Self. Polifonia współczesnych terapeutów Gestalt

Jean-Marie Robine + Ruella Frank, Frank M. Staemmler, Gianni Francesetti, M. Spagnuolo Lobb, ...

Sześćdziesiąt pięć lat po stworzeniu koncepcji terapii Gestalt przez Fritza Perlsa, Paula Goodmana i Paula Hefferline'a pojawiła się potrzeba zrewidowania istotnego dla niej pojęcia self. Dlatego autorzy tych rozdziałów, dziś czołowi teoretycy Gestalt, ponownie przyjrzeli się pierwotnym założeniom tytułowej kategorii. Różnorodność wybranych przez nich zagadnień i źródeł, do których wracają (takich jak psychoanaliza lub pragmatyzm), oraz poszerzenie ich zakresów teoretycznych o podejścia z sąsiednich dyscyplin (jak fenomenologia, teoria relacji z obiektem, neuronauka, duchowość, estetyka) przybliża nas do idei założycielskiej terapii Gestalt, której propozycje miały być łatwo przyswajalne i dalekie od jakiejkolwiek ortodoksji czy jednostronności. Ta książka bez wątpienia wpisuje się w dynamikę współczesnego świata - jego zmienność, niestabilność, podatność na kryzysy. Wspiera również postrzeganie człowieka jako jednego z wielu równorzędnych aktorów rzeczywistości ożywionej i nieożywionej. Ludzkie "ja" traci w niej swoją uprzywilejowaną pozycję, nabiera charakteru procesualnego, podlega nieustannym przeobrażeniom, tworzy siebie - i jest tworzone - w relacjach z innymi, a sensu szuka w zaangażowanej symbiotyczności. Jeśli psychoterapia chce coś jeszcze oddać światu, to musi się przysłuchać tej polifonii języków self. Jak pisze Dan Bloom w Rozdziale 3: Self jest tak samo "wrzucone" w świat, z którego się wyłania, jak i jest wolnym "artystą życia". Kontaktowanie się i self nie wyłaniają się niepokalanie, niewinnie. Tak jak kontaktowanie się dostosowuje się do właściwości i ograniczeń każdej określonej sytuacji, tak Self nie tworzy się samo, ale współwyłania się na granicy organizm-środowisko, ze wszystkimi przesądami, założeniami, ograniczeniami fizycznymi, sprawnościami i osobistymi doświadczeniami życiowymi, które każdy z nas wnosi do doświadczenia na granicy kontaktu. Tak jak kontury ziemi, na której stoję, delikatnie kształtują spody moich stóp, jak moje umocowanie na gruncie, od którego się odpycham, wpływa na mój sposób chodzenia i postawę oraz terytorium świata przeżywanego, tak granica kontaktu organizm-środowisko odciska się na funkcjach self. Znaczy je danym-przed fenomenalnym terenem świata przeżywanego, który zawiera w sobie "relacje" z Innym, jest zawsze tam - stanowi podstawę dla funkcji relacyjnej self. Erwing Polster z kolei dodaje: Wielu naszych pacjentów, wiedzionych potrzebą zachowania strzępka własnej duszy, jakiegoś jej fragmentu, w którym zapisałoby się ich istnienie, usilnie poszukuje sposobu, by nadać formę i prawdziwe proporcje swojej - jak im się zdaje - bezkształtnej egzystencji. Ponieważ ową "bezkształtność" często uznają za rozpad tożsamości, próbują przedwcześnie nadać kształt swojemu poczuciu siebie, zdając się na błędne podsumowania i kurczowo się ich trzymając. Często zupełnie nie wiedzą, co jest z nimi nie tak, ponieważ nie zdają sobie sprawy z tego, jak się określili, nie rozumieją też, jaki fałszywy obraz dają ich wątpliwe podsumowania. Koncepcja self w psychoterapii Gestalt nie tylko pomaga zidentyfikować ten problem, lecz także daje nowe wskazówki, pomocne w przepracowaniu błędnych wniosków.