Miejsca wspólne, miejsca osobne, imiona sporu. Szkice z pogranicza literatury i publicystyki na Górnym Śląsku

Paweł Sarna

Miejsca wspólne, miejsca osobne, imiona sporu – tytuł publikacji wskazuje na główne związki zarówno pomiędzy częściami zbioru, jak i poszczególnymi tekstami. Owe, różnego rodzaju, powinowactwa – także obecne w tekstach „miejsca wspólne” (locci communes), objawiają się pełniej w odniesieniu do konkretnej przestrzeni geograficznej. Wszyscy twórcy, o których traktuje Autor, są bowiem – na różne sposoby – związani z Górnym Śląskiem. Prezentowana książka jest zbiorem szkiców oraz miniatur krytycznych. Część pierwsza teksty na temat poezji autorów różnych generacji – Wilhelma Szewczyka, Jana Pierzchały, Stanisława Krawczyka, Andrzeja Szuby, Tadeusza Sławka oraz Jerzego Suchanka. Osią kolejnej części jest publicystyka, a niektórzy bohaterowie części poprzedniej, Wilhelm Szewczyk oraz Stanisław Krawczyk pojawiają się w niej w innych rolach pisarskich. Na ostatnią część składają się artykuły poświęcone prasie na Górnym Śląsku – międzywojennym dziennikom „Polonia” i „Polska Zachodnia”,  powojennej „Odrze”, wydawanej w początkach Polski Ludowej (1945-1950) oraz „Śląskowi Literackiemu” (1952-1956). Ta część najbardziej ze wszystkich kieruje uwagę Czytelnika na związki literatury z polityką.

"Odra" (1945-1950) Monografia czasopisma

Paweł Sarna

Główne zamierzenie naukowe autora książki koncentruje się na historii, roli czasopisma społeczno–kulturalnego „Odra” ukazującego się  w latach 1945–1950. Periodyk, założony przez publicystów i literatów skupionych wokół Wilhelma Szewczyka, ukazywał się w Katowicach najpierw jako dwutygodnik, a od 1946 r. jako tygodnik. „Odra” w ciągu kilku lat zdobyła pozycję jednego z największych pism społeczno–kulturalnych w powojennej Polsce. Przedstawiona publikacja niewątpliwie dotyczy spuścizny o szczególnym znaczeniu. Według autora dużą wartością czasopisma są jego aspekty programowe, dlatego też zostały obszernie przedstawione i zanalizowane. „Odra sięgała do myśli narodowej międzywojnia.  Publicyści pisma sformułowali także program kulturalny dla – posługując się ówczesną nomenklaturą – Ziem Odzyskanych. Ze szczególnym zaangażowaniem „Odra” nawiązywała polemiki między innymi z „Kuźnicą”, będącą ofensywnym organem myśli marksistowskiej. Autor przedstawił również sylwetki założycieli czasopisma, przede wszystkim Wilhelma Szewczyka, wybitnego pisarza oraz niemcoznawcy. W „Odrze” publikowali cenieni powszechnie twórcy, przede wszystkim ci, którzy z biegiem czasu coraz mocniej wpływali na kształt literatury i kultury polskiej: Tadeusz Różewicz, Tymoteusz Karpowicz czy Stanisław Lem. Ważną częścią publikacji są zatem również analizy tekstów literackich.