Teksty w lustrze ekranu. Okołofilmowa strategia kształcenia literacko-kulturowego

Witold Bobiński

Przemiany technologiczno-kulturowe ostatnich kilku dekad, zwrot ikoniczny, zwrot audiowizualny, zwłaszcza w wersji cyfrowej sprawiają, że szkolne dziedziny zajmujące się edukacją kulturową stoją w obliczu modyfikacji swoich paradygmatów. Ta sytuacja dotyczy także polonistyki zarówno tej szkolnej, jak i w pewnym stopniu akademickiej. Kryzys czytelnictwa i deprecjacja lektury szkolnej to zjawiska, wobec których polonista i polonistyka nie mogą przejść obojętnie; grzech zaniechania wysiłku na rzecz przemian oznacza zgodę na gwałtowną marginalizację kluczowej jeszcze do niedawna szkolnej dyscypliny. Jednym ze sprzymierzeńców w dziele jej odnowienia może być staruszek film, wynalazek już ponadstuletni, który przeżywa kolejną młodość i stał się dominującą formą sztuki masowej. Na różne sposoby zestawiany w szkole z literaturą może pokazać ją w innym świetle, ożywić, wydobyć ze sfery obojętności, wręcz odkryć. O tym jest ta książka.  

Wykształcić widza. Sztuka oglądania w edukacji polonistycznej

Witold Bobiński

Jak bardzo nasza cywilizacja zmieni się pod wpływem nieustannego i dynamicznego rozwoju cyfrowych środków komunikacji masowej? Naukowcy i filozofowie formułują najróżniejsze przewidywania, wśród których nie brak wizji ścisłego zintegrowania człowieka z wytworami najnowszych technologii. Z drugiej strony – wyrazisty nurt dyskursu humanistycznego, wywodzący się z psychoanalizy i fenomenologii, obwieszcza trwałość, hegemonię, a nawet dalszą ekspansję „starego medium” – filmu, pojmowanego jako paradygmat estetyczny i komunikacyjny. Jego dominującą pozycję w kulturze potwierdza łatwość, z jaką film dostosował się do środowiska cyfrowego, czy choćby coraz lepsza kondycja kin, w których widzów wcale nie ubywa. Czy w sytuacji trwałego triumfu języka kinematograficznego, pojmowanego jako wiodąca forma komunikacji masowej, systemy edukacyjne mogą ignorować potrzebę wychowywania odbiorców przekazów audiowizualnych, rezygnować z idei kształtowania kompetencji świadomego i krytycznego widza?  Tezą prezentowanej rozprawy jest przeświadczenie o konieczności systemowego przygotowania młodych ludzi do odbioru audiowizualnych tekstów kultury, wykorzystujących język „ruchomych obrazów”. Książka skierowana jest przede wszystkim do nauczycieli języka ojczystego, którzy – z racji literackiego i językowego wykształcenia – są najlepiej predestynowani do włączenia filmu w obszar edukacyjnych działań i refleksji. Do nich przede wszystkim – choć nie wyłącznie – kieruje autor rozważania o współczesnej pozycji języka filmowego pośród wielu języków kultury, o statusie i miejscu filmu w doświadczeniu współczesnego człowieka, w końcu o sposobach szkolnej (ale przecież nie tylko) analizy i interpretacji dzieła filmowego czy – po prostu – o odmianach edukacyjnych rozmów o filmie.