(…) Stwierdzenie, że społeczna i edukacyjna sytuacja osób z upośledzeniem umysłowym jest złożona, zwykle traktujemy jako truizm. Trudno jednak oprzeć się wrażeniu, że oddaje on w pełni okoliczności rozwoju omawianej grupy osób. W zasadzie każdy wymiar życia społecznego, podobnie jak praktycznie wszystkie aspekty edukacji, rozpatrywane w kontekście możliwości versus ograniczeń ludzi dotkniętych upośledzeniem umysłowym stają się zagadnieniem złożonym. Trudno je rozpoznawać i interpretować w kontekście jednej teorii, na jednej płaszczyźnie czy rejestrować w jednym formacie. Nie można, zatem przyrównać ich do obrazu dagerotypu, który z natury spłaszcza rzeczywistość. Bardziej adekwatny wydaje się, więc hologram, który wprawdzie utrudnia proces triangulacji i wyjaśniania, ponieważ zmusza do wielowymiarowego i wieloaspektowego traktowania rozwoju, ale umożliwia spojrzenie na omawiane zagadnienia z wielu – czasem bardzo odległych – punktów widzenia.(…)