Między ideologią a utopią. Deinstytucjonalizacja wybranych usług dla osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Perspektywa socjologii wiedzy

Zbigniew Głąb

Deinstytucjonalizacja wsparcia osób z niepełnosprawnościami rozumiana jest jako proces odchodzenia od systemu polityki społecznej opartego o placówki zbiorowego zamieszkania na rzecz rozwoju usług w społecznościach lokalnych. Ujmowana z perspektywy klasycznej socjologii wiedzy w wydaniu Karla Mannheima stanowi przykład starcia dwóch zespołów myśli: ideologii i utopii. Pierwszy reprezentuje tradycyjne myślenie o niepełnosprawności w modelu opiekuńczo-medycznym. Drugi zasadza się na podejściu wywodzącym się z, wciąż jeszcze nowego w Polsce, modelu społecznego i prawno-człowieczego niepełnosprawności. Mannheimowska zasada niewartościowania ideologii i utopii pozwala na analizę rozumienia pojęć, jakimi posługują się strony oraz ich wzajemnej relacji wynikającej z sytuacji społeczno-bytowej. W szerszym ujęciu możliwa jest obserwacja, w jaki sposób "nowe" podejścia do polityki społecznej próbują kontestować i wypierać "stare". Jest to zatem wgląd w tworzenie się zmiany społecznej. Jak kształtuje się spór o deinstytucjonalizację? Kim są "konserwatyści" i "reformatorzy'? Jakie są strategie prowadzenia przez nich dyskursu oraz jakimi siatkami pojęciowymi się posługują? W jaki sposób doświadczenie niepełnosprawności i dostęp do władzy warunkują rozumienie deinstytucjonalizacji? Co oznacza "mówienie obok siebie"? Czym jest "praca pośrednicząca" i czy jest ona możliwa? To zasadnicze zagadnienia zaprezentowane w tej książce, prowadzące do konkluzji na temat szans i przyszłości projektu deinstytucjonalizacji w Polsce.