E-book details

Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa

Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa

Anna Engelking

Ebook

Czym jest ludowy rytuał klątwy? Anna Engelking, etnografka i etnolingwistka z Instytutu Slawistyki PAN, szuka odpowiedzi na to pytanie, analizując magiczne mówienie-działanie w kontekście ludowej mitologii i religii, wartości i norm społecznych. Rozmowy o przeklinaniu – symbolicznym zabijaniu słowem – jakie przeprowadziła z kilkudziesięcioma mieszkańcami wsi polskich i białoruskich, prowadzą ją do odkrycia „mitu o klątwie”, czyli ludowej opowieści o kondycji ludzkiej wyznaczanej przez opozycję dobra i zła, życia i śmierci, upadku i wyzwolenia. W tę opowieść wpisane jest także „lustrzane odbicie” klątwy – błogosławieństwo.

Spis Treści

 

Wykaz skrótów /11

Przedmowa do wydania drugiego /15

Wprowadzenie. Temat, Źródła, metoda /17

 

Część  pierwsza. MAGIA

 

Rozdział 1. Magia: słowo, termin, pojęcie. Poszukiwanie znaczeń /25

Magia – ujęcie językoznawcze /26

Perspektywa obserwatorów /26

Z dziejów pojęcia. Od magów do magii /26

Słowo magia we współczesnej polszczyźnie /28

Perspektywa podmiotów magii. Zarys pojęcia w słowiańskiej kulturze ludowej /34

Magia – ujęcie antropologiczne /39

Kłopoty z definicji /39

Próby definiowania: między działaniem a światopoglądem /42

 

Rozdział 2. Magia ludowych rytuałów słownych /49

Magia słowa: teoria /49

Ujęcie językoznawcze, czyli magiczna funkcja języka /49

Ujęcie antropologiczne, czyli język magiczny /56

Uszczegółowienie, czyli ludowy rytuał słowny /72

Magia słowa: praktyka. Wprowadzenie w magię słowa w kulturze ludowej /75

 

Część  druga. KLĄTWA

 

Rozdział 3. Pole pojęciowe ‘klęcia’ /99

Klątwę rzucać. ‘KLĘCIE1’, czyli PRZEKLĄĆ i PRZEKLĘCIE /101

Klątwą wyłączyć ze społeczności. ‘KLĘCIE2’, czyli WYKLĄĆ i WYKLĘCIE /107

Klnąc  zaczarować. ‘KLĘCIE3’, czyli ZAKLĄĆ i ZAKLĘCIE /110

Używać przekleństw. ‘KLĘCIE4’, czyli PRZEKLINA Ć i PRZEKLEŃSTWO (PRZEKLINANIE) /113

Pod klątwą zobowiązywać. ‘KLĘCIE5’, czyli ZAKLINAĆ i ZAKLINANIE /126

Pod klątwą zapewniać. ‘KLĘCIE6’, czyli ZAKLINAĆ SIĘ i ZAKLINANIE SIĘ (PRZYSIĘGANIE) 128

Podsumowanie /134

 

Rozdział 4. Ludowy rytuał klątwy /138

Klątwa rodzicielska /138

W poszukiwaniu struktury rytuału /138

Obiekt rytuału /143

Wykonawca rytuału /146

Sprawca rytuału /158

Podsumowanie /163

Exemplum, czyli historia prawdziwa córki przeklętej przez matkę /165

Odwrotność klątwy rodzicielskiej: klątwa dziecka /185

Klątwy innych osób /199

 

Rozdział 5. Semantyka klątwy /224

Struktura językowa dyrektyw magicznych /224

Wypowiedzenia żądająco-życzące /225

Wypowiedzenia zaklinająco-życzące /229

Formuły typu bodaj cię Pan Bóg skarał /229

Formuły typu bodajeś zdechł /235

Inne formuły w funkcji klątwy /237

Budowa semantyczna przeklęcia /237

Zawartość treścciowa formuł klątwy /241

Kara boża, czyli sprawca klątwy jako jej egzekutor /242

Przypadek szczególny: Matka Boska /249

Diabeł pod różnymi postaciami jako egzekutor klątwy /251

Los przeklętego /257

Choroba /257

Śmierć/264

Niedola /270

 

Rozdział 6. Od przeklęcia do odklęcia /274

Dalsze losy przeklętego, czyli trwanie klątwy /274

Możliwości odklęcia /280

 

Zakończenie /291

Podsumowanie /291

Dalsze pytania badawcze /294

 

ANEKS. Rytuał błogosławieństwa w kulturze ludowej, czyli udzielanie dóbr za pomocą słowa /299

Rozmówcy /319

Literatura /325

Contents /343

Summary /347

Indeks osób /355

  • Title: Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa
  • Author: Anna Engelking
  • ISBN: 978-83-643-6357-3, 9788364363573
  • Date of issue: 2021-01-18
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_1x0n
  • Publisher: Oficyna Naukowa