PRZEDMOWA 11

1 . WPROWADZENIE 15

1 .1 . Geneza ergonomii jako dyscypliny naukowej 16

1 .2 . Rozwój techniki i ewolucja jej roli dla człowieka oraz społeczeństwa 19

1 .3 Organizacja badań ergonomicznych, instytucje naukowe oraz piśmiennictwo periodyczne z zakresu ergonomii w Polsce i na świecie 23

1 .4 Podstawowe pojęcia stosowane w ergonomii, diagnostyce i organizacji pracy 26

2 . PODSTAWY PROJEKTOWANIA ERGONOMICZNEGO 29

2 .1 . Działania ergonomiczne w sferze techniki 29

2 .2 . Procesy projektowania w technice 32

2 .2 .1 . Pojęcie procesu projektowania 32

2 .2 .2 . Sekwencja działań podstawowych i strategie projektowe 34

2 .2 .3 . Typowe struktury procesów projektowania technicznego 35

2 .3 . Elementy metodyki projektowania ergonomicznego 40

2 .3 .1 . Decyzje projektowe 41

2 .3 .2 . Przedmiot projektowania ergonomicznego 43

2 .3 .3 . Podział zadań w systemie człowiek−obiekt techniczny 45

2 .3 .4 . Fazy istnienia systemu 47

2 .3 .5 . Ergonomiczne kryteria projektowe 51

2 .3 .6 . Ergonomiczna klasyfikacja projektowanych systemów 59

2 .4 . Komputerowe wspomaganie projektowania ergonomicznego 62

2 .5 . Procedura wykonania zadania projektowego 67

2 .5 .1 . Sformułowanie zadania projektowego 67

2 .5 .2 . Założenia ergonomiczno-techniczno-ekonomiczne (ZETE) do projektu 68

2 .5 .3 . Poszukiwanie koncepcji rozwiązania zadania projektowego 70

2 .5 .4 . Projektowanie wstępne 71

2 .5 .5 . Projektowanie szczegółowe i dokumentowanie konstrukcyjne 76

2 .5 .6 . Budowa i badanie prototypu 77

2 .5 .7 . Weryfikacja dokumentacji projektowej 77

2 .6 . Zadania projektowe 77

Zadanie 1 . Podział czynności i zadań między człowieka i maszynę 77

Zadanie 2 . Prognoza obciążeń fizycznych pracownika 78

Zadanie 3 . Prognoza obciążenia psychicznego przyszłych użytkowników 79

Zadanie 4 . Metody pracy 79

Zadanie 5 . Ustalenie wysokości manipulacyjnej i przestrzeni czynności ruchowych 80

Zadanie 6 . Projektowanie stanowiska pracy w pozycji siedzącej 81

Zadanie 7. Projektowanie struktury przestrzeni pracy na podstawie danych antropometrycznych 82

Zadanie 8 . Projektowanie koniecznej przestrzeni obserwacji 83

Zadanie 9 . Architektura obiektu technicznego 83

Zadanie 10. Projektowanie rozmieszczenia urządzeń sterowniczych i wskaźnikowych 84

