Przedmowa 12

1. WPROWADZENIE 15

1.1. Rys  historyczny zapisu konstrukcji 15

1.1.1. Geneza i rola  zapisu konstrukcji 15

1.1.2. Zapis konstrukcji jako język  świata techniki 19

1.1.3. Normalizacja i jej szczególne znaczenie dla podstaw zapisu konstrukcji 20

1.1.4. Materiały i przybory używane w zapisie konstrukcji 24

1.2. Zasadnicze kryteria tworzenia nazw rysunków odwzorowywanych obiektów 26

1.2.1. Główne  kryteria podziału rysunków 26

1.2.2. Nazwy rysunków tworzone na podstawie kryterium sposobu przedstawiania 27

1.2.3. Nazwy rysunków tworzone na podstawie kryterium sposobu odwzorowania 27

1.2.4. Nazwy rysunków tworzone na podstawie kryterium stopnia złożoności 28

1.2.5. Nazwy rysunków tworzone na podstawie kryterium przeznaczenia28

2. KONSTRUKCJE  WYBRANYCH  KRZYWYCH  POWSZECHNIE  WYSTĘPUJĄCYCH

W BUDOWIE ELEMENTÓW I  ZESPOŁÓW MASZYN 30

2.1. Przypomnienie wybranych podstawowych  konstrukcji geometrycznych 30

2.1.1. Konstrukcje podziału odcinków i kątów oraz wybranych form wielokątów 30

2.1.2. Konstrukcje ewolwenty, cykloidy i  spirali Archimedesa 33

2.2. Krzywe stożkowe 35

2.2.1. Przekroje powierzchni stożkowej 35

2.2.2. Konstrukcja elipsy 36

2.2.3. Konstrukcja paraboli 37

2.2.4. Konstrukcja hiperboli 38

2.3. Wybrane przykłady konstrukcji  innych krzywych 39

2.3.1. Konstrukcja sinusoidy 39

2.3.2. Konstrukcja  linii śrubowej walcowej 40

2.3.3. Konstrukcja linii śrubowej stożkowej 40

2.4. Ogólne uwagi dotyczące podstawowych konstrukcji geometrycznych, konstrukcji krzywych stożkowych oraz innych krzywych 41

2.5. Wybrane przypadki technicznych zastosowań  omówionych przykładów linii 42

3. ELEMENTY ZAPISU KONSTRUKCJI 46

3.1. Podstawowe  elementy zapisu konstrukcji 46

3.1.1. Linie rysunkowe i  ich podział 46

3.1.2. Linie odniesienia i  linie wskazujące 49

3.1.3. Podziałki rysunkowe 50

3.1.4. Pismo rysunkowe 51

3.1.5. Przykłady  ilustrujące  zastosowanie  różnych  rodzajów  linii  jako  podstawowych  elementów zapisu konstrukcji 55

3.2. Znormalizowane złożone elementy zapisu konstrukcji 62

3.2.1. Formaty arkuszy rysunkowych i ich forma graficzna 62

3.2.2. Tabliczki rysunkowe 66

3.2.3. Dodatkowe informacje tekstowe i zasady ich rozmieszczania na rysunkach 68

4. METODY ODWZOROWAŃ  PRZEDMIOTÓW 69

4.1. Podstawowe pojęcia dotyczące metod rzutowania 69

4.1.1.Przedstawienie rysunkowe, układy osi i płaszczyzn współrzędnych, metoda rzutowania, linie rzutowania 69

