Paweł Iwanowicz Cziczikow w towarzystwie stangreta i lokaja przemierza prowincjonalne wsie i miasteczka w głębi Rosji. Jego wygląd ani charakter nie wyróżniają się ponad przeciętność. A jednak szybko zjednuje sobie ludzi, zaczynając od tych najważniejszych prezesa sądu, policmajstra, gubernatora... Objeżdża lokalne majątki w konkretnym celu kupna. Nie chodzi mu jednak o towary ani ziemię, a o tytułowe martwe dusze, czyli zmarłych chłopów pańszczyźnianych, za których właściciele ziemscy wciąż muszą płacić podatki. Cziczikow zapuszcza się w coraz mniej wytworne środowiska, a o nim samym zaczynają krążyć różne plotki. Kim naprawdę jest tajemniczy przyjezdny i jakie są jego zamiary?

Martwe dusze" to niedokończona powieść Nikołaja Gogola, nad którą pracował od 1835 roku aż do śmierci w 1852. Porównuje się ją do Boskiej" komedii Dantego i uznaje za szczytowe osiągnięcie w literackiej spuściźnie Gogola.