Zadanie 11 . Konstrukcja i dobór urządzeń sygnalizacyjnych i informacyjnych 85

Zadanie 12 . Konstrukcja i dobór typowych urządzeń sterowniczych 86

Zadanie 13 . Badanie prototypu 86

Zadanie 14 . Projektowanie modernizacji stanowisk pracy 87

Zadanie 15 . Projektowanie środowiska fizyczno-chemiczno-biologicznego 87

3 . DIAGNOZA W ERGONOMII 89

3 .1 . Istota diagnozy 89

3 .2 . Diagnoza ergonomiczna 91

3 .3 . Diagnoza jako źródło danych do projektowania 95

3 .4 . Diagnoza obciążeń człowieka w procesie pracy 96

3 .4 .1 . Fizjologiczne i biomechaniczne podstawy wykonywania pracy 96

3 .4 .2 . Ocena obciążenia fizycznego pracą 103

3 .4 .3 . Ocena ryzyka występowania dolegliwości mięśniowo-szkieletowych 122

3 .4 .4 . Psychologiczne podstawy wykonywania pracy 126

3 .4 .5 . Ocena obciążenia psychicznego pracą 129

3 .4 .6 . Zmęczenie i odpoczynek 138

3 .5 . Diagnoza obiektów technicznych 140

3 .5 .1 . Ocena antropometryczna obiektów technicznych 140

3 .5 .2 . Dane dotyczące warunków percepcji informacji 164

3 .5 .3 . Kształtowanie układów kontrolno-sterowniczych 169

3 .5 .4 . Kształtowanie obiektów technicznych 177

3 .6 . Diagnoza materialnego środowiska pracy 187

3 .6 .1 . Drgania mechaniczne (wibracje) 187

3 .6 .2 . Hałas 194

3 .6 .3 . Oświetlenie 211

3 .6 .4 . Mikroklimat 232

3 .6 .5 . Zanieczyszczenia, zapylenia 245

3 .6 .6 . Emisja energii szkodliwej 255

3 .7 . Przegląd metod i technik diagnostycznych 264

3 .7 .1 . Struktura metod oceny stanowisk pracy 264

3 .7 .2 . Metoda list kontrolnych 266

3 .7 .3 . Metody badań testowych 267

3 .7 .4 . Metody ilościowe 269

3 .7 .5 . Metody atestacji i certyfikacji 273

3 .7 .6 . Metoda bilansowa 275

3 .7 .7 . Metoda analizy czynnikowej 275

4 . ZASADY PROJEKTOWANIA ZHUMANIZOWANYCH FORM ORGANIZACJI PRACY 277

4 .1 . Ergonomiczne aspekty nowych form organizacji pracy 277

4 .1 .1 . Kształtowanie treści pracy 277

4 .1 .2 . Praca w zespołach roboczych 280

4 .1 .3 . Metody pracy 282

4 .1 .4 . Przerwy wypoczynkowe w czasie pracy 282

4 .1 .5 . Praca zmianowa 283

4 .1 .6 . Elastyczne formy czasu pracy 284

4 .2 . Psychologiczne i społeczne aspekty organizacji pracy 285

4 .2 .1 . Motywacja do pracy 285

4 .2 .2 . Satysfakcja z pracy 286

4 .2 .3 . Teoria systemów socjotechnicznych 288

4 .3 . Partycypacyjne metody usprawnienia organizacji pracy 290

4 .4 . Metody wartościowania pracy 293

4 .5 . Mierniki oceny warunków pracy 294

4 .5 .1 . Ocena płynności kadr 295

4 .5 .2 . Ocena bezpieczeństwa pracy 297

4 .5 .3 . Ocena wypadków przy pracy 299

4 .5 .4 . Ocena ryzyka zawodowego 301

4 .5 .5 . Ocena efektów pracy pracownika 303

4 .5 .6 . Ocena wydajności pracy 304

4 .5 .7 . Ocena technicznego uzbrojenia pracy 307

4 .5 .8 . Ocena ekonomiczna rozwiązań ergonomicznych 308

5 . NOWE NURTY W BADANIACH ERGONOMICZNYCH 311

5 .1 . Ergonomia mieszkania 311

5 .2 . Ergonomia dla ludzi starszych i osób z niepełnosprawnościami 313

5 .3 . Ergonomia wyrobu 318

5 .4 . Ergonomia a bezpieczeństwo pracy 321

5 .5 . Stan normalizacji w ergonomii 324

5 .6 . Ergonomia przekazu informacji naukowej 326

5 .6 .1 . Osobowość wykładowcy 327

5 .6 .2 . Konstrukcja treści przekazu 329

5 .6 .3 . Zasada poglądowości przekazu 330

5 .7 . Certyfikacja kompetencji zawodowych ergonomisty 331

6 . EKSPERYMENTY 337

Część 1

STRUKTURA PRZESTRZENNA STANOWISKA PRACY 337

Eksperyment 1 . Graficzne wyznaczanie obszarów pracy 337

Eksperyment 2 . Modelowe wyznaczanie obszarów pracy (fantomy) 339

Eksperyment 3 . Komputerowe wyznaczanie obszarów pracy 341

Eksperyment 4 . Ocena rozmieszczenia urządzeń sterowniczych 342

Eksperyment 5 . Ocena ergonomiczności różnych typów krzeseł 343

Eksperyment 6 Wyznaczanie wysokości pola pracy i rozległości strefy manipulacyjnej 347

Eksperyment 7 . Wyznaczanie położenia strefy manipulacji 349

Eksperyment 8 . Uwarunkowania sprawności komunikacyjnej układu człowiek−maszyna 351

Eksperyment 9 . Wyznaczanie optymalnego położenia kątowego strefy manipulacyjnej 352

Eksperyment 10 . Badanie związków między sygnałem a działaniem (wariant A) 354

Eksperyment 11 . Badanie związków między sygnałem a działaniem (wariant B) 355

Eksperyment 12 . Badanie szybkości i precyzji pracy 357

Eksperyment 13 . Weryfikacja antropometryczna stanowiska pracy 358

Część 2

FIZJOLOGICZNE PODSTAWY WYKONYWANIA PRACY 359

Eksperyment 14 . Badanie wydolności fizycznej na podstawie pomiaru ciśnienia krwi 359

Eksperyment 15 . Badanie wydolności fizycznej na podstawie pomiaru wentylacji minutowej płuc 361

Eksperyment 16 . Badanie wydolności fizycznej na podstawie pomiaru tętna 363

Eksperyment 17 . Badanie wydolności fizycznej na podstawie pomiaru odnowy tętna, ciśnienia krwi, wentylacji minutowej płuc 364

Eksperyment 18 . Warunki utrzymania maksymalnej siły mięśni 365

Eksperyment 19 . Statyczne obciążenie mięśni 366

Eksperyment 20 . Indeks sprawności fizycznej 367

Część 3

PSYCHOLOGICZNE PODSTAWY WYKONANIA PRACY 369

Eksperyment 21 Badanie wydolności psychicznej na podstawie pomiaru czasu reakcji prostej 369

Eksperyment 22 Badanie wydolności psychicznej na podstawie pomiaru czasu reakcji złożonej (alternatywnej) 370

Eksperyment 23 . Koordynacja wzrokowo-ruchowa 371

Eksperyment 24 . Preferencje w spostrzeganiu 372

Eksperyment 25 . Monotonia 373

Część 4

HAŁAS 374

Eksperyment 26 . Ocena poziomu hałasu w pomieszczeniu zamkniętym 374

Eksperyment 27 . Sumowanie poziomów hałasu 376

Eksperyment 28 . Wpływ szumu na odbiór informacji werbalnych 378

Eksperyment 29 . Ocena poziomu ekspozycji na hałas 381

Eksperyment 30 . Absolutny próg słuchowy 383

Eksperyment 31 . Wpływ hałasu na słuch 385

Eksperyment 32 . Ocena szkodliwości hałasu 386

Eksperyment 33 . Ocena dokuczliwości hałasu 388

Eksperyment 34 . Indywidualne środki ochrony przed hałasem 390

Eksperyment 35 . Wykreślenie mapy hałasu 391

Eksperyment 36 . Chłonność akustyczna pomieszczenia 392

Eksperyment 37 Izolacyjność akustyczna przegród z materiałów dźwiękoizolacyjnych 396

Eksperyment 38 . Tłumienie dźwięku przez materiały dźwiękoizolacyjne 397

Część 5

DRGANIA MECHANICZNE (WIBRACJE) 399

Eksperyment 39 . Ocena parametrów wibracji 399

Eksperyment 40 . Wpływ parametrów wibracji na pracę człowieka 401

Część 6

OŚWIETLENIE 403

Eksperyment 41 . Ocena parametrów oświetlenia w pomieszczeniu zamkniętym 403

Eksperyment 42 . Oświetlenie płaszczyzny roboczej 404

Eksperyment 43 Cienistość ogólna i zaciemnienie miejscowe na płaszczyźnie roboczej 406

Eksperyment 44 . Wpływ natężenia oświetlenia na czas reakcji prostej operatora 408

Część 7

WARUNKI TERMICZNE 409

Eksperyment 45 . Ocena parametrów mikroklimatu 409

Eksperyment 46 . Mikroklimat w środowisku termicznym umiarkowanym 414

Część 8

ZAGROŻENIA WYPADKOWE 418

Eksperyment 47 . Analityczna ocena częstości zagrożeń wypadkowych 418

BIBLIOGRAFIA 421

ZAŁĄCZNIKI 431

 

 

 

 

 

 

 

• Title: Ergonomia. Projektowanie-diagnoza-eksperymenty
• Author: Ewa Górska
• ISBN: 978-83-8156-177-8, 9788381561778
• Date of issue: 2021-05-27
• Format: Ebook
• Item ID: e_2220
• Publisher: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej