Spis treści

Po latach… Przedmowa do wydania III…………………………………………..13
Wstęp…………………………………………………………………………………………..21
Wykład 1. Baśń i polityka………………………………………………………. 23
Świat fikcyjny czy quasi-rzeczywisty?………………………….23
„Nie bądź bezpieczny, poeta pamięta…” – czy tak?………..25
Polityka w baśni…………………………………………………………27
Baśń w polityce………………………………………………………….27
O badaniu współzależności faktów literackich i faktów
politycznych………………………………………………………….28
Wykład 2. Czym jest kultura narodów pozbawionych
państwa………………………………………………………………….. 31
Nowożytna historia trwania narodów
środkowoeuropejskich pozbawionych własnego
państwa………………………………………………………………..31
Przegląd i typologia sytuacji poszczególnych narodów
w XVIII, XIX oraz XX wieku…………………………………..32
Wychowawcze, ideowe i polityczne funkcje kultury –
a w niej literatury – w trwaniu narodu bez
państwa………………………………………………………………..36
Specyfika przykładu polskiego w okresie 1795–1918…….39
Wykład 3. Skomplikowany podmiot kultury polskiej przed
1795 rokiem……………………………………………………………. 42
Rzeczpospolita Obojga Narodów – państwo
wieloetniczne i wielowyznaniowe, zintegrowane
politycznie i na poziomie kultury elitarnej………………42
Socjologia świadomości narodowej i politycznej
mieszkańców Rzeczpospolitej Obojga Narodów………..44
Geografia kultury polskiej pod koniec XVIII wieku……….47

Oświeceniowa ideologia etatystyczna w kulturze
polskiej końca XVIII wieku…………………………………….48
Dramat trzeciego rozbioru pojmowanego jako koniec
istnienia Polski……………………………………………………..51
Wykład 4. Epoka napoleońska w kulturze polskiej………………. 54
Czy Polska już zginęła? Legionowy głos
w ogólnonarodowej debacie jako początek filozofii
polskiego romantyzmu…………………………………………..54
Początek trójzaborowej dezintegracji polskiej sytuacji
i polskiej mentalności politycznej……………………………56
Dwie strategie walki o sprawę polską w epoce
napoleońskiej………………………………………………………..58
Polityczna opcja napoleońska jako wybór nietypowego
miejsca dla Polski w Europie………………………………….59
Kultura polska pierwszej dekady XIX wieku………………..61
Nauka historii poprzez dzieła literackie……………………….63
Prawda o roku 1812 na Litwie u Niemcewicza,
Mickiewicza i Chodźki……………………………………………67
Wykład 5. Po kongresie wiedeńskim……………………………………… 70
Kongres wiedeński 1815 roku w dziejach Europy
i dziejach Polski – mit liberalizacji Rosji i realia
samodzierżawia…………………………………………………….70
Nowa geografia polskiej kultury – priorytet Wilna………..73
Masoneria jako siła sprawcza europejskiej ideologii
politycznej i kultury XIX wieku………………………………75
Towarzystwo Filomatów, ich proces i nieoczekiwana
kariera w historii kultury polskiej…………………………..77
Wykład 6. O rozumieniu romantyzmu…………………………………… 80
Wieloznaczność pojęcia „romantyzm”……………………………80
Tajemnica – pierwszy klucz do rozumienia
romantyzmu………………………………………………………….82
Wolność – klucz drugi…………………………………………………84
Rozmaite narodowe oblicza romantyzmu……………………..85
Przejściowość i trwałość romantyzmu………………………….91
Wykład 7. Fenomen Adama Mickiewicza………………………………. 93
Spory o Mickiewicza……………………………………………………93
Na marginesie Ody do młodości…………………………………..93

Romantyzm po wileńsku…………………………………………….96
Dziady – czyli dzieje mickiewiczowskiego
romantyzmu………………………………………………………….97
Wykład 8. „Szkoła ukraińska”………………………………………………… 99
O polskim romantyzmie inaczej…………………………………..99
Maria Malczewskiego (1825)……………………………………..101
Zamek kaniowski Goszczyńskiego (1828)……………………103
Ukraina Bohdana Zaleskiego…………………………………….105
Wykład 9. Wielka Emigracja jako pierwszoplanowe
zjawisko w nowożytnych polskich dziejach
politycznych, kulturalnych i ideowych………………. 106
Geneza Wielkiej Emigracji, jej zasięg socjalnopokoleniowy,
czas trwania oraz miejsca osiedlenia
i los jej uczestników……………………………………………..106
Główne inicjatywy polityczne uczestników Wielkiej
Emigracji…………………………………………………………….108
Kierunki ideowe myśli emigracyjnej…………………………..110
Związki Wielkiej Emigracji z życiem w kraju……………… 111
Wielka Emigracja w literaturze polskiej…………………….114
Znaczenie emigracji politycznych dla historycznego bytu
narodów zniewolonych………………………………………….116
Wykład 10. Mickiewicz na paryskim bruku i w wędrówkach
dalszych…………………………………………………………………117
Wstęp do analizy: kreatywizm polityczny jako cecha
niektórych dzieł literackich…………………………………..117
Mickiewiczowska Ojczyzna – jej imię, przyroda
i ludzie………………………………………………………………..118
Słowiański rodowód i miejsce mickiewiczowskiej
Polski………………………………………………………………….119
Mickiewiczowska wizja duchowej tożsamości Polski……123
Tradycjonalista czy postępowiec…………………………………126
„Polska Chrystusem Narodów”, czyli co myśleć
o Mickiewiczowskim mesjanizmie?………………………..129
Wykład 11. Sprawy polskie z perspektywy Słowackiego……… 132
Słowacki – poeta par excellence………………………………….132
Ojczyzna Słowackiego……………………………………………….133
Na urwistych drogach Króla Ducha……………………………135

Odpowiedzi na pytania współczesne – jak do tego
doszło?………………………………………………………………..138
Odpowiedzi na pytania współczesne – jacy jesteśmy?….139
Odpowiedzi na pytania współczesne – co może być
naszą nadzieją?……………………………………………………140
Wykład 12. Ten trzeci…………………………………………………………….. 142
Sylwetka Zygmunta Krasińskiego……………………………..142
Sprawa polska w twórczości Krasińskiego………………….143
Widmo rewolucji……………………………………………………….145
Sprawa polska w perspektywie odległych dziejów
Europy i chrześcijaństwa……………………………………..147
„Z szlachtą polską – polski lud”………………………………….148
Wykład 13. Romantycy z drugiego szeregu…………………………… 151
Wincenty Pol – poeta powstańczy………………………………151
W kręgu późnoromantycznej poezji patriotyczno-
-religijnej…………………………………………………………….153
„Stańmy jako upiorów gromada”, czyli o polskiej
pieśni tyrtejskiej………………………………………………….155
Przeszłość opowiadana w gawędzie i w pieśni……………..159
Wykład 14. Specyficzne cechy polskiej literatury
romantycznej……………………………………………………….. 163
Regionalizm polskiej literatury romantycznej…………….163
Dwa kręgi polskiego romantyzmu – „światowcy”
i „wiarusy”…………………………………………………………..164
Specyfika polskiego historyzmu romantycznego………….164
Motywy religijne romantyzmu polskiego…………………….165
Upolitycznienie polskiego romantyzmu………………………166
Wykład 15. Norwid, czyli przezwyciężenie romantyzmu……… 168
O trudności czytania Norwida……………………………………168
Norwidowa filozofia człowieka…………………………………..170
Niezgoda na patriotyczny kodeks moralny polskiego
romantyzmu………………………………………………………..171
Sposób istnienia twórczości Norwida w literaturze
polskiej……………………………………………………………….172
Wykład 16. Kraszewskiego przeczytali wszyscy…………………… 174
Poza schematem historycznoliterackim………………………174

