Author: Urszula Glensk
1
Ebook

Hirszfeldowie. Zrozumieć krew

Urszula Glensk

Hirszfeldowie mieli kilka wspólnych cech – byli nadzwyczajnie zdolni, pracowici i stabilni. Ale ich życie wciąż ulegało dewastacji. Przetoczyły się przez nie dwie wojny, Holokaust i stalinizm, dobrobyt i getto, kariera i dyskryminacja.  Wierzyli w medycynę. Odkrywanie szczepień i antybiotyków, grup krwi i procesów dziedziczenia to wszystko przypadło na lata ich aktywnej działalności naukowej i lekarskiej.  Mieli w tym swój udział.  Każdy człowiek ma grupę krwi. Jej nazwę zaproponował ponad wiek temu Ludwik Hirszfeld.    

2
Ebook

Historia słabych. Reportaż i życie w Dwudziestoleciu

Urszula Glensk

Jak reporterzy opisali przedwojenną rzeczywistość i jak rozwinęli nowy gatunek literacki? Tych pytań równolegle nie zadawali dotąd badacze Dwudziestolecia. Stawia je Urszula Glensk. Autorka z krytycznym namysłem rekonstruuje rzeczywistość przedstawioną w reportażach. Konfrontuje sprawozdania pisarzy i dziennikarzy z innymi dokumentami epoki i tezami ówczesnej publicystyki. Alternatywna historia społeczna i obyczajowa zapisana przez dokumentalistów toczyła się na ulicach, w przytułkach, sierocińcach i jatkach – w miejscach wykluczenia i tabuizacji. Nie była piękna, ani nie próbowano jej estetyzować. Była natomiast wpisana w literacki projekt „nowego autentyku”, którego najciekawszą realizacją jest reportaż społeczny. Historia słabych to opowieść o trudach egzystencji homo redundant, ludziach zbędnych i niepotrzebnych, którymi interesowali się międzywojenni reportażyści.   W przeciwieństwie do licznych publikacji, które w ostatnich latach poświęcono elitom Polski międzywojennej, książka Urszuli Glensk wykracza daleko poza powszechnie znane anegdoty. Posługując się przede wszystkim relacjami ówczesnych reporterów, odtwarza najciemniejsze strony tamtej rzeczywistości. Opowiada o prostytucji, bezdomności, dzieciobójstwie, o porzuconych niemowlętach i bezrobociu; odwołuje się do wielkich sław dziennikarskich, jak Ksawery Pruszyński, ale też przypomina postaci zapomniane, jak Stanisława Osińska czy Herman Rubinraut.  Pokazuje, że reportaż mógł być wykorzystany w walce politycznej – przykładem relacja Wandy Melcer z koszernej rzeźni, przywoływana jako koronny argument w sporach o ubój rytualny; ale też – że dziennikarzom, opisującym los opuszczonych dzieci ulicy i mieszkańców domów poprawczych, nie przychodziło jeszcze do głowy, by winiąc wyrodne matki i nieczułość społeczeństwa, upomnieć się również o rozwiązania systemowe. Autorka razem z Konradem Wrzosem bada koszmarne warunki mieszkaniowe, panujące zarówno w Warszawie, jak przede wszystkim na wsi; i razem z Jalu Kurkiem opowiada o wielkiej powodzi w 1934 roku. Jej książka przypomina o biedzie i zacofaniu, których nie zdołało pokonać międzywojenne dwudziestolecie; ale też jest wielkim hołdem dla tych wszystkich, którzy zło próbowali przynajmniej opisać. prof. dr hab. Małgorzata Szpakowska Tytuł książki trafnie oddaje jej zawartość. Urszula Glensk patrzy na reportaż dwudziestolecia międzywojennego nie w perspektywie historii literatury lub dziennikarstwa, wyabstrahowanej z ówczesnej realności społecznej, lecz w konfrontacji z nią, z „życiem” – zwłaszcza z życiem, jak na reportaż przystało, najsłabszych, tych którzy sami nie potrafią o sobie opowiedzieć. Nie szuka przy tym – jak to najczęściej bywa – tylko „odzwierciedlenia” czy „obrazu” owego życia w reportażu. Jej ujęcie wynika z bardzo głębokiej refleksji metodologicznej nad naturą i sposobami czytania utworów tego gatunku. Jeśli, mówiąc najkrócej, niezbywalnym wyróżnikiem reportażu jest to, że odnosi się on do wydarzeń i zjawisk realnie istniejących (rekonstruowanych przez autora), i jeśli te wydarzenia i zjawiska – z reguły doniosłe społecznie – mają także inną swoją dokumentację, to nie możemy czytać go tak jak czyta się dzieła fikcji, literatury „czystej”. Tym bardziej, że jeśli nawet ma on ambicje literackie to jednocześnie karmi się pasją publicystyczną, chce brać udział w kształtowaniu  rzeczywistości społecznej, mieć wpływ na opinię publiczną, wchodzi w debaty światopoglądowe czy wręcz polityczne, i dopiero w tych kontekstach konkretyzuje swoje sensy.  Odniesienie tekstów reportażowych Dwudziestolecia do doniosłych, gorących, i (co ważne!) konkretnych zagadnień społecznych przyniosło sporo zmian w stosunku do obrazu zjawiska jaki przetrwał w historycznoliterackiej pamięci, przede wszystkim zaś – ożywiło je, wmontowało w bogaty kontekst relacji prasowych (po raz pierwszy – w zajmującym autorkę zakresie - na taką skalę przebadanych), dokumentarnych opisów, wreszcie – w kontekst wiedzy socjologicznej i historycznej, czerpanej z różnych źródeł. Ukazało też kształtowanie się w świadomości społecznej obrazu nowego gatunku o niepewnej jeszcze i nieustabilizowanej nazwie, domniemywanych dopiero i sprawdzanych możliwościach, nieznanym jeszcze miejscu w piśmiennictwie.   dr hab. Zygmunt Ziątek, profesor IBL PAN  

3
Ebook

Po Kapuścińskim. Szkice o reportażu

Urszula Glensk

Wyróżnienie „KSIĄŻKA MIESIĄCA” Magazynu Literackiego "Książki"   „Reportaż i literatura to związek partnerski, który nie wszystkim się podoba. Niektórzy pisarze fikcji i literaturoznawcy, nie zauważają go wcale. Inni tolerują jego istnienie, ale krzywią się z niesmakiem, bo to «bękart literatury». Ich zdaniem tylko to, co zmyślone, tylko fikcja zasługuje na miano sztuki. Urszula Glensk nie gorszy się, nie oburza. Przeciwnie. Widzi w reportażu pełnoprawny i wartościowy gatunek literacki. I jest to spojrzenie pionierskie”.   Wojciech Tochman     „Książka jest bardzo dobrym przykładem pisania «do rzeczy» w sposób atrakcyjny, eseistyczny, a także wolny, w tym sensie, że nie przeciąża jej balast przypisów i bibliografii naukowej”.   Prof. dr hab. Krzysztof Stępnik   Zbiór szkiców o współczesnym reportażu i dokumentalistyce napisany ze znawstwem, talentem i wrażliwością. Autorka odczytuje dzieła polskiej i światowej literatury faktu – reportaże obyczajowe, wojenne, biograficzne. Wiele miejsca poświęca twórczości Ryszarda Kapuścińskiego, Kazimierza Nowaka, Slavenki Drakulić i Åsne Seierstad. Całość składa się na studium o przemocy i humanitaryzmie, o dobrych i słabych książkach, o fotografach i dokumentalistach.             Urszula Glensk – literaturoznawca i krytyk literacki. Zajmuje się historią reportażu i współczesną prozą dokumentalną. Pracuje w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego. W refleksji badawczej łączy literaturoznawstwo i antropologię kultury. Opublikowała kilkadziesiąt  artykułów, m.in. w „Pracach Literackich”, „Znaczeniach”, „Nowych Książkach” i w serii „Colloquia Anthropologica et Communicativa”. Jest autorką książek – monografii Proza wyzwolonej generacji 1989-1999 oraz zbioru Trzy szkice o przewartościowaniach w kulturze, a także współautorką podręcznika creative writing Jak zostać pisarzem? (nagroda Magazynu Literackiego Książki).