4.2. Podział metod rzutowania 70

4.2.1. Główne terminy i zasady rzutowania równoległego i perspektywicznego 70

4.3. Metody i główne zasady rzutowania aksonometrycznego 74

4.3.1. Rzutowanie aksonometryczne jednomiarowe (izometria) 74

4.3.2. Rzutowanie aksonometryczne prostokątne dwumiarowe  (dimetria  prostokątna) 74

4.3.3. Rzutowanie aksonometryczne ukośne 77

4.3.4. Aksonometria kawalerska 78

4.3.5. Aksonometria wojskowa 79

4.4. Przykłady zapisu obiektów z wykorzystaniem metod rzutowania aksonometrycznego 80

4.4.1. Zasady kreskowania przekrojów aksonometrycznych 80

4.4.2. Przykłady   odwzorowań   obiektów   tworzonych   z   wykorzystaniem   różnych metod rzutowania aksonometrycznego 80

4.4.3. Ogólne uwagi dotyczące metod aksonometrycznych zapisu konstrukcji 83

4.5. Metody i główne zasady rzutowania prostokątnego (Monge’a) 83

4.5.1. Rzutowanie prostokątne  europejskie rzutowanie według metody pierwszego kąta 84

4.5.2. Zasady  rozmieszczania  rzutów  obiektów  odwzorowywanych  w  europejskiej

metodzie rzutowania 85

4.5.3. Rzutowanie   prostokątne   amerykańskie   (odwrotne)     rzutowanie   według

metody trzeciego kąta 88

4.5.4. Zasady rozmieszczania rzutów obiektów odwzorowywanych za pomocą zasad

metody rzutowania odwrotnego 88

4.5.5. Rzutowanie prostokątne według strzałek określających kierunki rzutowania 89

4.5.6. Symbole graficzne identyfikujące metody rzutowania prostokątnego 91

5. WIDOKI I PRZEKROJE W RZUTACH PROSTOKĄTNYCH 92

5.1. Podstawowe zasady doboru i sporządzania rzutów przedmiotu 92

5.1.1. Główne elementy przedstawiania obiektów i konstrukcji 92

5.1.2. Dobór liczby rzutów 93

5.1.3. Usytuowanie obiektu względem  rzutni, wytyczne do tworzenia rzutu głównego  94

5.2. Rzuty widoków obiektów i zasady ich zapisu 96

5.2.1. Widoki przedmiotów dowolnych i obiektów symetrycznych 96

5.2.2. Widoki pomocnicze, rozwinięte i cząstkowe 98

5.3. Rzuty przekrojów 101

5.3.1. Ogólne zasady tworzenia oraz  kreskowanie przekrojów   101

5.3.2. Rodzaje przekrojów i  ich oznaczanie 106

5.3.3. Zasady odwzorowywania przekrojów  przedmiotów symetrycznych 111

5.3.4. Zasady sporządzania  przekrojów cząstkowych i pomocniczych 112

5.4. Rzuty kładów przekrojów 113

5.4.1. Ogólne zasady tworzenia  kładów przekrojów 113

5.4.2. Zasady zapisu miejscowych  kładów przekrojów 114

5.4.3. Zasady zapisu przesuniętych  kładów przekrojów 115

5.5. Niektóre szczególne przypadki odwzorowywania widoków i przekrojów obiektów 116

5.5.1. Przerwania i urwania oraz ograniczenia powierzchni rzutów przedmiotów 116

5.5.2. Obiekty o powtarzających  się  kształtach 117

5.5.3. Powierzchnie  płaskie  na  powierzchniach  cylindrycznych  i  stożkowych  oraz

otwory o przekrojach kwadratowych  i prostokątnych 119

5.5.4. Widoki lub przekroje cząstkowe szczegółów obiektu odwzorowywane w zwiększonej podziałce 120

5.5.5. Zasady przedstawiania przedmiotów składających się z jednakowych części oraz przedmiotów przeźroczystych 121

5.5.6. Przedstawianie i oznaczanie niektórych specjalnych cech i powierzchni przed- miotów      121

5.5.7. Widoki lub przekroje obiektu odwzorowywane na oddzielnym arkuszu     122

5.5.8. Uwagi  techniczne  dotyczące  oznaczeń  widoków,  przekrojów,  kładów  i  rzutów cząstkowych  oraz rozmiary znaków graficznych 123

6. WYMIAROWANIE OBIEKTÓW 124

6.1. Pojęcie,  ogólne wytyczne oraz podstawowe elementy  procesu wymiarowania 124

6.1.1. Pojęcie procesu wymiarowania 124

6.1.2. Zasadnicze wytyczne dotyczące  procesu wymiarowania 124

6.1.3. Wymiar, linie, liczby oraz  znaki wymiarowe 125

6.2. Główne zasady oznaczania i  rozmieszczania wymiarów 134

6.2.1. Baza przedmiotu, pojęcie wymiarowania równoległego, szeregowego  i  mieszanego; wymiarowanie narastające  oraz za  pomocą współrzędnych 134

6.2.2. Uwagi  dotyczące rozmieszczania wymiarów 138

6.3. Porządkowe  ogólne zasady wymiarowania 140

6.3.1. Zasada wymiarów koniecznych 140

6.3.2. Zasada niepowtarzania wymiarów141

6.3.3. Zasada niezamykania łańcuchów wymiarowych 142

6.3.4. Zasada  pomijania wymiarów oczywistych 143

6.4. Porządkowe  szczególne zasady wymiarowania 144

6.4.1. Charakterystyka grupy zasad  szczególnych wymiarowania 144

6.4.2. Zasada  jedynej podstawy wymiarowej 144

6.4.3. Zasada wymiarów ważnych 146

6.4.4. Zasada wymiarów konstrukcyjnych 146

6.4.5. Zasada wymiarowania od  podstaw obróbkowych 146

6.4.6. Zasada wymiarowania od  podstaw pomiarowych 147

6.4.7. Zasada  wspólnych podstaw wymiarowych 147

6.4.8. Zasada  wymiarowania według narzędzi 147

6.4.9. Zasada wymiarowania powierzchni 147

6.5. Wybrane  przykłady  wymiarowania  różnych  form  powierzchni  obrotowych  i  ich fragmentów 149

6.5.1. Wymiarowanie kątów, łuków, cięciw, zaokrągleń  i promieni  149

6.5.2. Wymiarowanie średnic walców obrotowych o osiach równoległych lub prostopadłych do rzutni 153

6.5.3. Wymiarowanie średnic walców obrotowych o osiach nieprostopadłych lub nierównoległych do rzutni 157

6.5.4. Wymiarowanie powierzchni kulistych 158

6.5.5. Wymiarowanie   prostokreślnych   obrotowych   powierzchni   stożkowych   oraz stożków 159

6.5.6. Stożki o kątach i zbieżnościach znormalizowanych 162

6.6. Wymiarowanie najczęściej  stosowanych form wielokątów  i wielościanów 162

6.6.1. Wielokąty i wielościany jako jedna z podstawowych grup form geometrycznych tworzących konstrukcję 162

6.6.2. Wymiarowanie najczęściej  stosowanych form wielokątów 163

6.6.3. Wymiarowanie najczęściej wykorzystywanych w zapisie konstrukcji form wielościanów graniastosłupy 165

6.6.4. Wymiarowanie najczęściej wykorzystywanych w zapisie konstrukcji form wielościanów ostrosłupy i kliny 169

6.7. Dokładne i uproszczone wymiarowanie obiektów i ich elementów 173

6.7.1. Stopnie uproszczeń  rysunkowych 173

6.7.2. Wymiarowanie otworów walcowych i pogłębień  stożkowych 173

6.7.3. Dokładne i uproszczone przedstawianie, oznaczanie i wymiarowanie nakiełków 176

6.7.4. Wymiarowanie promieni przejściowych 178

6.7.5. Wymiarowanie podcięć  obróbkowych     179

6.7.6. Wymiarowanie ścięć 182

6.7.7. Wymiarowanie powierzchni krzywoliniowych 184

6.7.8. Wymiarowanie powtarzających  się  fragmentów przedmiotu 184

6.7.9. Wymiarowanie powierzchni podlegających  malowaniu i powlekaniu 186

6.8. Inne, wybrane, szczególne przypadki wymiarowania obiektów i ich elementów 188

6.8.1. Wymiarowanie  powierzchni  przedmiotów  symetrycznych  oraz  położenia  osi symetrii 188

6.8.2. Wymiarowanie  przedmiotów wymiarowanych częściowo 189

6.8.3. Podstawowe zasady dokładnego i uproszczonego wymiarowania konstrukcji kratowych   190

7. OZNACZANIE  STANU POWIERZCHNI PRZEDMIOTÓW 193

7.1. Pojęcia podstawowe 193

7.1.1. Definicje i parametry struktury  geometrycznej powierzchni 193

7.1.2. Definicje  i parametry chropowatości 195

7.1.3. Definicje i parametry  falistości powierzchni 197

7.1.4. Wartości  liczbowe  parametrów chropowatości powierzchni 198

7.1.5. Wartości  liczbowe parametrów falistości powierzchni 199

7.2. Oznaczanie  chropowatości powierzchni przedmiotów 200

7.2.1. Zasady  określania chropowatości powierzchni 200

7.2.2. Znaki chropowatości powierzchni 200

7.2.3. Sposoby umieszczania znaków chropowatości powierzchni 204

7.3. Oznaczanie falistości powierzchni 208

8. OZNACZANIE TOLERANCJI I PASOWAŃ  CZĘŚCI NA RYSUNKACH 209

8.1. Pojęcia podstawowe 209

8.1.1. Główne definicje 209

8.1.2. Rodzaje tolerancji wymiarów 211

8.2. Zasady ogólne tolerowania 213

8.3. Zasady szczególne tolerowania 213

8.3.1. Tolerowanie swobodne wymiarów 213

8.3.2. Tolerowanie symbolowe wymiarów 215

8.3.3. Tolerowanie wymiarów części  kojarzonych na  rysunkach zestawieniowych 216

8.3.4. Tolerowanie wymiarów kątowych 216

8.3.5. Tolerowanie stożków 217

8.3.6. Tolerowanie kształtu i położenia 218

8.4. Pasowania części 221

9. ODWZOROWYWANIE ŁĄCZNIKÓW I POŁĄCZEŃ  GWINTOWYCH 223

9.1. Pojęcia podstawowe 223

9.1.1. Linia i powierzchnia śrubowa  oraz gwint 223

9.1.2. Pojęcia  podstawowe dotyczące  elementów i wymiarów gwintów 226

9.1.3. Rodzaje gwintów 228

9.1.4. Podstawowe parametry gwintów, łączników i połączeń  gwintowych 231

9.2. Główne zasady przedstawiania gwintów i łączników gwintowych na rysunkach 231

9.2.1. Uproszczone przedstawianie gwintów 231

9.2.2. Kreskowanie  przekrojów przedmiotów gwintowanych 236

9.2.3. Uproszczone przedstawianie łbów śrub   i nakrętek 236

9.2.4. Stopnie  uproszczeń  rysunkowych  stosowane  w  odwzorowaniach  łączników gwintowych 242

9.2.5.Stopnie  uproszczeń   rysunkowych  elementów  współpracujących  z  łącznikami gwintowymi; odwzorowywanie podkładek  i zawleczek 244

9.3. Dokładne i uproszczone przedstawianie połączeń  gwintowych 249

9.3.1. Rysunki dokładne połączeń  gwintowych 249

9.3.2. Stopnie uproszczeń  rysunkowych połączeń  gwintowych 250

9.4. Wymiarowanie łączników gwintowych 252

9.4.1. Wymiarowanie łączników gwintowych 252

9.4.2. Uproszczone wymiarowanie łączników gwintowych 254

9.4.3. Wymiarowanie łbów śrub  i nakrętek 255

9.4.4. Oznaczanie łączników  gwintowych z gwintem lewoskrętnym 257

9.4.5. Znormalizowane zakończenia wybranych grup śrub i wkrętów 258

9.4.6. Średnice  otworów  oraz  nadmiary  długości  gwintów  i  głębokości  otworów przygotowywanych do gwintowania 260

9.4.7. Średnice  otworów  przejściowych  oraz  nawiercenia  pod  łby  walcowe,  wieńcowe i stożkowe wkrętów i śrub 264

9.4.8. Wymiary „pod klucz” oraz wymiary gniazd „pod klucze” 267

10. ODWZOROWYWANIE INNYCH RODZAJÓW POŁĄCZEŃ  ROZŁĄCZNYCH 272

10.1. Połączenia  wielowypustowe i wielokarbowe 272

10.1.1. Pojęcia podstawowe 272

10.1.2. Dokładne odwzorowywanie elementów i połączeń  wielowypustowych oraz wielokarbowych 273

10.1.3.  Ogólne zasady uproszczonego przedstawiania wałków i otworów z wielowypustami i wielokarbami 274

10.1.4. Wymiarowanie wielowypustów 277

10.1.5.  Uproszczone odwzorowywanie połączeń  wielowypustowych 279

10.2. Połączenia  wpustowe i klinowe 281

10.2.1. Podział wpustów, główne zasady ich przedstawiania i wymiarowania 281

10.2.2.  Kształt i wymiary rowków  pod wpusty  284

10.2.3.  Podział klinów, główne zasady ich przedstawiania i wymiarowania 286

10.2.4.  Kształt i wymiary rowków  pod kliny 288

10.3. Połączenia  kołkowe i sworzniowe 288

10.3.1.  Rodzaje kołków, sposoby ich przedstawiania i oznaczania 288

10.3.2.  Rodzaje sworzni, sposoby ich przedstawiania, wymiarowania i oznaczania 293

10.4.  Łączniki sprężyste 297

10.4.1. Wybrane definicje i podział sprężyn 297

10.4.2.  Podstawowe zasady odwzorowywania sprężyn 300

10.4.3.  Rysunki wykonawcze sprężyn 301

11. ODWZOROWYWANIE ELEMENTÓW I POŁĄCZEŃ  NIEROZŁĄCZNYCH 307

11.1. Połączenia spawane 307

11.1.1. Rodzaje połączeń  spawanych 307

11.1.2. Stopnie uproszczeń  zapisu połączeń 307

11.1.3. Rodzaje i znaki  graficzne spoin 308

11.1.4.  Główne   zasady   uproszczonego   i   umownego   przedstawiania   połączeń i spoin 315

11.1.5.  Wymiarowanie elementów, spoin i połączeń  spawanych 318

11.1.6.  Charakterystyczne wymiary spoin i połączeń  spawanych 323

11.1.7.  Przykłady umownego wymiarowania spoin pojedynczych i złożonych 324

11.1.8.  Powierzchnie napawane 326

11.2.      Połączenia zgrzewane 327

11.2.1.  Rodzaje zgrzein i sposoby  ich przedstawiania 327

11.2.2.  Uproszczone i umowne  przedstawianie zgrzein 329

11.2.3.  Wymiarowanie połączeń  zgrzewanych 330

11.3. Połączenia  nitowe i nitowkrętowe 331

11.3.1. Dokładne i uproszczone przedstawianie nitów i nitowkrętów 331

11.4. Inne rodzaje połączeń  nierozłącznych 334

11.4.1. Połączenia  lutowane i klejone 334

11.4.2. Połączenia zszywane 335

11.4.3. Połączenia skurczowe 337

12. ODWZOROWYWANIE KÓŁ I PRZEKŁADNI ZĘBATYCH ORAZ INNYCH ELE- MENTÓW NAPĘDÓW 338

12.1. Pojęcia  podstawowe  dotyczące kół zębatych 338

12.2. Koła i przekładnie  zębate walcowe 340

12.2.1. Główne zależności geometryczne 340

12.2.2. Zasady uproszczonego odwzorowywania kół i przekładni zębatych walcowych 341

12.2.3. Wymiarowanie  kół zębatych walcowych 344

12.3. Koła i przekładnie zębate stożkowe 346

12.3.1. Zasady uproszczonego odwzorowywania 346

12.3.2. Główne zależności geometryczne 347

12.3.3. Wymiarowanie kół zębatych stożkowych 349

12.4. Koła i przekładnie  zębate ślimakowe 350

12.4.1. Zasady uproszczonego odwzorowywania 350

12.4.2. Wymiarowanie kół ślimakowych  walcowych i ślimacznic 352

12.5. Odwzorowywanie kół i przekładni łańcuchowych 354

12.5.1. Uproszczone przedstawianie kół łańcuchowych 354

12.5.2. Uproszczone przedstawianie przekładni łańcuchowych 354

12.5.3. Wymiarowanie kół łańcuchowych 355

12.6. Odwzorowywanie kół zapadkowych  i zapadek 358

12.7. Odwzorowywanie kół pasowych 359

13. ODWZOROWYWANIE  OSI  I  WAŁÓW,  ŁOŻYSK  I  ICH  USZCZELNIEŃ   ORAZ ELEMENTÓW ZABEZPIECZAJĄCYCH 361

13.1. Odwzorowywanie i zapis osi  i wałów 361

13.1.1. Pojęcia podstawowe 361

13.1.2. Dokładny i uproszczony zapis osi i wałów 365

13.2. Odwzorowywanie i zapis konstrukcyjny łożysk 366

13.2.1. Pojęcia podstawowe 366

13.2.2. Dokładne, uproszczone i umowne przedstawianie łożysk 368

13.2.3. Przykłady konstrukcji z zastosowanymi łożyskami tocznymi 370

13.3. Odwzorowywanie i zapis uszczelnień  wałów  372

13.3.1. Zadania i podział uszczelnień  łożysk i wałów maszynowych 372

13.3.2. Zasady szczegółowego i ogólnego zapisu uszczelnień  łożysk i wałów 373

13.3.3. Przykłady zapisu i wymiary wybranych elementów uszczelniających 376

13.3.4. Zasady przedstawiania i zapisu uszczelnień  spoczynkowych 383

13.4. Odwzorowywanie i zapis elementów  zabezpieczających  i ustalających 383

13.4.1. Zadania i podział 383

14. ODWZOROWYWANIE  SPRZĘGIEŁ I HAMULCÓW 392

15. UWAGI DOTYCZĄCE ZASAD TWORZENIA DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W ZAKRESIE ZAPISU WYROBÓW, ZESPOŁÓW, PODZESPOŁÓW ORAZ RYSUNKÓW WYKONAWCZYCH CZĘŚCI 395

15.1. Kolejne etapy procesu tworzenia  dokumentacji technicznej 395

15.1.1. Sporządzenie  wstępnego  projektu technicznego wyrobu 395

15.1.2. Rysunki wykonawcze części 396

15.1.3. Rysunki złożeniowe 396

15.1.4. Wymiarowanie  rysunków  złożeniowych  i  informacje  dodatkowe  zamieszczane  na arkuszach rysunkowych 399

15.1.5. Sporządzanie wykazu części na rysunkach złożeniowych 404

16. SCHEMATYCZNE PRZEDSTAWIANIE ELEMENTÓW I POŁĄCZEŃ  MECHANICZNYCH 406

16.1. Schematy  i ich podział 406

16.2. Znaki i zespoły znaków służące do budowy schematów 406

16.3. Główne zasady tworzenia schematycznego  zapisu konstrukcji 407

Bibliografia 411

• Title: Podstawy zapisu konstrukcji
• Author: Jerzy Bajkowski
• ISBN: 978-83-8156-246-1, 9788381562461
• Date of issue: 2021-12-03
• Format: Ebook
• Item ID: e_29au
• Publisher: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej