E-book details

Naprawa czy zniszczenie demokracji? Tendencje autorytarne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej 1921-1935

Naprawa czy zniszczenie demokracji? Tendencje autorytarne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej 1921-1935

Jarosław Tomasiewicz

Ebook
Praca jest syntetycznym ujęciem tendencji autorytarnych i profaszystowskich występujących w polskiej myśli politycznej lat 1921–1935 – tendencji wynikających z kryzysu liberalnej demokracji parlamentarnej, nasilającego się (nie tylko w Polsce) w okresie międzywojennym. Rozdział pierwszy poświęcony jest kwestiom terminologicznym (wyjaśnione w nim zostały używane w tej pracy pojęcia demoliberalizmu, autorytaryzmu, totalitaryzmu). W rozdziale drugim opisane jest podłoże, z którego w Dwudziestoleciu wyrastały tendencje autorytarne, tzn. krytyka demokracji występująca w polskiej myśli politycznej okresu zaborów. Kolejne rozdziały prezentują antydemoliberalne koncepcje faszystów lat 20., konserwatystów, endeków, zwolenników nurtu chrześcijańsko-społecznego, piłsudczyków, narodowych robotników, ludowców i marksistów, a także ezoteryków, panslawistów, eugeników, technokratów, kombatantów i wreszcie narodowych radykałów z początku lat 30. W ich myśli politycznej zbadane zostały zarówno proponowane rozwiązania ustrojowe, jak i ich ideologiczne uzasadnienie. Alternatywa demokracji parlamentarnej przybierała różne formy: od nieznacznych korekt systemu demokratycznego do całkowitego zanegowania go. Do reformy parlamentaryzmu przy zachowaniu jego fundamentów ograniczali się „starzy” endecy, część konserwatystów, chadecy, ludowcy, początkowo piłsudczycy. Autorytaryzm reprezentowany był przez Obóz Wielkiej Polski, większość konserwatystów, po 1926 r. w tym kierunku przesuwała się sanacja. Totalitaryzm nie znajdował wielu zwolenników.

Spis treści

 

Wstęp / 9

 

Zakres tematu / 10

Baza źródłowa i literatura przedmiotu / 11

Struktura pracy / 14

Terminologia / 15

Uwagi o metodzie / 16

Słowo o stylu / 17

 

1. Autorytaryzm – totalitaryzm – autorytatywizm: propozycje terminologiczne / 19

 

2. Krytyka demoliberalizmu w polskiej myśli politycznej przed 1921 r. / 29

2.1. Romantyzm / 29

2.2. Na przełomie wieków / 34

2.3. Pierwsze lata niepodległości / 46

2.3.1. „Liberum Veto” / 47

2.3.2. Stronnictwo Odrodzenia Narodowego / 48

2.3.3. Konfederacja Polska / 53

2.3.4. Antyżydowska Liga Obrony Ojczyzny i Wiary / 58

2.3.5. „Socjalizm naturalny” / 59

2.3.6. „Rodzima rewolucja” Aleksego Kurcjusza / 61

 

3. Faszyzm lat 20. / 64

3.1. Pogotowie Patriotów Polskich / 64

3.2. Zakon Rycerzy Prawa – Polska Organizacja Faszystowska / 68

3.3. Ugrupowania faszystowskie 1926–1933 / 72

3.3.1. Stronnictwo Faszystów Polskich / 73

3.3.2. Związek Faszystów Polskich / 79

3.3.3. Związek Nacjonalistów Polskich / 81

3.4. Konkluzje / 85

 

4. Konserwatyzm i monarchizm / 87

4.1. Ugrupowania konserwatywne w pejzażu ideowym II Rzeczypospolitej / 87

4.2. Ruch monarchistyczny / 95

4.3. Obóz Monarchistów Polskich / 99

4.4. Myśl Mocarstwowa / 109

4.5. „Nasza Przyszłość” / 121

4.6. Konkluzje / 124

 

5. Obóz narodowy / 126

5.1. Obóz narodowy przed zamachem majowym / 126

5.1.1. Myśl polityczna głównego nurtu / 126

5.1.1.1. Nacjonalizm / 126

5.1.1.2. Między liberalizmem i autorytaryzmem / 133

5.1.1.3. Endecja wobec faszyzmu / 140

5.1.2. Koncepcje środowisk ekstremistycznych / 146

5.1.2.1. „Państwo narodowe” Wincentego Lutosławskiego / 146

5.1.2.2. Eligiusz Niewiadomski / 147

5.1.2.3. Stanisław Pieńkowski / 151

5.1.2.4. Towarzystwo „Rozwój” / 153

5.1.2.5. Straż Narodowa / 160

5.1.2.6. Młodzież Wszechpolska / 166

5.2. Ruch narodowy po 1926 r. / 173

5.2.1. Koncepcje „starych” / 173

5.2.2. Obóz Wielkiej Polski / 176

5.2.2.1. Geneza i rozwój / 176

5.2.2.2. Kult młodości / 179

5.2.2.3. Militaryzacja działalności / 180

5.2.2.4. Ideologia OWP: nacjonalizm katolicki / 186

5.2.2.5. Ideologia OWP: autorytaryzm / 191

5.2.2.6. Ideologia OWP: solidaryzm / 198

5.2.2.7. OWP a faszyzm / 200

5.3. Zespół Stu / 206

5.4. Konkluzje / 212

 

6. Nurt chrześcijańsko-społeczny / 214

6.1. Nurt chrześcijańsko-społeczny przed zamachem majowym / 214

6.2. Nurt chrześcijańsko-społeczny po zamachu majowym / 219

6.3. Konkluzje / 225

 

7. Obóz piłsudczykowski / 226

7.1. Piłsudczycy przed zamachem majowym / 226

7.1.1. Podstawy ideowe / 226

7.1.2. Adam Skwarczyński i „Droga” / 230

7.1.3. Wojciech Stpiczyński i „Głos Prawdy” / 235

7.1.4. Piłsudczycy w działaniu / 237

7.2. Autorytaryzm sanacyjny po 1926 r. / 240

7.2.1. Myśl polityczna głównego nurtu / 240

7.2.2. Koncepcje ugrupowań peryferyjnych / 259

7.2.2.1. Liga Mocarstwowego Rozwoju Polski / 260

7.2.2.2. „Państwo uniwersalistyczne” Teodora Seidlera / 267

7.2.2.3. Państwo wodzowskie Władysława Ludwika Everta / 269

7.2.2.4. Narodowy komunizm Legionu Młodych / 272

7.2.2.5. Narodowy kolektywizm Jana Stachniuka / 287

7.2.2.6. „Republika gospodarcza” Związku Naprawy Rzeczypospolitej / 289

7.2.2.7. Syndykalizm urzędniczy / 301

7.2.2.8. „Korporacjonizm demokratyczny” Mieczysława Szawleskiego / 303

7.2.2.9. Synteza „narodowo-państwowa” – „Czerwona Róża” / 305

7.2.2.10. „Nowa Polska” / 308

7.2.2.11. Partia Pracy / 310

7.3. Konkluzje / 313

 

8. Ruch ludowy / 314

 

9. Narodowy ruch robotniczy. Narodowy socjalizm / 320

9.1. Narodowy ruch robotniczy u progu niepodległości / 320

9.2. Narodowi socjaliści w Narodowej Partii Robotniczej / 322

9.3. Narodowi socjaliści w latach 1926–1933 / 326

9.4. Konkluzje / 331

 

10. Socjalizm / 333

10.1. PPS (dawna Frakcja Rewolucyjna) / 333

10.2. Grupa „Wolność” / 340

10.3. „Rewolucja narodowa” Juliana Bruna-Bronowicza / 342

 

11. Mesjanizm i ezoteryzm / 346

11.1. „Kabalistyczna wizja państwa” Lucjana Freytaga / 347

11.2. Ognisko Uświadomienia Narodowego / 349

11.3. Bractwo Odrodzenia Narodowego / 353

11.4. Towarzystwo „Arja” / 358

11.5. Instytut Mesjaniczny / 360

11.6. Związek Irenistów / 362

11.7. Związek Synarchiczny / 364

11.8. Gustaw Olechowski / 369

11.9. „Zet” / 370

11.10. Kościoły narodowe / 375

11.11. Konkluzje / 377

 

12. Panslawizm i neopoganizm / 378

12.1. Stanisław Szukalski / 379

12.2. „Demiurg” / 383

12.3. Józef Mestwin Musiałek / 385

12.4. Konkluzje / 387

 

13. Technokratyzm / 388

               

14. Eugenika / 395

 

15. Ruch kombatancki i organizacje parapolicyjne / 398

 

16. Narodowy radykalizm / 405

16.1. Geneza / 405

16.2. Ideologia / 408

16.2.1. Inspiracje / 408

16.2.2. Radykalizm czynu / 410

16.2.3. Nacjonalizm / 412

16.2.4. Antykapitalizm / 414

16.2.5. Koncepcje ustrojowe / 415

 

Zakończenie. Na rozdrożach autorytaryzmu / 419

 

Wykaz wykorzystanych źródeł i literatury / 429

Indeks nazwisk / 465

 

Summary / 474

Zusammenfassung / 476

  • Title: Naprawa czy zniszczenie demokracji? Tendencje autorytarne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej 1921-1935
  • Author: Jarosław Tomasiewicz
  • ISBN: 978-8-3801-2507-0, 9788380125070
  • Date of issue: 2015-09-04
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_1p1b
  • Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego