E-book details

Obrzędowość narodzinowa na Górnym Śląsku (izolacja położnicy). "Polski atlas etnograficzny" i "Atlas der deutschen Volkskunde" w perspektywie porównawczej

Obrzędowość narodzinowa na Górnym Śląsku (izolacja położnicy). "Polski atlas etnograficzny" i "Atlas der deutschen Volkskunde" w perspektywie porównawczej

Agnieszka Pieńczak

Ebook

Celem publikacji jest ukazanie możliwości porównawczych dwóch etnologicznych atlasów narodowych, Polskiego atlasu etnograficznego (PAE) i Atlas der deutschen Volkskunde (ADV). Obszar, jaki obejmują (od Renu po Bug i od Alp oraz Karpat Północnych po Bałtyk i Morze Północne), pozwala na ukazywanie zasięgów występowania różnych zjawisk kulturowych w szerokim kontekście, a tym samym na wysuwanie wniosków o czynnikach wpływających na zróżnicowanie kulturowe tych obszarów. W niektórych przypadkach na mapach obu atlasów zostały ukazane dane o zbliżonym zakresie (co umożliwia studia porównawcze), w tym dotyczące obrzędowości narodzinowej. W pracy na kilkunastu mapach oraz towarzyszących im szczegółowych zestawieniach zaprezentowano wybrane zakazy izolacyjne stosowane wobec położnicy w środowisku wiejskim, niedostatecznie rozpoznane w literaturze etnologicznej. Tym sposobem materiał dwóch atlasów, potraktowany krytycznie, stał się podstawą do wnioskowania o zmianach kulturowych nie tylko na Górnym Śląsku, ale też na sporym obszarze środkowej Europy.

 

Wielki atut pracy znajduję w przeprowadzonej przez Autorkę skrupulatnej analizie porównawczej. Pogratulować tu wypada dokładności i przywiązywania uwagi do chronologii badanych zjawisk. Tekst jest wręcz „naszpikowany” mapami, wykresami i tabelami, w których zorientowanie się wymaga mocnego skupienia, ale doskonale ilustrują one zjawiska, których są ilościową emanacją. Na bardzo pozytywne moje podkreślenie zasługuje rozpatrywanie poszczególnych faktów z uwzględnieniem specyfiki etnicznej (historycznej) badanych obszarów. Zauważam w tym wielką erudycję Badaczki – Autorki, dobrze zorientowanej w specyfice kulturowej tego obszaru.

dr hab. Eugeniusz Kłosek, prof. UWr (z recenzji)

 

Tu odniosę się do map, które Autorka w znacznym stopniu stworzyła od nowa. Są one czymś na kształt kamieni milowych, i każda, nawet oddzielnie licząc, stanowi autentyczne osiągnięcie naukowe.

dr hab. Zygmunt Kłodnicki, emerytowany prof. UŚ (z recenzji)

Spis treści

 

Wstęp / 7

 

Rozdział 1: Metoda etnogeograficzna w interpretowaniu zjawisk kulturowych. Aspekt przestrzenny i chronologiczny / 15

Metoda etnogeograficzna / 15

Historia metody etnogeograficznej / 15

Możliwości zastosowania metody etnogeograficznej / 18

Dotychczasowe próby wykorzystania metody etnogeograficznej w badaniach obrzędowości narodzinowej. Wybrane atlasy etnograficzne i dialektologiczne / 25

Atlasy etnograficzne / 25

Atlasy dialektologiczne / 29

Problem porównywalności omówionych atlasów / 36

 

Rozdział 2: Śląsk jako pogranicze etniczne i kulturowe / 41

Przegląd dotychczasowych badań / 41

Etniczno-kulturowy obraz Górnego Śląska / 53

Granice obszaru / 54

Sytuacja demograficzna / 56

Struktury społeczne / 59

Struktury wyznaniowe / 61

Sytuacja etniczna / 63

 

Rozdział 3: Obrzędowość narodzinowa w perspektywie etnologicznej. Stan badań nad problematyką izolacji społecznej położnicy / 65

Obrzędowość narodzinowa w badaniach ogólnopolskich / 65

Początki zainteresowań ludoznawczych i okres międzywojenny / 65

Od 1945 roku do współczesności / 75

Obrzędowość narodzinowa na Śląsku / 79

Początki zainteresowań ludoznawczych i okres międzywojenny / 79

Od 1945 roku do współczesności / 82

 

Rozdział 4: Obrzędowość narodzinowa w Polskim atlasie etnograficznym i Atlas der deutschen Volkskunde. Metodyka badań / 89

Czas badań / 89

Obszar badawczy / 90

Sieć badawcza / 92

Kwestionariusz badawczy i sposób prowadzenia badań / 94

Specyfika badań prowadzonych na Śląsku na potrzeby Polskiego atlasu etnograficznego / 98

Śląsk ogółem / 99

Wybrane wsie Górnego Śląska / 102

Interpretacja materiału badawczego – na przykładzie map Polskiego atlasu etnograficznego i Atlas der deutschen Volkskunde / 114

Rozdział 5: Polski atlas etnograficzny i Atlas der deutschen Volkskunde w badaniach nad obrzędowością narodzinową. Izolacja społeczna położnicy w społeczności wiejskiej / 129

Izolacja społeczna położnicy – spojrzenie badawcze / 130

Zakaz przekraczania progu izby / 139

Zakaz przekraczania progu domu / 146

Zakaz wychodzenia poza zagrodę / 153

Zakaz schodzenia do piwnicy / 158

Zakaz wchodzenia na strych / 164

Zakaz czerpania wody ze studni / 169

Zakaz odwiedzania sąsiadów / 174

Zakaz udawania się na zabawy wiejskie / 179

Częstotliwość występowania analizowanych zakazów izolacyjnych / 182

 

Zakończenie / 185

Aneks 1. Miejscowości, w których prowadzono badania nad obrzędowością narodzinową na potrzeby Polskiego atlasu etnograficznego / 191

Aneks 2. Charakterystyka informatorów we wsiach śląskich zamieszkanych przez ludność napływową (badania na potrzeby Polskiego atlasu etnograficznego) / 199

Źródła i bibliografia / 205

Indeks nazw osobowych / 223

Spis map / 229

Spis ilustracji / 230

Spis wykresów / 231

Spis tabel / 233

Summary / 235

Zusammenfassung / 237

  • Title: Obrzędowość narodzinowa na Górnym Śląsku (izolacja położnicy). "Polski atlas etnograficzny" i "Atlas der deutschen Volkskunde" w perspektywie porównawczej
  • Author: Agnieszka Pieńczak
  • ISBN: 978-8-3801-2967-2, 9788380129672
  • Date of issue: 2017-07-25
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_0lr9
  • Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego