Деталі електронної книги

Hałda. O śląskiej wyobraźni symbolicznej

Hałda. O śląskiej wyobraźni symbolicznej

Katarzyna Niesporek

Eлектронна книга

Książka nie jest sproblematyzowaną rozprawą, lecz zbiorem szkiców i interpretacji. W centrum widzenia autorki znalazły się wiersze, w których obraz hałdy jako najbardziej charakterystycznej ikony czarnego Śląska został potraktowany symbolicznie. Hałda stanowi w nich nie tylko i nie wyłącznie nieusuwalny element krajobrazu, lecz także niesie z sobą o wiele ważniejsze znaki – egzystencjalne oraz etyczne.

Hałda jako symbol pejzażu pojawia się w twórczości wielu poetów śląskich. Tutaj przywołano tych najbardziej charakterystycznych i być może dla swojego czasu, a nawet dla literatury na Górnym Śląsku – najważniejszych. Ryzyko hierarchii nie jest moim zamiarem, ponieważ nie o porządek historycznoliteracki chodzi, ale o próbę stematyzowania tego, co do tej pory umykało spojrzeniu krytycznemu. Zobaczyć Śląsk i człowieka zamkniętego w przemysłowym krajobrazie właśnie przez pryzmat jego najoczywistszej ikony – to zderzyć się z niezwykle ważnymi pytaniami o istnienie i jego wartość.

Hałdę przywołują w swoich wierszach poeci wybitni i minorum gentium, klasycy dwudziestowiecznej liryki i amatorzy. Nie sposób ich tu wszystkich przywołać, dlatego prowadzone rozważania zostały ograniczone do pierwszego i do drugiego pokolenia autorów literatury polskiej na Górnym Śląsku po roku 1922 – Emila Zegadłowicza (ur. 1888), Włodzimierza Żelechowskiego (ur. 1893) , Wilhelma Szewczyka (ur. 1913), Bolesława Lubosza (ur. 1928), Tadeusza Kijonki (ur. 1936) i Stanisława Krawczyka (ur. 1938).

Z ich wierszy (z wyjątkiem utworów autora Ballad, który pozbawił Śląsk zwałów) można wyodrębnić podobne obrazy hałd, mimo że są one opisywane na różnych etapach czasu społecznego. Wśród nich znajdują się między innymi przedstawienia usypisk jako gór życia, które zaskakują rozwijającą się na nich przyrodą; jako miejsc pełniących rolę schronów, bunkrów, składowania amunicji podczas wojennej zawieruchy czy powstań śląskich; jako ustronnych przestrzeni spotkań, bliskości kochanków; jako miejsc biedy, ale także pracy i ocalenia człowieka; jako śmietniki, przestrzenie gromadzenia pokopalnianych odpadów, rzeczy niepotrzebnych i wyrzuconych; jako wzniesienia zanieczyszczające otoczenie i trujące środowisko.

Zaprezentowane w książce szkice o śląskich poetach koncentrują się na interpretacji obrazu. Każde jego widzenie kształtuje się natomiast indywidualnie, „ukazuje to, co widzialne, w inny, i od tej pory nieznany sposób”. Interpretacja każdorazowo stanowi najważniejsze narzędzie, poprzez które można dotrzeć do wyobraźni twórców. Przywoływany w pracy kontekst historyczno-literacki pojawia się – by tak rzec – przy okazji, jest wzmocnieniem interpretacyjnych tez.

Spis treści

 

Wstęp / 9

W głąb hałdy: wprowadzenie / 25

Hałda – ikona Śląska / 25

Hałda – ikona wyobraźni / 28

Hałda – miejsce autobiograficzne, dom / 31

Hałda – przestrzeń, forma, kształt / 33

Hałda – przedmiot, rzecz, konkret / 37

Hałda – resztka, wysypisko, śmietnik / 39

Śląsk bez hałd: Emil Zegadłowicz / 43

Przymierze z ziemią / 43

Pieśń o Śląsku / 47

Zapowiedź ery mesjańskiej / 49

Śląsk – „ziemia macierzna” / 53

Profetyzm / 58

Czarny Śląsk, zielony Śląsk / 63

Bez hałd / 66

W cieniu brzóz i kominów: Włodzimierz Żelechowski / 71

Przybysz z Krakowa / 71

„Ponure góry z żużli” / 74

Czerń usypiska / 78

„Nędzny pagórek” / 82

Śląsk – mała arkadia / 84

„Umiłowanie bez sentymentu” / 86

Bard hałd: Wilhelm Szewczyk / 91

Śląsk – ziemia domowa / 91

Nowa Pieśń o Śląsku / 94

Syn hałd i głodu / 102

Płomień – pies towarzysz / 108

Karolinka, Karliczek, hałda, wiatr / 114

Hanys / 117

Noc / 132

Zobaczyć nadrealne / 144

Hałdy w tle: Bolesław Lubosz / 151

Poeta stąd / 151

Wojenna zawierucha / 153

Trwanie natury / 155

Drzewa / 160

Sensualność hałdy / 164

Dom / 169

Personalizacje / 174

Bycie i umieranie / 182

Poeta ziemi: Tadeusz Kijonka / 189

Temat śląski – ziemia / 189

Imię ziemi / 191

Poemat o nadziei / 198

Interioryzacja hałdy / 206

Hałda – w stronę sacrum / 211

Radlińskie wzgórza / 224

Święta czarna góra / 232

Metafizyka hałdy: Stanisław Krawczyk / 239

Magiczne słowo – hałda / 239

Hałda – znak tożsamości / 240

Dwie ojczyzny / 245

Oblicza hałd / 249

Trwanie i wierność / 254

Sacrum hałdy / 257

Hałda i człowiek / 261

Hałda – symbol Sensu / 265

Zamiast zakończenia / 269

Posłowie (Anna Węgrzyniak) / 289

Nota bibliograficzna / 299

Bibliografia / 301

Spis ilustracji / 309

Indeks nazw osobowych / 311

Summary / 315

Резюме / 317

  • Назва: Hałda. O śląskiej wyobraźni symbolicznej
  • Автор: Katarzyna Niesporek
  • ISBN: 978-83-226-3604-6, 9788322636046
  • Дата видання: 2019-12-16
  • Формат: Eлектронна книга
  • Ідентифікатор видання: e_1enl
  • Видавець: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego