Spis treści

Przedmowa / 9

Wprowadzenie / 11

1. Badania Danuty Gierulanki nad procesem nabywania pojęć geometrycznych / 15

1.1. Geneza zainteresowań badawczych Danuty Gierulanki, ich przedmiot, problematyka i organizacja badań / 15

1.1.1. Uwagi wstępne / 15

1.1.2. Początki zainteresowań badawczych Danuty Gierulanki, ich przedmiot, problematyka i aktualność / 17

1.1.3. Metody badań i dobór osób / 23

1.1.4. Pojęcia geometryczne jako materiał badawczy / 24

1.1.5. Podział pojęć geometrycznych i dalsze jego implikacje / 25

1.1.6. Eksperyment W-S (wskazanie—sprawdzenie) / 27

1.1.7. Badania łańcuchowe (eksperymentalnie symulowana korepetycja) / 30

1.1.8. Ważność badań nad pojęciami geometrycznymi jako pojęciami arystotelesowskimi (klasycznymi) / 32

1.2. Przegląd wyników badań eksperymentalnych / 33

1.2.1. Rezultaty eksperymentu typu W-S / 33

1.2.2. Protokoły badań indywidualnych (badania łańcuchowe) / 37

1.2.3. Rezultaty badań łańcuchowych („prywatna korepetycja”) / 39

1.2.3.1. Przyswajanie pojęć pierwotnych / 40

1.2 3.2. Przyswajanie pojęć utworów pochodnych / 42

1.2.3.3. Przyswajanie pojęć mereologicznych / 44

1.2.3.4. Przyswajanie pojęć rodzajowych / 45

1.2.3.5. Przyswajanie pojęć wynikowych / 48

1.2 3.6. Przyswajanie pojęć utworów niesamodzielnych / 50

1.2.3.7. Czy istnieje siódma grupa pojęć geometrycznych (pojęcia relacyjne)? / 54

1.2.4. Abstrakcyjność i idealność jako własności pojęć geometrycznych / 55

1.3. Struktura i dynamika procesu przyswajania pojęć geometrycznych / 56

1.3.1. Fenomenologiczna analiza struktury procesu przyswajania pojęć geometrycznych / 56

1.3.1.1. Stadium uwagowo-przeżyciowe / 57

1.3.1.2. Stadium ogólnikowego ujęcia przedmiotu pojęcia w postawie odbiorczej / 57

1.3.1.3. Kluczowe stadium budowania treści pojęcia w postawie aktywnej / 58

1.3.1.4. Szczytowe stadium — refleksja nad treścią pojęcia / 62

1.3.2. Przyswajanie pojęć arystotelesowskich w świetle koncepcji Danuty Gierulanki i niektórych ujęć psychologii poznawczej / 65

1.3.2.1. Warunki rozpoczęcia się procesu przyswajania pojęć / 69

1.3.2.2. Przyswajanie pojęć geometrycznych jako budowanie ich treści / 70

1.3.2.3. Czynniki, od których zależy proces przyswajania pojęć geometrycznych / 71

1.3.3. Niektóre cechy opisowego (fenomenologicznego) podejścia Danuty Gierulanki w badaniach nad przyswajaniem pojęć geometrycznych / 79