Twórca gatunku powieści historyczno-
-dokumentarnej…………………………………………………..175
Cykl powieściowych kronik z historii Polski……………….177
Wiedza o przeszłości narodu i państwa polskiego………..177
Dzieje Polski w Europie…………………………………………….178
Polski instynkt państwowy i moralność polityczna……..179
Wykład 17. Filozofia, kultura i myśl polityczna drugiej
połowy XIX wieku – aura pozytywizmu……………… 182
Cywilizacyjny skok Europy w połowie XIX wieku……….182
Człowiek w walce o byt……………………………………………..184
Systemy ideologiczne – nowa droga mobilizacji
zachowań zbiorowych…………………………………………..185
Pozytywizm jako filozoficzna i ideowa oferta dla
narodu zniewolonego……………………………………………188
Publicystyka warszawska jako główne pole
prezentowania idei pozytywistycznych w Polsce…….190
Odbicie idei pozytywizmu w polskiej prozie lat
siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XIX wieku……192
Wykład 18. Sprawa polska a twórczość Henryka
Sienkiewicza………………………………………………………… 195
Sienkiewiczowska wizja historii Polski………………………195
Kto jest największym wrogiem Polski?……………………….198
Współczesny polski bastion obronny w opinii
Sienkiewicza……………………………………………………….200
Sienkiewicz i Polacy poza krajem………………………………202
Wykład 19. Sprawa polska w twórczości Bolesława Prusa
i Marii Konopnickiej……………………………………………. 204
O tym, jak czytać Prusa…………………………………………….204
Pozytywista kwestionujący doktrynę………………………….206
Pogłosy sprawy polskiej…………………………………………….208
Krąg zainteresowań Marii Konopnickiej…………………….210
Pozytywizm polski – ideologia bez wizji sukcesu?……….211
Wykład 20. Czy można być pozytywistką w Grodnie? –
Eliza Orzeszkowa………………………………………………… 212
Szczególna biografia Elizy…………………………………………212
Konwencja powieści tendencyjnej………………………………213

Rzeczywistość kresowa w twórczości dojrzałej
Orzeszkowej………………………………………………………..213
Motyw powstania styczniowego…………………………………217
Elizy Orzeszkowej pojęcie obowiązku obywatelskiego….218
Wykład 21. Pokolenie niepokornych w polityce, kulturze
i literaturze………………………………………………………….. 220
Inteligencja polska jako kategoria społeczna………………220
Edukacja niepokornych…………………………………………….221
Narodziny i ewolucja socjalizmu polskiego………………….224
Myśl narodowa Ligi Polskiej i Ligi Narodowej…………….227
Wirus nacjonalizmu w mentalności Polaków po
1900 roku……………………………………………………………230
Początki ruchu ludowego w trzech zaborach……………….233
Wykład 22. Antyideologiczny kanon sztuki i literatury epoki
modernizmu a polska idea narodowa…………………. 237
Ogólne cechy ideologii epoki modernizmu…………………..237
Modernistyczne pojmowanie sztuki……………………………238
Rozbieżność filozoficznych i literackich kryteriów
przynależności do modernizmu……………………………..239
Sposób istnienia i urozmaicenie problematyki
narodowej w świecie przedstawionym literatury
Młodej Polski……………………………………………………….243
Wykład 23. Problematyka narodowa w portretach
literackich polskiego inteligenta przełomu
wieków…………………………………………………………………. 245
Inteligent warszawski i krakowski w centrum nowej
polskiej sceny literackiej………………………………………245
Polskie portrety dekadenta……………………………………….247
Inteligenckie drogi polityczne w utworach
Żeromskiego………………………………………………………..249
Dojrzewanie do żniw…………………………………………………253
Inteligenci partyjni w ujęciach Weyssenhoffa
i Struga……………………………………………………………….253

Wykład 24. Geograficzny, społeczny i historyczny pejzaż
Polski w literaturze przełomu wieków………………. 257
Modernistyczne miasto, modernistyczna wieś –
kategorie zniewolenia politycznego i tożsamości
narodowej……………………………………………………………257
Polska widziana spod Wawelu…………………………………..259
Gdzie chłop jest potęgą, a gdzie nie?…………………………..260
Historia jak sygnał pobudki………………………………………264
Wykład 25. Polityczne role dziewiętnastowiecznej
literatury polskiej – próba podsumowania………… 267
Patrząc z perspektywy Polski odrodzonej……………………267
Przegląd formacyjnych funkcji dziewiętnastowiecznej
literatury polskiej………………………………………………..268
Społeczny odbiór dziewiętnastowiecznej literatury
polskiej……………………………………………………………….272
Wykład 26. Była taka kultura………………………………………………… 275
Typowość czy unikatowość polskiej historii
i literatury?…………………………………………………………275
Najazd świata realnego na światy przedstawione……….276
Quasi-rzeczywistość polonocentryczna?………………………277
Więź dziewiętnastowiecznej literatury polskiej
z polskim czytelnikiem…………………………………………278
W jakim świecie… jaka literatura………………………………………………..279
Indeks nazwisk……………………………………………………………………………305

• Title: Baśń niepodległa czyli w stronę politologii kultury. Wykłady witebskie
• Author: Bohdan Cywiński
• ISBN: 9788377309841, 9788377309841
• Date of issue: 2024-08-14
• Format: Ebook
• Item ID: e_40ua
• Publisher: Wydawnictwo Avalon