Okrągły Stół został uznany wśród psychologów na całym świecie za wielki sukces negocjacyjny, który pozwolił rozwiązać bardzo trudny konflikt społeczno-polityczny w sposób cywilizowany.

Czy można w pokojowy sposób zakończyć konflikt polityczny dzielący kraj na dwoje? I jak przekroczyć głęboką polaryzację polityczną? Te dwa pytania są dziś równie aktualne, co w 1989 roku, kiedy opozycja i władza w Polsce usiadły do wspólnych rozmów przy Okrągłym Stole. Chociaż historia się nie powtarza, ufamy, że doświadczenie Okrągłego Stołu pozostaje bardzo ważną i ponadczasową lekcją, także na poziomie techniki politycznej.

Książka zawiera zapis rozmów pomiędzy ludźmi zaangażowanymi bezpośrednio i pośrednio w Okrągły Stół (Janusz Reykowski i Janusz Grzelak) oraz komentatorów prezentujących różne punkty widzenia: psychologiczny (Mirosław Kofta), historyczny (Andrzej Friszke) i społeczny (Wiktor Osiatyński).

Poza zapisem rozmów są w niej również dwa aktualne eseje dotyczące oceny tego ważnego wydarzenia społeczno-politycznego: Od Okrągłego Stołu do autorytarnej kontrrewolucji Janusza Reykowskiego i Okrągły Stół bez legend mówią dokumenty Andrzeja Friszkego, a także niepublikowany wcześniej artykuł Wiktora Osiatyńskiego z 1991 roku Obrady Okrągłego Stołu w Polsce.

Chcielibyśmy, żeby po naszą książkę sięgnęli wszyscy żywo zainteresowani życiem politycznym, ale też historią najnowszą. Warto jednak zwrócić uwagę, że książka ta może być szczególnie przydatna osobom zajmującym się w swoich studiach lub w pracy badawczej konfliktem politycznym i procesami negocjacyjnymi (w psychologii społecznej i politycznej, socjologii, politologii i tak dalej). Mogą w niej poszukiwać odpowiedzi na fundamentalne pytanie, jakie warunki muszą być spełnione, by udało się konstruktywnie rozwiązać konflikt uważany za nierozwiązywalny (intractable). Ważnym pytaniem jest więc nie tylko, jak to było możliwe w Polsce, lecz także jaka lekcja płynie z analizy procesu Okrągłego Stołu w odniesieniu do innych konfliktów.

Czego mogą się dowiedzieć ludzie, którzy zajmują się występującymi dziś pod każdą szerokością geograficzną konfliktami (etnicznymi, religijnymi, politycznymi, gospodarczymi), z przeprowadzonej przez nas analizy fenomenu Okrągłego Stołu?

Czy rozwiązania przyjęte przy Okrągłym Stole da się zastosować w innych czasach i w innych okolicznościach?

To pytania, na które dziś jeszcze nie znamy odpowiedzi.

ze Wstępu Mirosława Kofty i Adama Leszczyńskiego

Rekomendacje:

Okrągły Stół wciąż budzi kontrowersje zarówno jego geneza, jak przebieg i rezultaty. Wczorajsi więźniowe zasiedli do negocjacji z wczorajszymi strażnikami więzień. Ta książka mówi o psychologicznych uwarunkowaniach, które wyznaczały postawy negocjatorów z obu stron. Dla mnie, uczestnika obrad Okrągłego Stołu, był to wielki zbiorowy sukces polskich elit politycznych, które wykorzystały konstelację międzynarodową (przemiany w Związku Sowieckim) i wypracowały pokojowy mechanizm demontażu dyktatury. Okrągły Stół otworzył drogę do wyborów 4 czerwca 1989 roku, które stały się narodowym referendum na rzecz demokracji. Wciąż jednak niemało jest takich, którzy widzą w nim zdradziecką zmowę czerwonych z różowymi, albo też zręczny manewr komunistów, który pozwolił im zachować władzę i pieniądze. Kto ma rację?

Adam Michnik

Czyż nie jest zastanawiające, że nasz kraj, słynący z rokoszy, insurekcji i powstań, w ostatnim stuleciu dwukrotnie wywalczył suwerenność i demokrację nie w krwawym boju, ale przy stoliku negocjacyjnym? W tej specyficznej walce o której dziś wielu wolałoby zapomnieć liczyła się rozwaga, zaufanie, racjonalność i świadomość zewnętrznych uwarunkowań. Cnoty nie żołnierza, lecz psychologa. W książce Psychologia Okrągłego Stołu Janusz Reykowski i Janusz Grzelak, wybitni naukowcy, zaangażowani po przeciwnych stronach negocjacji 1989 roku, w pasjonujący sposób opowiadają o procesie, którego przebieg stał się wzorem pokojowego przekazania władzy dla całego regionu. W odkrywaniu tła epoki towarzyszą im znawca psychologii społecznej, konstytucjonalista i dwaj historycy. Nie jest to jednak wyłącznie opowieść o przeszłości ta książka to lekcja, że skoro nawet po półwieczu opresji dało się odbudować zaufanie, ostudzić emocje i wypracować zasady współdziałania, to może i my powinniśmy myśleć o przyszłości Polski z większym optymizmem.

Michał Bilewicz