“Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela" to nowela Henryka Sienkiewicza, laureata literackiej Nagrody Nobla, jednego z najpopularniejszych polskich pisarzy przełomu XIX i XX w.

Nowela jest początkiem zainteresowania pisarza sprawami konfliktu polsko-niemieckiego, zwieńczonego napisaniem Krzyżaków. Autor krytykuje obłudę szkoły pruskiej, szykany polityczne związane z niemieckim językiem wykładowym, a nade wszystko złą metodę dydaktyczną przeciążającą pamięć uczniów mało przydatnymi w życiu danymi. Łączy się to ściśle z pozytywistyczną polemiką ideologiczną. Dzieje małego Michasia są zbeletryzowanym opisem walki ze starą metodą nauczania. Walka ta kończy się klęską. Uwagi poznańskiego nauczyciela – Wawrzynkiewicza, są w istocie propagandą nowej, pozytywistycznej metody wychowawczej.