Nie śmiejmy się z legend. W każdej z nich jest ziarno prawdy, choć nie zawsze umiemy je wyłuskać z obrosłej wokół niego bajki i fantazji.

Tomasz, student historii sztuki, zostaje zaproszony do wzięcia udziału w archeologicznej ekspedycji. Dzięki niej ma nadzieję napisać ciekawy artykuł do gazety, w której dorabia. Wraz z profesorem Nemstą i jego grupą badawczą mają zbadać tajemniczy kurhan znajdujący się w samym środku otoczonego bagnami uroczyska.

Wykopaliska jednak nie idą zgodnie z planem. Ktoś cały czas próbuje przeszkodzić poszukiwaczom w odkryciu prawdy o kurhanie. Czy ma z tym coś wspólnego złośliwość miejscowego diabła Kuwasy, który według legendy strzeże skarbów znajdujących się w grobowcu?

Nieoczekiwanie okazuje się, że tajemnica kurhanu może mieć związek z pobliską XII-wieczną romańską kolegiatą i zniknięciem zabytkowego relikwiarza.

Czy archeologom uda się rozwiązać zagadkę ukrytą w murach starożytnej świątyni, a dociekliwemu Tomaszowi udowodnić, że nie taki diabeł straszny jak go malują?

Powieść Zbigniewa Nienackiego Pan Samochodzik i święty relikwiarz po raz pierwszy została wydana w 1957 roku jako Uroczysko. Nie była wtedy pomyślana jako książka o Panu Samochodziku. Autor zdecydował się jednak na zmianę głównego bohatera i rysu fabuły. Opublikowana jako część cyklu stanowiła prequel do opowieści o przygodach detektywa-amatora.