Biografistyka we współczesnych badaniach historiograficznych. Teoria i praktyka

Jolanta Kolbuszewska, Rafał Stobiecki

Publikacja zawiera rozważania nad teoretycznymi i praktycznymi zagadnieniami przydatnymi historykom podejmującym trud pisania biografii. Autorami tekstów są uczeni specjalizujący się w historii historiografii, metodologii historii, historii idei i dziejów najnowszych, wywodzący się z wielu krajowych i zagranicznych ośrodków naukowych. Podjęli oni refleksję nad sposobami kreacji bohaterów, konstruowaniem narracji biograficznych i ich typologią oraz podstawami źródłowymi. Analizie zostały poddane współczesne osiągnięcia historiografii polskiej i ukraińskiej w zakresie biografistyki. Nakreślono również horyzont oczekiwań i potrzeb.

Fetysze i fikcje. Antologia tekstów poświęconych emigracji polskiej po 1945 r. opublikowanych na łamach "Kultury"

Rafał Stobiecki, Aleksandra Sylburska

Seria JERZY GIEDROYC I... to wspólne przedsięwzięcie Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura oraz Uniwersytetu Łódzkiego. Publikacje mają udostępniać i przybliżać historię oraz dorobek Instytutu Literackiego w Paryżu. Proponujemy Czytelnikom indywidualne i zbiorowe monografie naukowe; naukowe edycje archiwaliów i korespondencji z zasobów Archiwum Instytutu Literackiego oraz problemowe antologie tekstów z "Kultury" i "Zeszytów Historycznych", a także reedycje wybranych książek opublikowanych w ramach Biblioteki "Kultury". * Giedroyc był zdumiewającym przykładem emigranta łączącego w sobie wiele sprzeczności - szacunek dla zachodnich wartości i fascynację Wschodem, obawę przed ludźmi i cierpliwość oraz wyrozumiałość dla nich, wreszcie cechy "chorego na Polskę" patrioty i bezkompromisowego krytyka polskości prowincjonalnej, zaściankowej, antyeuropejskiej. Ze Wstępu Nie przestając być emigrantami politycznymi, to znaczy Polakami dążącymi do zmiany sytuacji w Polsce, autorzy zgromadzeni wokół pisma Giedroycia uprawiali krytykę emigracji. [...] W roku 1945 wybrali rolę emigrantów, ale nie zrezygnowali z przywileju krytycznego myślenia. Antologia Aleksandry Sylburskiej i Rafała Stobieckiego doskonale tę odmienność środowiska "Kultury" paryskiej ukazuje. Syntetyczny, a jednocześnie bardzo treściwy Wstęp jest doskonałym wprowadzeniem w dzieje polskiej emigracji politycznej drugiej połowy XX wieku. prof. dr hab. Andrzej S. Kowalczyk Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza Bardzo potrzebne i znakomicie opracowane wydanie tekstów z paryskiej "Kultury" dedykowanych emigracji. Cenne dopełnienie tego, co dzięki wieloletniej pracy zespołu historyków kierowanych przez prof. Rafała Stobieckiego już otrzymaliśmy. prof. dr hab. Jan Pomorski, UMCS

Historia i pamięć. Studia i szkice historiograficzne

Jolanta Kolbuszewska, Rafał Stobiecki

W książce podjęto próbę przełożenia relacji między pamięcią a historią na praktykę historiograficzną. Tom zawiera teksty o dużej rozpiętości chronologicznej - od lat 80. XVIII wieku po czasy współczesne. Autorzy rozważają takie zagadnienia, jak: wizerunki kobiet władzy w oświeceniowych syntezach dziejów Polski Adama Naruszewicza i Jerzego S. Bandkiego; upamiętnianie bohaterów narodowych w XIX stuleciu; wspomnienia o historykach (Karolu Potkańskim) zapisane w pamięci współczesnych; drogi polskich historyczek, m.in. Krystyny Śreniowskiej, do samodzielności naukowej; lokalna polityka pamięci w czasach PRL-u; obrazy II wojny światowej w rosyjskich podręcznikach szkolnych oraz polityka historyczna i jej przełożenie na współczesną edukację szkolną. Publikacja zainteresuje nie tylko historyków historiografii, metodologów, regionalistów, lecz także politologów i socjologów.  

Historiografia PRL. Zamiast podręcznika

Rafał Stobiecki

Książka jest pierwszą w polskiej literaturze syntetyczną próbą przyjrzenia się fenomenowi historiografii Polski Ludowej. W centrum zainteresowania autora pozostają dzieje struktur organizacyjnych nauki historycznej, w tym relacje historycy-władza, jej założenia teoretyczno-metodologiczne oraz kreowany przez dziejopisów obraz dziejów Polski i historii powszechnej. Autor stara się sporządzić bilans osiągnięć, błędów i zaniechań powojennego dziejopisarstwa. W szerszej perspektywie praca wpisuje się w trwający od kilku dziesięcioleci i daleki od zakończenia spór o PRL. Publikacja zainteresuje historyków i teoretyków historiografii, badaczy dziejów najnowszych, a także szeroko rozumiane grono przedstawicieli humanistyki, którym nie powinny być obojętne losy jednej z jej ważnych dziedzin w czasach PRL. Monografia może także pełnić funkcję podręcznika na różnych kierunkach studiów z zakresu nauk społecznych i humanistycznych.

Historio, historio, cóżeś ty za pani. Eseje historiograficzne

Rafał Stobiecki

Tytuł książki świadomie nawiązuje do wiersza Agnieszki Osieckiej. Poetka odsłania przed nami tę twarz historii, której często nie chcemy widzieć, którą podświadomie odrzucamy. Nie dostojnej muzy Klio, ale historii będącej ciężarem, obezwładniającej, pretensjonalnej, bezwzględnej, oskarżającej. Ale jest jeszcze inna twarz przeszłości. To historia pokrzepiająca, przeszłość jako bajka opowiadana przez zwycięzców i moralistów, w gruncie rzeczy niewiele znacząca poza samą sobą. Zdając sobie sprawę z pewnej przewrotności, która towarzyszy naszym zmaganiom z historią, w niniejszej pracy chciałbym upomnieć się o ten rodzaj historii, który przeciwstawia się dwóm wcześniej wymienionym, zwrócić uwagę na potrzebę historii refleksyjnej, krytycznej, świadomej swoich ograniczeń. Zebrane w książce teksty zdecydowałem się podzielić na trzy dopełniające się części. Pierwsza z nich dotyczy historiografii, druga koncentruje się na zjawisku pamięci zbiorowej/pamięci historycznej, trzecia grupuje wypowiedzi na temat szeroko dyskutowanej ostatnio kategorii "polityki historycznej", tej dawnej i tej współczesnej. Ideą spajającą zebrane w tej książce szkice jest przeświadczenie o różnych formach obecności przeszłości w kulturze. W zależności od kontekstu może ona służyć celom poznawczym, emancypacyjnym, ludycznym czy propagandowym. Ów nadmiar historii i różne użytki, które z niej czynimy, są znakiem epoki.

W poszukiwaniu innej historii. Antropologia tekstów opublikowanych na łamach periodyków Instytutu Literackiego w Paryżu

Rafał Stobiecki, Sławomir M. Nowinowski

Polska dała w swej historii dowody zadziwiającego liberalizmu: przyjęła Żydów i nadała im prawa, a w czasach triumfującej gdzie indziej kontrreformacji pozwoliła protestantom na praktykowanie ich wiary i objęła opieką Akademię Mohyły w Kijowie. Ale Polska dała też dowody fanatyzmu religijnego, który spowodował walkę z husytyzmem – co przekreśliło możliwość związania się z Czechami – a później znalazło wyraz w prześladowaniach innowierców. Cechą naszej polityki zagranicznej było stałe uzależnianie się od innych ośrodków: od Watykanu czy od Habsburgów, połączone jednocześnie z ogromną prowincjonalnością. […] Atrakcyjność Polski była zdumiewająca. Potrafiliśmy wchłonąć kolonistów niemieckich, z których powstało polskie mieszczaństwo. Zasymilowaliśmy znaczne odłamy inteligencji żydowskiej. Spolonizowaliśmy również elity litewskie i ukraińskie […]. W tej dziwnej łamigłówce kryją się nasze wielkie szanse. Taką szansą może być nasza polityka wschodnia. Musimy prowadzić samodzielną politykę. Powinniśmy sobie uświadomić, że im mocniejsza będzie nasza pozycja na wschodzie, tym bardziej będziemy się liczyć w Europie Zachodniej. […] Zdając sobie sprawę, że katolicyzm jest wyznaniem znakomitej większości narodu, musimy dbać również o Żydów, mahometan i protestantów oraz prawosławie, które jest wyznaniem wielu obywateli polskich, a zarazem wyznaniem panującym w Rosji, na Ukrainie, na Białorusi. Jest to ogólny zarys wizji Polski Jerzego Giedroycia, o której realizację walczył całe życie.