Edukacja alternatywna

Śliwerski Bogusław, Melosik Zbyszko

Edukacja alternatywna rodzi liczne dylematy zarówno w teorii, jak i w praktyce, dlatego każda okazja do wymiany poglądów, idei, prezentacji rozwiązań teoretycznych i praktycznych, do prowadzenia sporów czy wzmacniania własnych celów i rodzajów zaangażowania będzie wpisywać się w dobro wspólne, z którego w kolejnych latach będą mogli korzystać inni, choć i nam zapewne ten udział przyda się do czegoś istotnego (zapewne tu i teraz trudnego do wymienienia). Spór o pedagogikę i edukację alternatywną jest podtrzymywany w wielu publikacjach teoretyków i praktyków oświatowych, podczas konferencji, sesji, w mediach oraz w programach i w treściach kształcenia nauczycieli czy wychowawców, ponieważ jest on symptomem nieustającej walki o wolność w kształceniu i wychowaniu młodego pokolenia. Upominanie się różnych podmiotów oświatowych o prawo do niezależnej myśli i praktyki edukacyjnej jest dla jednych dopominaniem się przede wszystkim o podstawowe prawo człowieka do bycia sobą w każdej sytuacji, do bycia prawdziwym, indywiduum; dla innych zaś wołaniem o powrót do źródeł i tradycji szkoły jako instytucji wszechwładzy i wszechwiedzy. Mamy nadzieję, że kolejny monograficzny tom studiów z pedagogiki alternatywnej uruchomi i podtrzyma debatę na jej temat. Zachęcamy do dyskusji, wymiany myśli, poglądów i nowych podejść do edukacji.

Pedagogika ogólna

Śliwerski Bogusław

Książka Bogusława Śliwerskiego stanowi kolejne potwierdzenie niezwykle wysokiego statusu tego naukowca we współczesnych naukach o edukacji. Stoi pod każdym względem na bardzo wysokim poziomie merytorycznym, posiadając przy tym wszystkie te cechy, które charakteryzują dzieła wybitne: oryginalność idei, swobodę i wartkość narracji, integralność wywodów, odwoływanie się do bogatej i reprezentatywnej literatury przedmiotu, erudycyjność, wreszcie mądrą metanarracyjność. [] Jest przy tym dzieło to wspaniałą i udaną próbą potwierdzenia statusu naukowego pedagogiki jako dyscypliny z istoty swojej interdyscyplinarnej, która pozostając na styku idei i rzeczywistości, krystalizuje wiele problemów teoretycznych i społecznych. Jednocześnie podręcznik ten zawiera bardzo trafną autorefleksję pedagoga nad tożsamością pedagogiki jako nauki i jako praktyki społecznej, przy jednoznacznym opowiedzeniu się za ideą kulturowego krytycyzmu i orientacją na tworzenie lepszego świata. To także tożsamość, której integralną częścią jest rezygnacja z jakiegokolwiek autorytaryzmu i orientacja na rozwój podmiotowości młodych ludzi. Z recenzji prof. dr. hab. Zbyszko Melosika

