E-book details

Polskie intensyfikatory w ujęciu historycznym

Polskie intensyfikatory w ujęciu historycznym

Dagmara Bałabaniak, Barbara Mitrenga

Ebook

Publikacja dotyka zagadnienia intensyfikacji wyrażeń. Ponieważ intensywność jest pojmowana w sposób semantyczny, zakres pracy obejmuje jednostki leksykalne zbliżone znaczeniowo do współczesnego bardzo. Opis diachroniczny został powiązany z opisem synchronicznym, co umożliwiło prezentację funkcjonowania jednostek typu diabelnie, przednie, wysoce w dawnej i obecnej polszczyźnie. Wykorzystanie obu perspektyw pozwoliło na to, by z jednej strony przedstawić genezę i przemiany konkretnych wyrażeń, z drugiej zaś – uchwycić mechanizm językowy, który leży u źródła tych przemian.

Książka adresowana jest do językoznawców, m.in. badaczy dawnej i współczesnej polszczyzny, lingwistów zainteresowanych przemianami zachodzącymi w języku polskim oraz statusem jednostek w polszczyźnie, studentów kierunków polonistycznych oraz miłośników języka polskiego, chcących poszerzyć swoją wiedzę na temat sposobów wyrażania intensywności w języku.

Spis treści

 

Wstęp / 7

 

C z ę ś ć  p i e r w s z a

Charakterystyka wyrażeń intensyfikujących

Dagmara Bałabaniak

 

1. Status intensyfikatora ― problemy metodologiczne / 13

1.1. Wśród wyrażeń funkcyjnych / 13

1.2. Intensyfikatory jako operatory metapredykatywne / 16

1.3. Synchronia a diachronia. Intensywność jako kategoria gramatyczna i semantyczna / 21

 

2. Ilość ― siła ― stopień / 25

2.1. Wielkość jako kategoria powiązana z ilością / 27

2.2. Nasilenie cechy lub zjawiska / 34

2.3. Bardzo i bardziej. Więcej. Kształtowanie się kategorii stopnia / 43

 

3. Mechanizmy przemian wykładników intensywności / 55

3.1. Od przysłówka do intensyfikatora. Mechanizm kształtowania się intensyfikatorów / 56

3.2. Grupy semantyczne wyrażeń intensyfikujących / 60

3.3. Intensyfikacja czy wyróżnienie predykatu? Problem łączliwości / 68

3.4. Wyrażenia przyimkowe a wyrażenia intensyfikujące / 72

3.5. Pozostałe konstrukcje / 77

 

C z ę ś ć  d r u g a

Wokół historii polskich intensyfikatorów

Barbara Mitrenga

 

4. Intensyfikatory bazujące na wyrażeniach parametrycznych / 83

4.1. Status intensyfikatorów typu dalece, wysoce, wielce w polszczyźnie / 83

4.2. Dalece i daleko w ujęciu historycznojęzykowym / 85

4.3. Geneza i rozwój wielce, wielice, wielko i wieliko w staropolszczyźnie / 90

4.4. Intensyfikator wielce ― historia, funkcja, znaczenie / 95

4.5. Status wysoce i wysoko w staropolszczyźnie / 105

4.6. Intensyfikator wysoce na przestrzeni wieków. Wysoce versus wysoko / 108

 

5. Wielmi. Intensyfikator związany z kategoriami ilości i wielkości / 121

5.1. Geneza i status wielmi w dobie staropolskiej / 121

5.2. Losy wielmi w polszczyźnie / 125

 

6. Intensyfikatory związane z kategorią siły / 129

6.1. Pochodzenie, status i rozwój jednostek silnie, silno, nasilnie, nasilno i usilnie w staropolszczyźnie / 129

6.2. Rozwój silnie, silno, usilnie od XVI wieku do współczesności / 136

 

7. Przednie. Intensyfikator związany z pozytywnym wartościowaniem / 147

7.1. Intensyfikator przednie versus przedni i przednio / 147

7.2. Geneza i rozwój intensyfikatora przednie / 149

 

8. Intensyfikatory związane z nazwami złego ducha / 155

8.1. Status jednostki diabelnie w polszczyźnie / 155

8.2. Geneza i rozwój intensyfikatora diabelnie / 157

8.3. Status jednostek diablo i diabelsko w polszczyźnie / 162

8.4. Diablo i diabelsko w historii polszczyzny / 164

8.5. Historia jednostek kaducznie i szatańsko w języku polskim / 167

8.6. Wykładniki intensywności typu za diabły, za katy i jak diabli / 174

 

Zakończenie / 179

 

Literatura / 185

Indeks wyrażeń wymienionych w pracy / 191

 

Summary / 193

Резюме / 195

  • Title: Polskie intensyfikatory w ujęciu historycznym
  • Author: Dagmara Bałabaniak, Barbara Mitrenga
  • ISBN: 978-8-3801-2742-5, 9788380127425
  • Date of issue: 2016-02-11
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_1p7a
  • Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego