To nie są moje wielbłądy. O modzie w PRL

Aleksandra Boćkowska

Z jednej strony byli projektanci, którzy chcieli ubierać Polaków jak paryżan. Z drugiej było państwo, które chciało ubierać Polaków zupełnie inaczej. A gdzieś pomiędzy ci Polacy, którzy musieli się jakoś ubrać. Po latach opowiadają o rozkloszowanych spódnicach z siatek na muchy, kurtkach z demobilu zdobywanych na ciuchach, białych botkach kupowanych u szewca, ortalionach, nonironach, dżinsach, tetrach i kożuchach, jakby mieli je właśnie na sobie. Opisują kształt guzików przy mankietach, krój kołnierza, deseń podszewki, każdy szczegół. Bo aby te ubrania zdobyć, przemierzyli dziesiątki kilometrów, wystali długie godziny w kolejkach, wyczekiwali w nieskończoność u krawcowych. Ale to nie jest to sentymentalna opowieść o minionych czasach. To raczej próba zrozumienia, dlaczego w PRL moda miała tak wielkie znaczenie: dla państwa, które traktowało ją propagandowo, i dla ludzi, którzy po wojnie chcieli za pomocą ubrań zachować coś z lepszej przeszłości albo wyróżnić się z szarego tłumu. A co z tym wszystkim mają wspólnego wielbłądy? Bardzo dużo, bo wszyscy się o nie kłócą. "Aleksandra Boćkowska przedstawiła najważniejsze, znane już zjawiska kształtujące modę PRL-u, jak ciążący nad wszystkimi poczynaniami nadzór polityczny, kiepską kondycję przemysłu odzieżowego i handlu, ale opowiedziała także o tych instytucjach i osobach, które próbowały przenosić do Polski aktualne wzory mody zachodnioeuropejskiej i przybliżać ją żyjącym za żelazną kurtyną Polakom, a zwłaszcza Polkom. Oddała należny, choć nie czołobitny, hołd Modzie Polskiej i jej twórczyni, Jadwidze Grabowskiej; prześledziła historię niebywałego sukcesu Hofflandu i heroiczne boje jego założycielki , Barbary Hoff, o udostępnienie polskiej młodzieży ubrań podążających za trendami obowiązującymi w modzie światowej; przyjrzała się karierze Jerzego Antkowiaka, obiektywnie oceniając jego wkład w tworzenie i promowanie modnych wzorów. Dużą zasługą Autorki jest przypomnienie działalności projektantek, o których na ogół milczą opracowania poświęcone modzie w PRL-u: Kaliny Paroll, Wandy Borowskiej, Krystyny Buczkowskiej, Ireny Gregori. Aleksandra Boćkowska doceniła też działalność pedagogów i uczniów z Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Łodzi, relacjonując ich zmagania z przemysłem, niechętnym plastykom-projektantom, usiłującym przełamać państwowy monopol uniformizacji produkcji odzieżowej i obuwniczej." prof. Anna Sieradzka "Książka Aleksandry Boćkowskiej jest jedną z najciekawszych, jeśli nie najciekawszą w ogóle pozycją o modzie w PRL. Autorka nie zadowala się obiegowymi prawdami o modzie (że czasy były siermiężne, że Hoffland walczył z systemem itp.), tylko drąży poszczególne wątki i dzięki temu, niezależnie od głównego tematu, prezentuje czytelnikowi znakomitą książkę historyczną. Ogromną zaletą "Wielbłądów" (i zarazem powodem do frustracji dla wszystkich noszących się z zamiarem napisania czegoś o modzie i sztuce w PRL) jest bogactwo źródłowe i tematyczne. Aleksandra Boćkowska oddała sprawiedliwość Jadwidze Grabowskiej, Barbarze Hoff, Grażynie Hase, Teresie Kuczyńskiej czy Jerzemu Antkowiakowi. Pokazała rolę Przekroju i miesięcznika Ty i Ja. Zbadała fenomen ciuchów i przyjrzała się, jakie mechanizmy rynkowe i polityczne stały za ofertą Cory czy Mody Polskiej. Książka porywa reporterskim zacięciem i potoczystą narracją. Tekst ożywiają erudycyjne odwołania do prozy epoki oraz bardzo dyskretnie poprowadzony wątek osobisty, który sprawia, że książkę czyta się z jeszcze większym zaangażowaniem." Justyna Jaworska

Top gun. Amerykańska historia

Dan Pedersen

Założyciel szkoły lotnictwa morskiego Topgun opowiada niezwykłą historię o tym, jak razem z ośmioma śmiałkami zrewolucjonizował sztukę walk powietrznych. Gdy w Wietnamie amerykan skie mysliwce przegrywały pojedynki w nienotowanej dotąd skali, US Navy skorzystała z pomocy młodego komandora podporucznika Dana Pedersena, aby odwro cic losy wojny. Mając małe wsparcie i jeszcze mniejszy budzet, Pedersen wybrał osmiu znakomitych lotnikow, aby pokazac nowemu pokoleniu, jak okiełznac samoloty mysliwskie i odswiezyc zapomniane zasady walki manewrowej. Po morderczych cwiczeniach nowej strategii w pustynnej Kalifornii amerykan scy piloci znalezli się na rozpalonym wietnamskim niebie i nagle wskaznik zestrzelen wczesniej dwa samoloty wroga przy jednej własnej stracie wzro sł i wynosił 22:1. Szkoła Topgun okazała się nie tylko ikoną amerykan skiej dominacji wojskowej, uwiecznioną przez Hollywood, ale wazną instytucją, kto ra przez następne dziesięciolecia miała kształtowac strategię militarną USA. Goose i Maverick, zro bcie miejsce! Oto prawdziwa dusza programu Topgun, pokazana z werwą, polotem, humorem i taktyczną finezją. To arcydzieło oddaje esencję lotnictwa morskiego z całą jego urodą i złozonoscią. Admirał James Stavridis, Naczelny Dowo dca Sił Zbrojnych NATO w latach 2009-2013

Topografia pamięci

Martin Pollack

Co to takiego, co każe tym ludziom sznurować usta? Strach? Przed czym? Przed mordercami i ich następcami? Dlaczego miano by się ich bać jeszcze dzisiaj? A może to strach przed upiorami przeszłości? A przecież wiemy, że nie da się tego zażegnać milczeniem. Wprost przeciwnie pisze Martin Pollack, powracając do dręczących go tematów: wypierania pamięci o zbrodni w imię ochrony społeczeństwa, amputowanych traum, dziedziczenia winy, niewidocznego szlaku grobów, którymi naznaczona jest cała Europa Wschodnia. Zwraca też uwagę na historię uchodźctwa w naszej części świata i co za tym idzie na długą tradycję różnorodności etnicznej. Obnaża narracje, za pomocą których politycy chcą odgrodzić się dziś od uchodźców, a jednocześnie ujednolicić pamięć i zakłamać historię. Tymczasem ślady wielonarodowego bogactwa przebijają z każdej podróży autora i z kilku tysięcy starych fotografii.

Tragedia 63 dni

Janusz Patalong

Niepublikowany pamiętnik z Powstania Warszawskiego, autorstwa Janusza Patalonga ze wstępem Adama Węgłowskiego Tragedia 63 dni są szkicem wypadków, jakie się w Warszawie w sierpniu i wrześniu 1944 roku rozgrywały, a jakich autor był współuczestnikiem. Stały kontakt zarówno z żołnierzem Powstania, jak i ludnością cywilną, przeżycia i obserwacje własne z jednej - a prasa i informacje ze sztabu AK z drugiej strony. "Zniknęło normalne dotąd życie. Śródmieście, wojną teraz dotknięte, nauczyło się żyć życiem wojny. Z ulic, po których często ślad nawet nie został, zeszło do piwnic i schronów, i tam pracowało dalej i trwało w walce."

Tragizm i sens Powstania Warszawskiego

Opracowanie zbiorowe

Praca zbiorowa pod redakcją Janusza Kuczyńskiego i Józefa Krakowiaka Bartoszewski, Nowak-Jeziorański, Ścibor-Rylski, Stelmachowski, Gieysztor, Chrzanowski... to tylko niektóre nazwiska autorów tej książki. Powstanie Warszawskie widziane oczami uczestników walk, a także cywilów, którzy w Powstaniu udziału nie brali - przekazy zarówno z pierwszych dni, jak i końca Powstania, relacje z pobytu w obozie pruszkowskim. Oprócz opisów pojawia się i analiza - problem kontrowersji wokół samego sposobu podejmowania decyzji przez polskich przywódców, a także kwestia sensu Powstania i jego znaczenia dzisiaj.

Tragizm polityki mocarstw

John J. Mearsheimer

Jakie reguły rządzą rywalizacją między mocarstwami? Jakie strategie stosują państwa w walce o potęgę? Kiedy rywalizacja międzynarodowa prowadzi do wojen?   *   Tragizm polityki mocarstw jest, obok Końca historii Francisa Fukuyamy i Zderzenia cywilizacji Samuela P. Huntingtona, jedną z najważniejszych książek o polityce międzynarodowej napisanych po zakończeniu zimnej wojny. Profesor John J. Mearsheimer, łącząc wyśmienity styl wypowiedzi z klarownością wywodów, zmysł teoretyczny z wnikliwą analizą historyczną, krok po kroku objaśnia mechanizmy rywalizacji między państwami, znaczenie potęgi, przyczyny wojen i wiele innych zagadnień. Podważa dominujące po 1989 roku idealistyczne wyobrażenia i przesadnie optymistyczne prognozy, a trafnością swoich sądów jak mało kto dowodzi, że teoria stosunków międzynarodowych może nam nie tylko powiedzieć wiele o przeszłości, ale być także użytecznym narzędziem wyjaśniania teraźniejszości i prognozowania przyszłości.  

Tropami rena

Mariusz Wilk

Tropami rena to drugi po Domu nad Oniego tom Dziennika północnego, w którym Mariusz Wilk ukazuje świat Dalekiej Północy. Tym razem stara się poznać życie, obyczaje, pochodzenie tajemniczego ludu Saamów (popularnie zwanego Lapończykami). Saamowie zamieszkują głównie Norwegię, a także Szwecję i Finlandię. W Rosji żyje ich zaledwie garstka. Tradycyjni przedstawiciele tego ludu trudnią się rybołówstwem, myślistwem, rękodziełem, czasem uprawą roli, ale przede wszystkim hodowlą renów. Aby ich bliżej poznać, autor zamieszkał wśród nich w Łowozierze na Półwyspie Kolskim. Kluczem do zrozumienia duszy Saamów wydają się reny żyjące dziko. Autor, wędrując w ślad za nimi, stopniowo odkrywa swoją własną t r o p ę: szlak, który każdy musi odkryć i wyznaczyć tylko dla siebie. Wychodząc na tropę Saamów, nie planuję z góry, dokąd mnie ona zaprowadzi. Może wyjdę nią poza czas teraźniejszy, zarażony fanatyzmem bądź kasą. Może spotkam na niej mądrego rena i zobaczę w jego oczach odbicie samego siebie sprzed wielu tysięcy lat? A może idąc nią, dotrę na najdalszą Północ? Tam, gdzie kończy się ziemia ludzi i zaczyna pustka. Bo przecież nie cel się liczy, lecz Droga. (fragment książki)

Trudne pojednanie. Dyplomacja w procesie normalizacji stosunków amerykańsko-wietnamskich

Małgorzata Pietrasiak

Współczesny etap relacji wietnamsko-amerykańskich rozpoczął się w pierwszej połowie lat 90. XX w., kiedy oba państwa postanowiły zrezygnować z wrogości i wzajemnych oskarżeń z okresu wojen indochińskich na rzecz rozwoju stosunków dyplomatycznych. Systematycznie zaczęły wzmacniać kontakty gospodarcze, polityczne, a także w sferze wojskowości i bezpieczeństwa. Dla obu stron obecność amerykańska w regionie Azji Południowo-Wschodniej jest ważna, ponieważ może zbalansować rosnącą pozycję Chin. Wietnam wykazał się tu sporą dozą pragmatyzmu, co jednak nie oznacza, że zapomniał krzywdy z czasów drugiej wojny indochińskiej i wyzbył się wszelkich obaw związanych z amerykańskim „imperializmem”. Ze Wstępu

Trylogia Sienkiewicza. Historia prawdziwa

Izabela Śliwińska-Słomska

Trylogia Henryka Sienkiewicza bawi, wzrusza i wzbudza zainteresowanie przeszłością u kolejnych pokoleń Polaków. Jednak to monumentalne dzieło, mimo wszystkich swoich zalet, zawiera również mnóstwo historycznych kłamstw i niedomówień. Zapytajmy więc: jak było naprawdę? Izabela Śliwińska-Słomska, zajmująca się naukowo okresem staropolskim, mówi „sprawdzam” powieściom i filmom, które pokochaliśmy i do których wracamy od lat. Okiem badacza pochyla się nad Sienkiewiczowskimi wyobrażeniami o przeszłości i pokazuje czytelnikowi, co jest prawdą, a co tylko fantazją ich twórcy. Dostarcza też solidnej dawki wiedzy o realiach epoki i kontekście wydarzeń, które znamy z „Ogniem i mieczem”, „Potopu” oraz „Pana Wołodyjowskiego”. Kim byli prawdziwi Andrzej Kmicic, Jan Skrzetuski czy Michał Wołodyjowski? Jak w rzeczywistości wyglądała obrona Jasnej Góry? Czy Bohdan Chmielnicki oraz Janusz Radziwiłł naprawdę zasługują na miano zdrajców? Na to pytanie i wiele innych odpowiada książka „Trylogia Sienkiewicza. Historia prawdziwa”. Izabela Śliwińska-Słomska — doktorantka Szkoły Doktorskiej Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Interesuje się historią nowożytną ze szczególnym uwzględnieniem społecznej historii wojska. Od lat zafascynowana twórczością Henryka Sienkiewicza.

Trzeci Rzym. Z dziejów rosyjskiego nacjonalizmu

Andrzej Andrusiewicz

Na czym polega istota rosyjskiego nacjonalizmu? Jakie idee przyświecały największym władcom rosyjskim od średniowiecza aż po współczesność? Andrzej Andrusiewicz, wybitny znawca dziejów Rosji, w barwny sposób prezentuje wybrane wydarzenia z jej historii oraz sylwetki najistotniejszych postaci tamtych wieków, nierzadko łącząc je w intrygujące intelektualnie duety: Zoe Paleolog Katarzyna Wielka, Filoteusz Iwan Groźny, Mazepa Piotr Wielki, Stalin Żdanow. Autor zastanawia się, jak kolejni przywódcy próbowali wykorzystywać i przetwarzać spuściznę poprzednich stolic świata, a przede wszystkim jakie były ich strategiczne cele. Pokazuje również Rosję w zetknięciu z obcymi, m.in. Polakami i Ukraińcami. Trzeci Rzym. Z dziejów rosyjskiego nacjonalizmu to 500 lat mało znanych dziejów Rosji w jednym tomie. Książka obowiązkowa dla miłośników wschodniego imperium i opowieści o jego wpływie na resztę świata.

Trzej kronikarze

Paweł Jasienica

"...Autor umieszcza swe uwagi w szerokim kontekście dziejowym wczesnego średniowiecza polskiego. Przytaczając fragmenty kronik, ukazuje realia dawnej epoki, wydarzenia polityczne i przede wszystkim zwraca uwagę na ich znaczenie dla kształtowania się świadomości zbiorowej Polaków, na wartości ważne dla ich wspólnoty - wolność, niepodległość, przywiązanie do własnej ziemi i własnej tradycji. Obszerny komentarz, jakim autor okrasił teksty (tłumaczone z łaciny przez znakomitych specjalistów), stanowi przyczynek do poznania i lepszego zrozumienia potrzeb naszego społeczeństwa także w tysiąc lat później. Cenimy pośród naszych wielkich rodaków Stanisława Konarskiego za to, że "ośmielił się być mądrym". Paweł Jasienica "ośmielił się być odważnym", pomagał przyswajać rodakom treści niemieszczące się w ówczesnym kanonie oficjalnej historii Polski. Pokazywał wydarzenia, które krzepiły serca ludzi w czasach niewoli, opowiadał się za tymi wartościami, które uważał za istotne dla państwa, dla narodu. Nie był bowiem bezkrytycznym sprawozdawcą idei zawartych w owych trzech kronikach. Wyjaśniał je, omawiał, nierzadko krytykował, często polemizował z ich autorami. Stawiał też pytania, które i dziś skłaniają do refleksji..." Profesor Henryk Samsonowicz

Trzy Zorze

Milena Alicja Stala

Książka wprowadza czytelnika w zagadnienia związane z fascynującymi prasłowiańskimi mitami. W przystępny i ciekawy sposób przedstawione w niej zostały wyniki wnikliwych badań autorki dotyczących wielokulturowej historii, z której wyrosły prasłowiańskie mity i wierzenia, zakorzenione do dnia dzisiejszego w naszej kulturze. Książka adresowana do czytelników, którzy szukają odpowiedzi na pytanie – jak głęboko sięgają korzenie prasłowiańskich wierzeń oraz jakie są prawdopodobne powiązania bóstw prasłowiańskich ze starożytnymi bóstwami blisko- i dalekowschodnimi? Książka rozwiązuje wiele fascynujących zagadek. Co oznacza termin „niewiasta”? Czy dziewictwo oznaczało jedynie wstrzemięźliwość seksualną? Dlaczego mówimy „piękna jak ta lala” i „Nocny Marek”? Dlaczego kukanie kukułki przepowiada nasz los?

Trzynastu. Premierzy wolnej Polski

Jerzy Sadecki

Trzynastu. Premierzy wolnej Polski to pierwszy zbiór wywiadów z szefami rządów ostatnich 20 lat. W rozmowach z Jerzym Sadeckim odsłaniają kulisy władzy, wprowadzają w atmosferę tego czasu, prezentując własną ocenę. "To z rozmachem nakreślona, lecz pełna detali panorama III Rzeczypospolitej w dwudziestolecie jej istnienia, ale w ciągłym trwaniu" - pisze we wstępie prof. Janusz A. Majcherek.

"Tu głos ma sztuka". Wieland Wagner w latach 1941-1945

Anno Mungen

W październiku 1923 roku do słynnej willi Wahnfried w Bayreuth przybywa niezapowiedziany gość - Adolf Hitler. Poznaje tam rodziców sześcioletniego wówczas Wielanda, jego wuja Houstona Stewarta Chamberlaina, a przede wszystkim nawiedza położony w ogrodzie grób wielkiego Richarda Wagnera, dziadka Wielanda. Święcący triumfy narodowosocjalistyczny polityk jest namiętnym wielbicielem opery, w szczególności dzieł Wagnera, i idei Gesamtkunstwerku. Winifred Wagner, matka chłopca, jest już mocno zaangażowana politycznie - wygłasza płomienne mowy na cześć dyktatora, w których przewiduje jego sukces. 28 lipca 1925 roku Hitler przeżywa w Bayreuth swój pierwszy Zmierzch bogów. Jest odurzony. Opera działa na niego jak narkotyk. Wolf, bo tak dzieci Wagnerów zwracają się do przyszłego kanclerza, należy teraz do rodzinnego klanu, zyskuje miano dobrotliwego wujaszka, a od 1930 roku, kiedy umiera Siegfried Wagner, zastępuje im ojca. W 1945 roku willa Wahnfried leży w gruzach. Nie kontynuuje się słynnego festiwalu, na Zielonym Wzgórzu nie słychać odświętnych fanfar. W 1951 roku wszystko wraca "do normy". Wieland Wagner, teraz w pełni ukształtowany artysta, który w minionych latach korzystał z protekcji Hitlera, znowu inscenizuje i reżyseruje, tym razem wspólnie z bratem Wolfgangiem. "Nowemu Bayreuth" patronuje motto ze Śpiewaków norymberskich: "Tu głos ma sztuka!". O tym, co było, należy jak najszybciej zapomnieć. 70 lat od tych wydarzeń muzykolog i teatrolog, profesor Anno Mungen, rzuca światło na najciemniejsze lata Bayreuther Festspiele i teatrów operowych w Norymberdze i Altenburgu. Tłumaczy, na czym polegał tragiczny splot wojny i sztuki, polityki i bezwzględnego dążenia do sławy. Anno Mungen jest kierownikiem Lehrstuhls fUr Theaterwissenschaft unter besonderer BerUcksichtigung des Musiktheaters i dyrektorem Forschungsinstituts fUr Musiktheater (fimt) na Uniwersytecie w Bayreuth. Studiował grę na flecie w duisburskiej Musikhochschule, muzykologię i historię sztuki na Technische Universitat Berlin. Rozprawę doktorską poświęcił berlińskiej twórczości Gaspare Spontiniego. Habilitował się na podstawie archeologii muzyki filmowej na Uniwersytecie w Moguncji. W latach 2005-2006 pracował jako adiunkt i profesor muzykologii na uniwersytetach w Moguncji i Bonn. Zrealizował wielkie projekty naukowe: "WagnerWorldWide2013", "Musik - Stimme - Geschlecht" (studia nad sztuką wokalną Wilhelmine SchrOder-Devrient zwieńczone monografią opublikowaną w 2021 roku) i "Musiktheater in NUrnberg im Nationalsozialismus". W 2018 r. był kuratorem wystawy "Hitler.Macht.Oper" w Norymberdze, a w 2021 ogłosił drukiem w Westend-Verlag we Frankfurcie nad Menem kronikę kariery artystycznej Wielanda Wagnera.