Przyrzeczenie harcerskie

Śliwerski Bogusław

Słowo harcerza Otrzymanie Krzyża Harcerskiego i złożenie uroczystego przyrzeczenia to ważny moment w życiu każdego młodego adepta ruchu i kamień milowy na drodze jego duchowego rozwoju. Nad tym zjawiskiem pochyla się Bogusław Śliwerski, we właśnie wznowionej książce pt. Przyrzeczenie harcerskie. Historia. Metodyka. Manipulacje. Bogusław Śliwerski jest uznanym profesorem pedagogiki PAN, teoretykiem wychowania, edukacji i samokształcenia. Ponadto, wiele lat poświęcił służbie harcerskiej i instruktorskiej w ZHP, osiągając stopień Harcmistrza ( najwyższy stopień instruktorski tej organizacji ), co doskonale uposaża go do zgłębienia poruszanej tematyki. Wielkim walorem publikacji jest teoretyczne przygotowanie, akademickie zacięcie oraz bagaż osobistych wspomnień i przeżyć, dzięki czemu Przyrzeczenie harcerskie powinno stać się atrakcyjna lekturą dla dzisiejszych, ale również czynnych w przeszłości harcerzy i instruktorów, i to wszystkich aktualnie działających nurtów harcerstwa. Znajduje się w niej niezwykle interesujący materiał do rozważań o mechanizmach uruchamiania procesu samowychowania u młodego człowieka, ale też o związkach między polityką, ideologią a wychowaniem. Ale nie tylko. Harcerstwo to ruch społeczny, który odegrał niebagatelną rolę w historii Polski. Niewątpliwie poznanie tradycji i ideałów przyświecających tej organizacji może wzbogacić każdego czytelnika zdolnego do refleksji. Sam Autor zaznacza we wstępie: Geneza harcerskiego przyrzeczenia nie była przedmiotem odrębnych badań czy publikacji, toteż w niniejszych rozważaniach, obok faktów dokumentujących to zagadnienie, sprostowań błędnych lub niedokładnych informacji, znajdują się także moje wątpliwości i hipotezy dotyczące niewyjaśnionych jeszcze i niejasnych zdarzeń z nadzieją, że być może pobudzą historyków lub fascynujących się historią harcerstwa instruktorów do dalszych poszukiwań danych i ich weryfikacji. Treść książki skoncentrowana jest wokół czterech wiodących wątków: 1.Skąd została zaczerpnięta pierwsza formuła przyrzeczenia harcerskiego? 2.Ile było redakcji pierwowzoru harcerskiego przyrzeczenia? Kiedy, przez kogo i z jakimi oczekiwaniami zostały zatwierdzone i wdrożone w życie? 3.Czego dotyczyły kolejne transformacje przyrzeczeń i jakie złożyły się na to przyczyny? 4.Dlaczego w dziejach harcerstwa nie mogła obowiązywać jedna formuła przyrzeczenia harcerskiego? Ważnym aspektem pracy jest wyraźne rozgraniczenie poszczególnych etapów kształtowania się ruchu harcerskiego i roty. Inne warunki występowały w okresie genezy organizacji, w trakcie obu wojen, okupacji czy okresu Polskiej Republiki Ludowej Autor opisuje te wydarzenia z dbałością o historyczne szczegóły i odpowiednie przekazanie ówczesnej atmosfery Harcerstwa.

Szkoła na wirażu zmian politycznych

Śliwerski Bogusław

Publikacja Bogusława Śliwerskiego pt. Szkoła na wirażu zmian politycznych. Bez cenzury, to kolejna po Ped@gog w blogosferze, Kraków 2009 i Klinika akademickiej pedagogiki, Kraków 2011, książka powstała z esejów Autora zamieszczanych na Jego blogu (http://sliwerski-pedagog.blogspot.com), który jest miejscem refleksji Autora dotyczących obserwowanych przez Niego zjawisk i wydarzeń odnoszących się do szeroko rozumianej pedagogiki. [...] Lektura publikacji Bogusława Śliwerskiego przedstawia rzeczywistość edukacyjną w krzywym zwierciadle. Incydenty dostrzeżone, czy jak pisze sam Autor, o których jest informowany, przez zaniepokojonych, często bezradnych wobec nich pedagogów, rodziców, demaskują patologię, która bez skrupułów obejmuje każdy etap edukacji od przedszkola po szkołę wyższą, każdy podmiot pedagogicznych oddziaływań nie wyłączając małych dzieci i osób z niepełnosprawnością. Z treści publikacji wyłania się bardzo niekorzystny obraz polskiej szkoły, taki był jednak, jak rozumiem, zamiar Autora powiedzieć głośno to, o czym wielu z pedagogów rozmawia w kuluarach szkolnych czy uczelnianych korytarzy. Nie oznacza to, że wszędzie jest równie źle, jak opisuje to Autor - że nie ma szkół, uczelni funkcjonujących prawidłowo, że nie ma ludzi z zasadami (z których można byłoby w sensie społecznym być dumnym). Dlatego, jak wyczytuję z publikacji, jej Autor nie dokonuje uogólnień, z konsekwencją trzyma się formuły egzemplifikacji, na ile jednak częstej, powtarzalnej pozostawia ocenie czytelnika. Pewne jest jedno, że eseje autorstwa Bogusława Śliwerskiego nie pozwalają odbiorcy zostać wobec nich obojętnym. Jednych będą irytować, oburzać, innym pozwolą się z poglądami Autora zidentyfikować, dadzą odwagę do działania, otwartego sprzeciwu wobec dostrzeganych nieprawidłowości, jeszcze innych, mam nadzieję, zawstydzą, a może nawet przestraszą, co sprawi, że w podobnych sytuacjach (w swoim środowisku) zastanowią się czy milczeć, udać, że nie dostrzegają problemu, bo przecież postawy takie w efekcie i tak legitymizują patologię.[...] Publikacja Bogusława Śliwerskiego jest inspirująca i z innego powodu. Niewątpliwym jej walorem jest upowszechnianie wiedzy stricte naukowej. W swoich krótkich, nierzadko 1-2 stronicowych esejach Bogusław Śliwerski dba o wiarygodność naukową i odwoływanie się do autorów koncepcji, teorii czy klasyfikacji odnoszących się do zagadnienia.[...] Kolejny walor publikacji, wynikający z przyjętej stylistyki esejów pedagogicznych, to dzielenie się z czytelnikiem refleksją i zaproszenie do spotkania i udziału w wydarzeniach i debatach naukowych, w których nie miał on okazji brać bezpośredniego udziału, a które Autor (w nich uczestniczący) uznaje za znaczące dla refleksji pedagogicznej.[...] Z treści publikacji wyłania się konsekwentny obraz zaangażowania i troski jej Autora o kondycję pedagogiki jako nauki i szkoły jako obszaru koniecznego pedagogicznego zainteresowania - obu będących bezsprzecznie na tytułowym wirażu, aż nadto dobitnie zdefiniowanym przez Bogusława Śliwerskiego. Bogactwo dostrzeżonych przez Autora niebezpieczeństw, nieprawidłowości, wręcz patologii może paraliżować, wolę jednak myśleć, że stanie się inspiracją do działania, legitymacją do sprzeciwu i budowania koalicji, coraz potężniejszej w liczbie tych, którzy nie chcą godzić się na marginalizację pedagogiki jako nauki, a szkoły edukacji jako nieistotnego epizodu w życiu człowieka. Z recenzji prof. dr hab. Iwony Chrzanowskiej

Współczesna myśl pedagogiczna

Śliwerski Bogusław

Publikacja powstała jako dopełnienie wcześniejszych studiów Autora nad współczesnymi teoriami i nurtami wychowania. Książka nie ma charakteru badań historycznych, gdyż zakres analizowanego rozwoju myśli pedagogicznej ma niedługą historię, a pod pewnymi względami wykracza nawet poza rozwój nauk pedagogicznych, choć te czerpią z nich swoje inspiracje. Książka jest owocem prowadzonych przez wiele lat badań i dyskusji w środowiskach akademickich w naszym kraju. Kolejne jej fragmenty są wynikiem spotkań i wygłaszanych w czasie konferencji referatów, które miały miejsce na wielu uczelniach wyższych w Polsce. Niektóre były częściowo publikowane w rozproszonych materiałach konferencyjnych czy tomach jubileuszowych. Książka nawiązuje także do zapoczątkowanego w 1989 r. cyklu seminariów i studiów kulturowych, jakie prowadzili profesorowie UMK w Toruniu Zbigniew Kwieciński i Lech Witkowski pod nazwą Nieobecne dyskursy. Dzięki nim odtwarzane były nieistniejące i zniszczone w okresie PRL dyskursy pedagogiczne, w tym szeroko rozumiana pedagogika humanistyczna. Publikacja składa się z pięciu rozdziałów. W pierwszym skoncentrowano się na terminologii wykorzystywanych w badaniach współczesnej myśli pedagogicznej. Drugi rozdział rozwija temat myśli pedagogicznej w ponowoczesnym świecie (metafora pedagogiki jako hipermarketu i labiryntu myśli). W trzecim rozdziale przedstawiono klasyfikacje, typologie i mapy myśli pedagogicznej. Kolejny rozdział zawiera studia porównawcze myśli pedagogicznej. W ostatnim rozdziale rozwinięto problematykę egzemplifikacji badań nad recepcją i krytyką prądów pedagogicznych. Jest to podręcznik, który powinien być wykorzystywany w kształceniu studentów pedagogiki i pedagogiki specjalnej, a także w doskonaleniu kadr nauczycielskich oraz akademickich. Książka powinna stać się dobrą zachętą dla innych badaczy do dalszych analiz porównawczych współczesnej myśli pedagogicznej.