Znaczenia przemijania. Wybrane zagadnienia konserwacji dzieł sztuki współczesnej na przykładzie instalacji Ilji Kabakowa "Szkoła nr 6"

Kinga Olesiejuk

  Odbiór współczesnych dzieł sztuki często wymaga towarzyszącego im teoretycznego komentarza. Dopiero od niedawna dziedzina konserwacji dzieł sztuki stoi przed zadaniem interpretacji artystycznych zjawisk, które sprawiają trudność nawet aktualnemu odbiorcy. Tymczasem efemeryczny charakter współczesnej sztuki, jej intencjonalna lub przypadkowa nietrwałość oczekują natychmiastowej niemal reakcji, jeśli mają stać się artystycznym dokumentem lub historycznym świadectwem obecnych czasów. Interdyscyplinarność konserwatorskiego podejścia do dzieła sztuki, łączącego elementy historii sztuki czy raczej krytyki artystycznej z analizą technik i materiałów oraz praktyczną propozycją ochrony, staje się jeszcze bardziej kompleksowa w przypadku sztuki współczesnej, gdyż wykracza również poza tradycyjnie rozumiane badanie konserwatorskie. Nierzadko podważa same wartości i metody wypracowane dla dzieł historycznych. Znaczenia przemijania podejmują próbę przybliżenia problematyki konserwacji sztuki współczesnej na przykładzie instalacji Ilji Kabakowa „Szkoła nr 6” (1993), należącej do kolekcji Chinati Foundation w amerykańskim stanie Teksas. Argumentacja proponowanego programu ochrony i konserwacji instalacji, będącej rekonstrukcją radzieckiej szkoły na terenie dawnego fortu wojskowego USA, naświetla zakres podejmowanych zagadnień oraz sposób postępowania konserwatora, dostosowany do indywidualnego charakteru dzieła. Obok analizy wielowątkowego kontekstu pracy, warunkującego powstanie i recepcję instalacji - poznanie opinii artysty i interpretacja cechy nietrwałości, składają się na uzasadnienie przedstawionych decyzji. Kwestia przemijania dzieła odgrywa w rozważaniach rolę kluczową, stanowiąc podstawę artystycznej koncepcji i znak współczesnej twórczości, ale także przyczynę konserwatorskiej interwencji oraz - paradoksalnie - przedmiot konserwacji. Skłania również do refleksji nad przemianą zadań i założeń dziedziny konserwacji w wyniku konfrontacji z nietypowymi problemami, jakie prezentuje współczesna sztuka.