1.3.3.1. Przedmiot badań i specyfika materiału badawczego pojęć geometrycznych / 80

1.3.3.2. Fenomenologiczny proces badawczy / 81

1.3.4. Otwarte kwestie w badaniach Danuty Gierulanki nad przyswajaniem pojęć geometrycznych / 85

1.3.5. Uwagi końcowe / 88

2. Badania Danuty Gierulanki nad rozumieniem tekstu i dynamiką jego przebiegu / 91

2.1. Geneza badań nad rozumieniem tekstu, ich problematyka i organizacja badań empirycznych / 91

2.1.1. Uwagi wstępne / 91

2.1.2. Rozumienie jako przedmiot badań Danuty Gierulanki, problematyka i kwestia jej aktualności / 94

2.1.3. Organizacja badań nad rozumieniem tekstu / 97

2.1.4. Materiał badawczy — teksty eksperymentalne i ich podział / 98

2.1.5. Eksperyment in vivo („czytanie przez okienko”) i inne stosowane techniki badawcze / 100

2.1.6. Dane protokolarne i ich wykorzystanie w budowaniu fenomenologicznej koncepcji rozumienia / 102

2.2. W kierunku fenomenologicznej koncepcji rozumienia tekstu jako tworu językowego / 104

2.2.1. Rozróżnienia dotyczące podstawowej aparatury pojęciowej / 104

2.2.2. Ustalenia definicyjne — co to jest rozumienie? / 105

2.2.3. Czy rozumienie jest procesem jednorodnym? Odmiany rozumienia / 107

2.2.4. Zarys Danuty Gierulanki teorii tekstu / 111

2.2.4.1. Triada własności tekstu / 112

2.2.4.2. Ujęcie poznawcze jako składnik sensu tekstu / 116

2.2.4.3. Tekst posiada swój własny sens / 118

2.3. Przebieg procesu rozumienia tekstu i jego dynamika / 121

2.3.1. Zróżnicowanie długości tekstów eksperymentalnych / 121

2.3.2. Scalanie informacji w procesie dorozumiewania się sensu zdania / 122

2.3.3. Zabiegi poznawcze usprawniające rozumienie tekstu (teksty „A”) / 124

2.3.3.1. Relacja pomiędzy odbiorcą tekstu a rzeczywistością pozajęzykową / 125

2.3.3.2. Psychologiczne uwarunkowania myślowego „wychodzenia poza tekst” / 127

2.3.3.3. Rola „myślowego wychodzenia poza tekst” w procesie uzyskiwania rozumienia / 128

2.3.4. Czy proces rozumienia tekstu posiada swoje stadia? / 130

2.3.5. Rozumienie samego sensu tekstu a rozumienie dziedziny przedmiotowej poprzez tekst o niej traktujący / 132

2.3.6. Aktywność umysłowa (psychiczna) czytającego i wykonywane operacje mentalne w przebiegu uzyskiwania rozumienia tekstu / 133

2.3.7. Podbudowywanie i wyzwalanie aktu rozumienia (twórczy i kreatywny charakter rozumienia) / 141

2.3.8. Rola własności kompozycyjnych i efekt atmosfery tekstu (teksty „B1”: literackie) / 142

2.3.9. Postawa emocjonalno-intelektualna wobec tekstu - zjawisko zwielokrotnienia rozumienia / 148

2.4. Rozumienie tekstu matematycznego jako szczególny przypadek rozumienia / 152

2.4.1. Odmienność (swoistość) rozumienia tekstów matematycznych / 152

2.4.2. Źródła trudności w rozumieniu tekstu matematycznego / 157

2.5. Rozumienie a inne procesy poznawcze. Uwarunkowania przebiegu rozumienia i inne kwestie / 161

2.5.1. Związek wzajemny rozumienia i rozumowania oraz innych procesów poznawczych / 161

2.5.1.1. Rozumienie a rozumowanie / 161

2.5.1.2. Morfologiczna samodzielność rozumienia w stosunku do doświadczenia / 164

2.5.1.3. Związki rozumienia z innymi procesami poznawczymi (pamięć, uwaga, procesy wyobrażeniowe) / 165

2.5.2. Od czego zależy przebieg procesu rozumienia tekstu i jego wynik poznawczy? / 168

2.5.3. Rozumienie tekstu — uwagi końcowe / 172

2.5.3.1. Ogólnoteoretyczny charakter Danuty Gierulanki koncepcji rozumienia / 172

2.5.3.2. Podobieństwa i zbieżności koncepcji Danuty Gierulanki z lingwistyką tekstu oraz sprawy polemiczne / 173

2.5.3.3. Kwestie otwarte w badaniach nad rozumieniem tekstu / 178

3. Warsztat badawczy Danuty Gierulanki i miejsce jej prac we współczesnej psychologii poznania / 181

3.1. Podejście opisowe Danuty Gierulanki i sprawa jego aktualności / 181

3.1.2. Znaczenie myśli psychologicznej Danuty Gierulanki dla współczesnej psychologii poznania / 185

3.1.3. Problematyka epistemologiczna badań Danuty Gierulanki — szkic zagadnień / 188

3.2. Uwagi końcowe / 197

Komentarz / 201

Charakterystyka podziału materiału pojęciowego (PG) stosowanego w badaniach Danuty Gierulanki nad ich przyswajaniem / 201

Bibliografia / 205

Summary / 214

Zusammenfassung / 217

• Title: Fenomenologiczne wątki w psychologii poznania. Badania Danuty Gierulanki nad przyswajaniem pojęć i rozumieniem tekstu
• Author: Maria Anna Zając
• ISBN: 978-83-801-2531-5, 9788380125315
• Date of issue: 2015-09-18
• Format: Ebook
• Item ID: e_1p25
• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego