E-book details

Error in nomine

Error in nomine

BARTOSZ SZOLC-NARTOWSKI

Ebook

ERROR IN NOMINE. RZYMSKA MYŚL PRAWNICZA I WSPÓŁCZESNE WYZWANIA

W europejskich tradycjach
prawnych wykształciły się dwa spojrzenia na problematykę błędu. Pierwsze ukazuje go
w kontekście relacji między teorią woli, która analizuje intencję stron, biorąc pod uwagę
kryteria podmiotowe, oraz teorią oświadczenia woli stron, która opiera się na kryteriach
obiektywnych. Drugie ujęcie - angielskiego common law - każe spojrzeć na problematykę
błędu przez pryzmat procesu. W systemie anglosaskim nieliczne uwagi teoretyczne
dotyczące błędu powstały bowiem podczas lub na skutek sporów sądowych. Nie dość, że
analizowano tu jedynie konkretne przypadki, to większość z nich dotyczyła umów handlowych,
stąd szukano równowagi między reakcją na błąd a ochroną interesów handlowych

Przy analizie regulacji prawnej błędu w prawie europejskim, nie tylko - jak
się wydaje - prawie kontraktów, dokonuje się analizy prawnoporównawczej, sięgając do
porządków prawnych poszczególnych krajów, dostrzega się zarówno podobieństwa, jak
i różnice instytucjonalne, ale także prowadzi się badania w szerszym kontekście historyczno-
prawnym, uwzględniając przez to zarówno źródła prawa rzymskiego, jak i jego
recepcję oraz tradycję.
Poszukuje się także kryteriów, w oparciu o które udzielano lub odmawiano
ochrony osobie działającej w błędzie. Tą drogą dociera się do pytań o wartości stanowiące
podstawę poszczególnych rozstrzygnięć. Kwestia wartości jest o tyle aktualna, że te tradycyjnie
ujmowane i dotychczas niekwestionowane: uczciwość, obowiązek mówienia prawdy,
zastępowane są współcześnie ekonomicznymi analizami. Ekonomiczne zaś schematy
przemawiają niejednokroć na niekorzyść osoby działającej pod wpływem błędu.
Skoro bada się wartości, których realizacji służą regulacje w poszczególnych
systemach prawnych, tak i celowe wydaje się postawić pytanie o wartości, którymi
kierowano się w starożytnym Rzymie. Oczywiście, słowo wartości należałoby rozumieć
stosunkowo szeroko, nie tylko w obszarze moralnym.Znaczenie prawa rzymskiego dla
tradycji europejskiej wydaje się niekwestionowane4. Nie chodzi tu tylko o rozumienie
prawa rzymskiego jako punktu wyjścia, może także o ukazanie kontrastu między
tamtym społeczeństwem a naszym, ale również o ukazanie relacji między wartościami
uznawanymi społecznie czy indywidualnie za godne ochrony a udzielaniem ochrony
przez prawo. Być może wbrew niektórym nazwom czy definicjom wciąż uprawiamy ten
sam dyskurs

Objaśnienie skrótów .................................................................................................................... 5
Wprowadzenie ............................................................................................................................ 7
1. Przedstawienie problemu badawczego ............................................................................. 7
2. Zakres i układ pracy ......................................................................................................... 9
3. Podstawa źródłowa ......................................................................................................... 11
A. Źródła prawne ........................................................................................................... 11
B. Źródła pozaprawne ................................................................................................... 12
4. Literatura przedmiotu ..................................................................................................... 12
5. Kwestie terminologiczne ................................................................................................ 14
Rozdział I. Ciało bez imienia? – studium nad naturą error in nomine ...................................... 17
1. Error in nomine a kontrakt kupna-sprzedaży ................................................................. 17
2. Error in nomine u jurystów starszych od Ulpiana .......................................................... 23
3. Dissentire in nomine a error nominis ............................................................................. 26
4. Error in nomine a przeniesienie posiadania ................................................................... 34
5. Error in nomine przy stipulatio ...................................................................................... 37
6. Error in nomine w prawie spadkowym .......................................................................... 39
7. Error in nomine w późniejszym prawie cesarskim ........................................................ 47
8. Podsumowanie ................................................................................................................ 51
Rozdział II. Falsa demonstratio a error in nomine ................................................................... 53
1. Świadectwo Marcjana .................................................................................................... 54
2. Origo zasady falsa demonstratio non nocet ................................................................... 55
3. Świadectwo Instytucji Justyniana ................................................................................... 62
4. Falsa demonstratio u Gaiusa .......................................................................................... 68
5. Zastosowanie zasady do demonstratio zastępującej nomen ........................................... 72
6. Podsumowanie ................................................................................................................ 77
Rozdział III. Controversia de nomine inter plures – wyjaśnianie, sprostowanie
i wykładnia postanowień testamentów dotyczących osób ......................................................... 79
1. Niejasność dyspozycji testującego ................................................................................. 80
2. Autentyczna wykładnia testamentów ............................................................................. 89
3. Zabiegi interpretacyjne ................................................................................................... 96
4. Podsumowanie ................................................................................................................ 99
Rozdział IV. Historyczny rozwój error nominis – C. 6.24.14.
Od biurokracji do praktyki ....................................................................................................... 101
1. Świadectwo źródłowe ................................................................................................... 101
2. Metoda pracy prudentes ............................................................................................... 103
3. Hipotezy justyniańskie ................................................................................................. 107
4. Podsumowanie .............................................................................................................. 111
Rozdział V. Błąd co do nazwy, usus communis, a zwyczaje
językowe jednostki ................................................................................................................. 113
1. Obowiązek poprawnego posługiwania się językiem łacińskim ................................... 114
2. Indywidualny język testatora ........................................................................................ 118
3. Nazwy rzeczy a imiona osób ........................................................................................ 130
4. Podsumowanie .............................................................................................................. 137
4
Rozdział VI. Error in nomine w polskim prawie cywilnym ................................................... 139
1. Error in nomine przy czynnościach inter vivos ............................................................ 139
2. Error in nomine a wykładnia testamentów ................................................................... 146
3. Falsa demonstratio non nocet a interpretacja testamentu ............................................ 154
4. Podsumowanie .............................................................................................................. 159
Zakończenie ............................................................................................................................. 161
Indeks źródeł .......................................................................................................................... 165
Wykaz literatury ...................................................................................................................... 171
Summary .............................................................

  • Title: Error in nomine
  • Author: BARTOSZ SZOLC-NARTOWSKI
  • ISBN: 978-83-67523-27-1, 9788367523271
  • Date of issue: 2024-02-03
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_3skg
  • Publisher: Wydawnictwo Od.Nowa