E-book details

Zagadnienia ontologii. Elementy doktrynalne, systematyka możliwych stanowisk i analizy krytyczne

Zagadnienia ontologii. Elementy doktrynalne, systematyka możliwych stanowisk i analizy krytyczne

Marek Rosiak

Ebook

Książka składa się z trzech części i aneksu. W pierwszej części przedstawione zostały rozmaite koncepcje metafizyki, ontologii i filozofii pierwszej, a także zasługujące na uwagę elementy tych doktryn. W części drugiej podjęto próbę systematyzacji teorii metafizycznych i ontologicznych, biorąc pod uwagę kilkanaście możliwych kryteriów. W części trzeciej omówiono pewne krytyczne argumenty ukierunkowane na określone koncepcje metafizyki i ontologii oraz na poszczególne ich elementy. Przytoczone zostały zarówno argumenty funkcjonujące w klasycznej literaturze przedmiotu, jak i wybrane analizy własne. Te ostatnie dotyczą takich fundamentalnych pojęć, jak koncepcja powszechników, struktura podmiotu i własności czy realnej relacji. Krytyka ta, choć daleka od kompletności wskazuje zdaniem autora, że ontologia lub też metafizyka, rozumiana jako teoria tego, co istnieje lub istnieć może, ma pewne zasadnicze mankamenty i tym samym wskazuje poza siebie - na teorię, która jej tematykę podejmuje w bardziej adekwatnym kontekście. W charakterze przyczynku do tej kwestii załączono aneks, w którym autor prowadzi rozważania na temat możliwej genezy jednego z podstawowych pojęć metafizyki - rozciągłości.

Wstęp  7

 

Część I. Filozofia pierwsza, metafizyka, ontologia – z dziejów pojęć, koncepcji i doktryn      9

Rozdział 1. Filozofia pierwsza  11

Rozdział 2. Metafizyka 16

Rozdział 3. Ontologia   26

Rozdział 4. Wybrane stanowiska doktrynalne    32

4.1. Parmenides, Heraklit, Demokryt          32

4.2. Metafizyka Arystotelesa          33

4.2.1. Kategorie            33

4.2.2. Substancja          38

4.2.3. Przyczyny          42

4.2.4. Pojęcia graniczne: materia pierwsza i czysta forma          44

4.3. Nowożytność: Kartezjusz, Leibniz, Spinoza      52

4.4. Rozwój idealizmu: Kant. Hegel, Schopenhauer 65

4.5. Logiczne inspiracje w ontologii: Bolzano i Frege          75

4.6. Ontologia fenomenologiczna: Husserl i Ingarden          78

4.7. Zmiana perspektywy: Meinong, Wittgenstein    89

4.8. Próby przewrotu: Heidegger, Whitehead          95

 

Część II. Klasyfikacje możliwych stanowisk ontologicznych            103

Rozdział 1. Dystynkcje ontologiczne     105

1.1. Monizm – pluralizm     105

1.2. Wariabilizm – inwariabilizm    108

1.3. Kreacjonizm – destrukcjonizm 110

1.4. Substancjalizm – antysubstancjalizm    111

1.5. Indywidualizm – uniwersalizm 113

1.6. Indywidualizm – kolektywizm  113

1.7. Relacjonalizm – antyrelacjonalizm       114

1.8. Kategoryczność – warunkowość           114

1.9. Realizm – idealizm      115

1.10. Fundamentalizm – antyfundamentalizm          116

1.11. Aspekty modalne       117

1.12. Determinizm – indeterminizm 118

1.13. Esencjalizm – egzystencjalizm           119

1.14. Pozytywizm – negatywizm     119

1.15. Racjonalizm – irracjonalizm   120

Rozdział 2. Relewantne dla ontologii dystynkcje epistemologiczne        121

2.1. Intuicjonizm – dyskursywizm   121

2.2. Aprioryzm – aposterioryzm (empiryzm)            121

 

Część III. Analizy krytyczne   123

Rozdział 1. Kantowska krytyka metafizyki        125

Rozdział 2. Kwestia konkluzywności dowodu ontologicznego   138

    1. Analiza pojęć występujących w dowodzie Anzelma       139

2.2. Analiza rozumowania Anzelma 140

2.3. Inne wersje dowodu ontologicznego     146

    1. Uwagi do interpretacji Anzelma w formalizacji Andrzeja Indrzejczaka   148

Rozdział 3. Koncepcja bytu ogólnego (powszechnika)   152

Rozdział 4. Podmiot i określenie           160

Rozdział 5. W kwestii relacji     165

5.1. Koncepcja bytowego prymatu relacji    165

5.2. Analiza relacji wzajemnego oddziaływania       168

 

Aneks. Przekroczyć ontologię 177

Czym jest rozciągłość? Studium z pogranicza ontologii i transcendentalnej fenomenologii         179

 

Literatura         211

Indeks osobowy            217

Indeks rzeczowy           221

Spis tabel         229

Spis diagramów            231

  • Title: Zagadnienia ontologii. Elementy doktrynalne, systematyka możliwych stanowisk i analizy krytyczne
  • Author: Marek Rosiak
  • ISBN: 978-83-8331-678-9, 9788383316789
  • Date of issue: 2025-05-16
  • Format: Ebook
  • Item ID: e_4gll
  • Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego