Losy Polaków na Wschodzie XIX-XX wiek. Repatriacje, przesiedlenia i osadnictwo

Jarosław Kita, Wojciech Marciniak

Studia i rozprawy zamieszczone w prezentowanej monografii wnoszą szereg nowych informacji dotyczących historii tysięcy Polaków, którzy na jakimś etapie swojego życia byli związani z pobytem dobrowolnym, ale częściej przymusowym, w Rosji i ZSRR. W książce znajdują się nie tylko niepodejmowane do tej pory zarysy biograficzne, analizy grup społecznych i zawodowych czy rekonstrukcje miejsc, lecz także uzupełnienia wcześniejszych badań. Dzięki umiejętnie wykorzystanym źródłom różnej proweniencji, pochodzącym ze zbiorów krajowych oraz zagranicznych archiwów i bibliotek, udało się ustalić szereg istotnych faktów, a następnie przeprowadzić na różnych płaszczyznach refleksje nad losami Polaków na Wschodzie od XIX do XX wieku. Ponadto, poprzez postawienie pytań badawczych, wskazano jeszcze inne interesujące i mało zbadane tematy, którymi warto byłoby się zająć w przyszłości. Redaktorzy monografii żywią więc nadzieję, że stanie się ona przyczynkiem do dalszych analiz, nowych prób odczytania starych źródeł i poszukiwania nowych materiałów, a także okaże się wartościową i inspirującą lekturą.

Odzyskać nadzieję, wrócić do Ojczyzny. Związek Patriotów Polskich w Południowym Kazachstanie 1944-1946

Wojciech Marciniak

Związek Patriotów Polskich w ZSRR to organizacja, która wielu osobom kojarzy się przede wszystkim z propagowaniem stalinowskiej ideologii i „kuźnią kadr” dla Polski Ludowej. Tymczasem dla pozbawionych opieki zesłańców na Wschodzie, którzy „nie zdążyli do Andersa” lub po prostu nie zdołali ewakuować się ze Związku Radzieckiego w 1942 r., ZPP był praktycznie jedyną nadzieją na odmianę losu i powrót do Ojczyzny. Jego terenowi działacze – w większości także zesłańcy – oferowali rodakom wsparcie na miarę tamtych tragicznych okoliczności. Autor przedstawił rozmaite aspekty działalności ZPP w Południowym Kazachstanie, czyli obwodzie południowokazachstańskim. Podczas II wojny światowej na tych graniczących z Uzbekistanem obszarach Kazachskiej SRR znalazło się wielu obywateli polskich. W książce ukazano tragiczne dzieje zesłańców, którzy od chwili deportacji walczyli o swoje przetrwanie. W najnowszej monografii Wojciecha Marciniaka Czytelnik odnajdzie opisy przeżyć Sybiraków – zsyłki, tułaczki, życia codziennego w Kazachstanie i zmagań z totalitarną rzeczywistością, aż po repatriację w 1946 r.