E-book details

Kultura pisma i książki w żeńskich klasztorach dawnej Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku

Kultura pisma i książki w żeńskich klasztorach dawnej Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku

Jolanta Gwioździk

Ebook

Uchwały soboru trydenckiego (1545–1563) – stanowiące reakcję na reformację i poglądy Marcina Lutra na monastycyzm – wpłynęły na odnowę życia religijnego i zakonnego w całej ówczesnej katolickiej Europie. Rozwój duchowej żarliwości, zwłaszcza w pierwszej połowie XVII w., powodował reformowanie dawnych zakonów i zakładanie nowych fundacji, a jednocześnie organizowanie żeńskich wspólnot, nastawionych na pełnienie praktycznych funkcji w społeczeństwie. W XVI–XVIII wieku w Rzeczypospolitej Obojga Narodów działały klasztory kontemplacyjne rożnej tradycji zakonnej: franciszkańskiej (bernardynki, klaryski), augustiańskiej (dominikanki, norbertanki, brygidki) oraz zakony mnisze (benedyktynki, cysterki). Do Polski sprowadzono także zakony funkcjonujące już od średniowiecza (augustianki, karmelitanki dawnej obserwancji) oraz nowo powstałe bądź reformowane (karmelitanki bose, sakramentki, wizytki). W 1772 r. w Koronie były 83 żeńskie klasztory klauzurowe (z czego w Małopolsce – 29, w Wielkopolsce – 18, na Mazowszu z Podlasiem – 15, na Pomorzu – 7). Na terenach litewsko-ruskich w okresie staropolskim działało 69 wspólnot zakonnych.

Współcześnie zainteresowanie żeńską kulturą zakonną przejawiają przede wszystkim mediewiści, badający zarówno różne przejawy funkcjonowania poszczególnych klasztorów i wybrane aspekty życia zakonnic, jak również opracowujący syntezy najważniejszych problemów, np. duchowości (Jacques Le Goff, Clifford Lawrence, Regine Pernoud). W odniesieniu do okresu potrydenckiego analizuje się m.in. sytuację zakonnic w określonym momencie historycznym, w danym miejscu lub w konkretnym klasztorze. Powstają też prace odnoszące się do kultury i historiografii zakonnej oraz piśmiennictwa i książki w tym środowisku; często badania te wpisują się w nurt „feministyczny” lub mają charakter komparatystyczny. (Z Przedmowy)

Spis treści

 

Wykaz skrótów / 7

Przedmowa / 11

 

I. Miej serce w Bogu a w księgach oczy. Pismo i książka w kulturze zakonnej / 23

 

1. Klasztor jako instytucja kultury piśmienniczej / 25

 

2. Klasztor jako instytucja kultury pisma i książki na przykładzie bernardynek u św. Michała w Wilnie / 39

Druki urzędowe: prawne i ekonomiczne / 40

Ustawodawstwo zakonne / 42

Teksty służące formacji zakonnej, edytorstwo i liturgia / 46

Inskrypcje, dokumenty związane z kultem obrazu i ceremonie kościelne / 48

Kazania okolicznościowe, teksty funeralne / 56

Wszystko to nam stoi za pamięć. Historiografia zakonna / 59

 

II. O panieńskim czytaniu.  Modele i normy lektury w środowisku zakonnym / 91

 

1. Lektura w ustawodawstwie i zaleceniach zakonnych / 93

 

2. Sztuka duchowego czytania / 116

 

3. Lectio w klasztorze – cele i strategie czytania / 120

 

4. Pareneza lektury / 128

 

III. Co mogłyśmy słyszeć albo pamiętać i same doświadczyć, tośmy opisały… Rękopisy w środowisku żeńskich klasztorów kontemplacyjnych XVII i XVIII w. / 161

 

1. Świadectwa zewnętrznych kontaktów klasztoru / 163

Relacje ze strukturami państwa / 163

Relacje ze strukturami Kościoła / 168

 

2. Świadectwa wewnętrznej organizacji klasztoru / 177

Rękopisy związane z ustawodawstwem i liturgią / 177

Archiwalia ekonomiczne, personalne i prawne / 184

Dokumentacja dziejów konwentu / 191

Świadectwa życia wewnętrznego / 194

 

IV. Kosztu aby była drukowana nie żałowała.  Działalność edytorska zakonów żeńskich w XVII i XVIII w. / 231

 

V. Uchwalony obyczaj tych co księgi wydają. Książki dedykowane zakonnicom / 293

 

1. Dedykacje duchowieństwa zakonnego / 301

 

2. Dedykacje duchowieństwa diecezjalnego / 315

 

3. Dedykacje osób świeckich / 319

 

VI. Aby uczyniony profit z dźwiękiem głosu nie ginął. Literatura okolicznościowa w środowisku żeńskich klasztorów kontemplacyjnych XVII i XVIII w. / 333

 

Posłowie / 369

 

Wykaz druków w środowisku klasztorów żeńskich XVII–XVIII w. / 373

Bibliografia / 477

Indeks osobowy / 515

 

Sommario / 541

Summary / 543

  • Title: Kultura pisma i książki w żeńskich klasztorach dawnej Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku
  • Author: Jolanta Gwioździk
  • ISBN: 978-8-3801-2488-2, 9788380124882
  • Date of issue: 2015-12-21
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_1p66
  • Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego