Denis Petau: Carthaginenses. Kartagińczycy

Iwona Słomak

Kartagińczycy to jedna z trzech tragedii Denisa Petau, francuskiego XVII-wiecznego luminarza nauki, tłumacza i poety łacińskiego, korespondenta Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Charakterystycznym rysem dramatycznej twórczości Petau jest jej senecjańskość – autor nie tylko finezyjnie naśladuje rzymskiego filozofa i tragika w zakresie środków formalno-stylistycznych, ale i podejmuje wątki jego myśli stoickiej. W Kartagińczykach Senecjańska perspektywa użyta została do reinterpretacji krwawych epizodów III wojny punickiej, o których zachowały się wzmianki u starożytnych historyków. Petau wydobywa rolę dwóch silnych kobiet w dziejach Kartaginy: Dydony, mitycznej założycielki miasta, oraz żony Hasdrubala, ostatniego kartagińskiego wodza. Śmierć drugiej z bohaterek – kulminacyjny punkt akcji tragedii – wykorzystuje autor, by postawić niełatwe kwestie dotyczące ludzkiej wolności i godności.

"Kobiety fenickie" Lucjusza Anneusza Seneki. Opracowanie monograficzne

Tomasz Sapota, Iwona Słomak

Dramat Kobiety fenickie Seneki Filozofa od wieków prowokuje do pytań o swoją kompletność, przynależność gatunkową, a wreszcie o literackie wzorce. W aspekcie kompozycyjnym i tematycznym prezentuje się jednak jako utwór zarówno spójny, jak i zasadniczo odmienny od zachowanych tragediowych ujęć dziejów Labdakidów. Seneka, inaczej niż Eurypides w Fenicjankach, nie wydaje się zainteresowany ukazaniem ironicznego wymiaru ludzkich poczynań po to, żeby zalecić swoim odbiorcom bierną akceptację wyroków losu. Sensacyjna materia fabularna stanowi dla rzymskiego tragika pretekst do wyrażenia wątpliwości co do norm regulujących stosunki między jednostką a rodziną i jednostką a państwem. Kwestie te nie znajdują łatwego rozwiązania: autor Kobiet fenickich konfrontuje stanowiska czterech postaci o silnych osobowościach – Edypa, Antygony, Jokasty i Polynejkesa – wykluczające porozumienie, a co za tym idzie trywializację problemu. Pokazuje, że pojęcia, w oparciu o które tworzymy ponadjednostkowe wizje ładu moralnego, ulegają przewartościowaniu w zależności od kontekstu i od strategii retorycznej  zastosowanej w argumentacji. Zniechęca do posługiwania się nimi w sposób naiwny. Problematyce tej autorzy poświęcili miejsce w pierwszej części niniejszej monografii, omawiając ponadto m.in. testimonia i wczesną recepcję tragedii Seneki oraz podejmując obszernie kwestię możliwej interpretacji zachowanych tytułów utworu. Drugą część wypełnia szczegółowe omówienie miejsc Kobiet fenickich w konfrontacji z tradycją wydawniczo-interpretacyjną. Do monografii dołączony został aneks zawierający edycję i przekład sztuki. Książka jest trzecią wspólną publikacją autorów przygotowaną w ramach kierowanego przez Tomasza Sapotę projektu Tragedie Seneki. Dotychczas ukazały się komentowane przekłady Trojanek (2016) i Edypa (2017). Kolejnymi pozycjami w serii będą monografie poświęcone Thyestesowi, Fedrze i Herkulesowi w szale.

Lucius Annaeus Seneca: "Edyp. Oedipus"

wstęp, edycja tekstu, przekład i komentarz Tomasz Sapota, Iwona Słomak

Edyp Seneki Filozofa, którego twórczość literacka należy do najcenniejszych zabytków rzymskiego antyku i przez wieki inspirowała najwybitniejszych dramaturgów, z braku współczesnych przekładów stał się nieobecny w świadomości polskiego czytelnika – inaczej niż dzieło Sofoklesa, od którego znacząco się różni. Senecjański Edyp nie jest tragedią o triumfie boskich wyroczni nad upokorzonym śmiertelnikiem. Poznawcza droga bohatera wiedzie od świadomości opanowanej przez religijnie motywowany strach ku wyzwoleniu. Edyp odrzuca światło, tożsame z kontrolującym okiem Apollina. Oślepia się, co jest zarówno aktem ofiary, jak i buntu. Swym działaniem zdaje się tworzyć zręby nowej etyki, niezależnej od religii i przemocy, którą religia legitymizuje. Etyka Edypa opiera się na współczuciu i odpowiedzialności człowieka za człowieka i wobec człowieka.

"Thyestes" Lucjusza Anneusza Seneki. Opracowanie monograficzne

Iwona Słomak

Seria: Biblioteka Pisarzy Antycznych (4), ISSN 2956-7459 Thyestes, któremu poświęcona jest niniejsza monografia, posiada wszystkie cechy Senecjańskich sztuk decydujące o wielowiekowym zainteresowaniu nimi ze strony badaczy i miłośników literatury. Odpowiadają one też za odmienność twórczości autora na tle tragedii greckiej - ze względu na filozoficzno-krytyczny charakter dzieła, zerwanie z bezpośrednio dydaktyzującym tonem na rzecz prowokacji i ironii, potencjał angażowania w mniejszym stopniu emocji, a w większym intelektu odbiorcy. Znajdujemy tu również przykłady charakterystycznych dla Seneki rozwiązań semantyczno-formalnych, które potwierdzają dynamiczny rozwój gatunku w starożytności i skądinąd mogą dziś sprawiać wrażenie mocno nowoczesnych.