantine sources) have not been published so far. The information on them, provided in this monograph, is therefore the result of research conducted directly on the manuscript material. * This publication represents a very high professional level. It is a unique, pioneering achievement that raises the level of knowledge about the reception of Old Rus' literature until the mid-16th century in the context of what had been written about the prophet Muhammad and the birth of Islam in the 7th century. The discourse is very specific, consistent, diligent, meticulous, yet not "verbose". The analysis of the cited literature clearly shows that the state of research on individual works is well known to the authors and that this review includes the most recent findings. Prof. Zdzisław Pentek Adam Mickiewicz University in Poznań

Wodzowie Zenona (474-491) i Anastazjusza I (491-518)

Mirosław J. Leszka, Szymon Wierzbiński

Prezentowana książka nie stanowi studium prozopograficznego, poświęconego wszystkim znanym wodzom działającym za czasów cesarzy Zenona i Anastazjusza. Jej cel jest zdecydowanie skromniejszy - ukazanie Czytelnikowi, nie tylko profesjonaliście , sylwetek piętnastu dowódców bizantyńskich z lat 474-518, którzy z różnych względów przyciągnęli uwagę jej autorów. Publikacja składa się z trzech części. W pierwszej przedstawiono armię bizantyńską, której oddziałami dowodzili omawiani bohaterowie tej książki. W drugiej, w ogólnym zarysie, scharakteryzowani zostali przeciwnicy, z którymi się oni potykali, a więc Persowie, Goci i Izauryjczycy. Wreszcie część trzecią poświęcono tytułowym wodzom. Na ile pozwoliła na to baza źródłowa, opisano ich pochodzenie, wykształcenie, karierę (wojskową, cywilną), wizerunek w źródłach, rodzinę, ocenę dokonań w sferze militarnej. * W pracy jest wiele propozycji nowego spojrzenia na badany materiał. Autorzy nie unikają polemiki ze współczesnymi badaczami, a ich postulaty są najczęściej przekonujące. Z recenzji prof. Rafała Kosińskiego Uniwersytet w Białymstoku Poczynione w wyniku przeprowadzonych badań ustalenia zostały przedstawione profesjonalnie, a przy tym w formie "przystępnej" dla szerszego grona odbiorców. Z recenzji prof. Ireneusza Milewskiego Uniwersytet Gdański