WSTĘP 9

I. Uwagi ogólne 9

II. Przegląd literatury 17

III. Początki urbanistyki współczesnej w świetle aktualnie prowadzonych w Polsce badań 30

IV. Badania miast polskich dotyczące ich rozwoju w końcu XIX i na początku XX w 33

Część pierwsza TEORIE, WIZJE I PRZYKŁADY DZIAŁAŃ 37

Rozdział 1. POCZĄTKI WSPÓŁCZESNEGO PLANOWANIA URBANISTYCZNEGO 39

1.1. Przemiany miast w dobie industrializacji 39

1.2. „O nauce budowy miast” 45

Rozdział 2. POCZĄTKI TEORII URBANISTYKI. PIERWSZE PODRĘCZNIKI 49

2.1. Ildefonso Cerdà 50

2.2. Reinhard Baumeister 51

2.3. Josef Stübben 53

2.4. Camillo Sitte 57

2.5. Echa koncepcji Sittego w dziele jego zwolenników 60

Rozdział 3. WIZJONERZY URBANISTYKI WSPÓŁCZESNEJ 65

3.1. Miasto liniowe. Arturo Soria y Mata 65

3.2. Miasto-ogród. Ebenezer Howard 68

3.3. Miasto przemysłowe. Tony Garnier 73

Rozdział 4. PARYŻ JAKO WZORZEC PRZEBUDOWY I KREACJI WIZERUNKU MIASTA 77

4.1. Przebudowa Paryża 78

4.2. Metoda Haussmanna 81

4.3. Haussmann – czy pierwszy nowoczesny urbanista? 83

4.4. Echa wielkiej przebudowy Paryża 86

4.5. Plan zagospodarowania terenów fortyfikacji Thiersa 87

Rozdział 5. ANGLIA. PIERWSZE PRÓBY NAPRAWY SYTUACJI MIESZKANIOWEJ 89

5.1. Londyn. Problemy miasta doby wiktoriańskiej 89

5.2. „Pięcioprocentowa filantropia” i „oczyszczanie slumsów” 93

5.3. Działalność budowlana Rady Miasta Londynu 95

5.4. Pierwsze londyńskie planowane przedmieście. Osiedle Bedford Park 101

Rozdział 6. NIEMCY. POCZĄTKI PLANOWANIA URBANISTYCZNEGO 103

6.1. Berlin. Plan Hobrechta i konsekwencje jego stosowania 104

Część druga IDEA MIAST-OGRODÓW 109

Rozdział 7. OSIEDLA PATRONACKIE 111

7.1. Pierwsze angielskie osady przemysłowe i osiedla patronackie w XVIII w 112

7.2. Angielskie osiedla patronackie w XIX w 113

7.2.1. Modelowe angielskie osiedla patronackie, przykłady: Saltaire, Bournville, Port Sunlight, New Earswick 114

7.3. Osiedla patronackie w Niemczech 117

7.3.1. Modelowe niemieckie osiedla patronackie, przykłady: Kronenberg, Margare­then-höhe, Staaken i inne 119

Rozdział 8. RUCH MIAST-OGRODÓW. PRZYKŁADY REALIZACJI 129

8.1. Ruch miast-ogrodów w Anglii 129

8.1.1. Miasto-ogród Letchworth, przedmieście-ogród Hampstead Garden Suburb 130

8.1.2. Angielskie przedmieście-ogród 136

8.2. Ruch miast-ogrodów w Niemczech 145

8.2.1. Miasto-ogród Hellerau 147

8.3. Ruch miast-ogrodów we Francji 155

8.3.1. Miasto-ogród Suresnes 157

8.4. Miasta-ogrody w Rosji a początki projektowania urbanistycznego 161

8.4.1. Sytuacja mieszkaniowa w wielkich miastach Rosji: Moskwa i Petersburg 165

8.4.2. Pierwsze wzmianki o miastach-ogrodach 167

8.4.3. Siemionow. Pierwszy rosyjski podręcznik budowy miast 179

8.4.4. Miasto-ogród Prozorowka 182

8.4.5. Powstanie Rosyjskiego Towarzystwa Miast-Ogrodów 190

8.4.6. Podręczniki budowy miast i książki dotyczące miast-ogrodów 190

8.5. Ruch miast-ogrodów w Polsce 205

8.5.1. Trzy podwarszawskie realizacje: Nowa Warszawa, Ząbki, miasto-ogród Młociny 211

Część trzecia FENOMEN WIELKIEGO MIASTA 223

Rozdział 9. WIZJE I PRAKTYCZNE DZIAŁANIA 225

9.1. Eugène Hénard i Paryż przyszłości 225

9.2. Daniel Burnham i plan Chicago 231

9.2.1. Wystawa Kolumbijska w Chicago – „Białe Miasto” i początek ruchu City Beautiful  231

9.2.2. Plan Chicago z 1909 r. 233

9.3. Amerykański system parków 237

9.4. Zieleń w miastach Europy 240

9.5. Otto Wagner i plan Wielkiego Wiednia 242

Rozdział 10. PLANOWANIE STOLIC – KONKURSY 249

10.1. Wielki Berlin. Konkurs i wystawa z 1910 r 249

10.1.1. Ogłoszenie konkursu 250

10.1.2. Projekty konkursowe, prace nagrodzone 251

10.1.3. Strefowanie zabudowy 263

10.2. Canberra. Konkurs na stolicę Australii 267

10.2.1. Przesłanki rozpisania konkursu 267

10.2.2. Projekty konkursowe i prace nagrodzone 270

WARSZAWA. MIASTO MONUMENTALNE I MIASTO-OGRÓD 279

Rozdział 11. SYTUACJA WARSZAWY U PROGU NIEPODLEGŁOŚCI  281

11.1. Kwestia mieszkaniowa 283

11.2. Rozwój strefy podmiejskiej 285

11.3. Diagnoza stanu Warszawy 286

Rozdział 12. DOŚWIADCZENIA ZAGRANICZNE A „SZKIC PLANU REGULACYJNEGO M.ST. WARSZAWY” 291

Wnioski 305

DODATKI 307