Tuaregowie z Sahary

Adam Rybiński

Książka o kulturze żyjących na Saharze legendarnych "Błękitnych Ludzi" - Tuaregów - powstała na podstawie badań terenowych autora oraz informacji zebranych przez niego w archiwach i bibliotekach Algieru, Paryża, Aix-en-Provence i w Polsce. Autor Adam Rybiński, etnolog, afrykanista, adiunkt w Instytucie Krajów Rozwijających się Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego - od lat zajmuje się kulturami społeczeństw pasterskich, przede wszystkim Tuaregów i Beduinów. Opublikował m. in. prace o szkolnictwie dzieci koczowników, gospodarce pasterskiej Beduinów z Algierii i o świadomości ekologicznej Tuaregów. Jest też współautorem książki Ludy Afryki (1985). Niniejsza praca daje całościowy obraz funkcjonowania jednego z niezależnych plemion Tuaregów saharyjskich na przełomie XIX i XX wieku.

Tudorowie. Od Henryka VIII do Elżbiety Wielkiej

Michał Gadziński

Gdy Henryk VIII przejął władzę po swoim ojcu - pierwszym z Tudorów na angielskim tronie - jego krew burzyła się od namiętności. Ambitny monarcha chciał być jednocześnie cesarzem i papieżem. Ostatecznie wzmocnił koronę, doprowadził jednak także do przewrotu religijnego oraz długotrwałego konfliktu wyznaniowego. Królewskie romanse bez wątpienia odmieniły oblicze Europy, a sekrety jego alkowy rozpalały wyobraźnię współczesnych. To na polecenie władcy dwie spośród jego sześciu żon zostały ścięte. Odbiło się to na poglądach i charakterach obu jego córek. Maria I („Krwawa Maria”) była żarliwą katoliczką, a Elżbieta I („Królowa-Dziewica”) zagorzałą protestantką. Obie wyraziście zapisały się na kartach historii. Historia Tudorów do dziś inspiruje twórców i stanowi przedmiot dociekań badaczy, a filmy i seriale poświęcone tej dynastii biją rekordy popularności. Ile w nich prawdy? Czy Henryk VIII stawiał swoje uczucia nad interes państwa? Jakie skutki przyniósł angielski spór tronu z ołtarzem? Dlaczego panowanie królowej Elżbiety I nazywa się „złotym wiekiem”? Na te i inne pytania odpowiada Michał Gadziński opisując życie dworskie, miłosne przygody, rozgrywki dynastyczne i krwawe porachunki. Obala stereotypy pokutujące w kulturze masowej, komentuje sukcesy i porażki monarchów. Jego najnowsza publikacja to opowieść o meandrach panowania Henryka VIII, Marii I i Elżbiety I na tle burzliwych czasów.   Michał Gadziński (ur. 1984). Absolwent Instytutu Historycznego oraz Instytutu Nauk Politycznych UW. Pasjonat historii, kultury i polityki krajów anglosaskich. Autor e-booka „Perły imperium brytyjskiego". Stały współpracownik portalu Histmag.org oraz miesięcznika „Nowe Książki”.