Polskie życie teatralne w Kijowie w latach 1905-1918

Piotr Horbatowski

Kijów lat 1905 1918 to jeden z najaktywniejszych centrów polskiego życia kulturalnego na emigracji. Po kilkudziesięciu latach zastoju, społeczność polska z ogromną energią przystąpiła tam do zakładania kolejnych stowarzyszeń, towarzystw, bibliotek, drukarni i teatrów. W tętniącej życiem i dynamicznie rozwijającej się aglomeracji polskie instytucje znaleźć można było niemal wszędzie, także w najbardziej reprezentatywnych częściach miasta. Niniejsza praca koncentruje się na opisaniu przemian polskiego życia teatralnego. Głównym bohaterem jest tu teatr prowincjonalny, choć początkowo pozbawiony wielkich nazwisk i wybitnych przedstawień, jednak jakże barwny w swym heroicznym zmaganiu z codzienną rzeczywistością. Dzięki uporowi i konsekwencji kilkudziesięciu pasjonatów, po roku 1914 doczekał się on chwil sławy i zasłużonego miana pierwszej sceny emigracyjnej, na której występowali czołowi twórcy polskiego teatru. Książka pokazuje możliwie najszersze spektrum aktywności teatralnej Polaków, zwracając uwagę na działalność zespołów zawodowych i amatorskich, organizację spektakli okolicznościowych, jak i występów gościnnych. Celem nie jest jednak wyłącznie dokumentacja, ale przede wszystkim oddanie różnorodności, barwności i wieloaspektowości zachodzących zjawisk. Wpływ na działalność polskich teatrów miała tam bowiem zarówno wielka międzynarodowa polityka, światowe kryzysy i wojny, jak i małe, prowincjonalne sprawy, lokalne sympatie i antagonizmy, zakulisowe relacje.

Pomiędzy pamięcią autobiograficzną a zbiorową. Polska Ludowa i stan wojenny w narracjach łódzkich nauczycieli

Marcin Kępiński

Książka stanowi podjętą z punktu widzenia antropologii kulturowej próbę rozważań na temat potocznej pamięci Polski Ludowej. Podstawą analizy tego zjawiska kulturowego są badania terenowe prowadzone przez kilka lat w środowisku łódzkich nauczycieli. W publikacji ukazano złożone relacje pomiędzy dwiema narracjami o przeszłości, z których jedna otwarcie krytykuje Polskę Ludową i stan wojenny, druga zaś przypisuje im dobre cechy, nadając pozytywny wymiar państwu realnego socjalizmu. Autor podejmuje temat pamięci autobiograficznej, kreśląc obraz dzieciństwa, młodości i dorosłego życia, który wyłania się z opowieści badanej grupy. W książce czytelnik znajdzie omówienie związków pomiędzy pamięcią indywidualną a społeczną, różniących się, ale także wzajemnie uzupełniających i przenikających w zebranym materiale badawczym. Autor odnosi się przy tym do wdrażanego w szkole obrazu przeszłości, ocen życia w PRL, stanu wojennego i jego pamięci, która zachowała się w narracjach łódzkich nauczycieli. Publikacja jest adresowana do czytelników zainteresowanych przeszłością i pamięcią o Polsce Ludowej, rozpatrywaną z punktu widzenia antropologii kulturowej. 

Populizm w cieniu Habsburgów. Węgierskie pytania (a także polskie, austriackie i włoskie)

Bernard Guetta

„Co z tą Europą”, w której na powrót do głosu dochodzą nacjonalistyczno-populistyczne ruchy i partie polityczne? Odpowiedzi na to pytanie Bernard Guetta poszukuje na Węgrzech, w Polsce, w Austrii i we Włoszech, w czterech krajach Unii Europejskiej, które odwracają się plecami do wartości europejskich. Autor wyrusza w reporterską podróż z intuicyjnym przeczuciem, że granice politycznej mapy, jaką uformowały nowe europejskie partie i ruchy prawicowe, zbiegają się z granicami Cesarstwa Austrii z połowy XIX wieku. Owe przeczucia potwierdzają się już podczas pierwszego etapu reporterskiej wyprawy, na Węgrzech, gdzie Viktor Orbán podsyca nacjonalistyczne nastroje, wykorzystując nostalgię za czasami węgierskiej świetności oraz powszechne poczucie rozczarowania transformacją ustrojową. Podobna sytuacja ma miejsce w Austrii, we Włoszech oraz w Polsce. Jednakże Polska, zauważa autor, z uwagi na długą tradycję oporu nie powiedziała jeszcze ostatniego słowa. Jako zdeklarowany Europejczyk Guetta występuje w obronie federalnej Europy, a rządom krajów członkowskich, które nie wypełniają traktatowych obowiązków, mówi wprost, że „solidarność nie działa w jedną stronę i że fundusze strukturalne, z których korzystają, mogą również zostać zablokowane”.   Bernard Guetta: francuski dziennikarz i publicysta, ekspert w dziedzinie geopolityki. Przez dwadzieścia siedem lat felietonista publicznej stacji radiowej France Inter. W latach 80. korespondent dziennika „Le Monde” w Warszawie, Waszyngtonie i Moskwie. W latach 90. kierował redakcjami magazynu „L’Expansion” i tygodnika „Le Nouvel Observateur”. W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2019 roku uzyskał mandat europosła z ramienia prezydenckiego ugrupowania La République en marche! (LREM, Republika Naprzód!). Autor licznych książek, m.in. Europe fédérale, Le Monde est mon métier: Le journaliste, les pouvoirs et la vérité, Jak zostałem Europejczykiem, Dans l’ivresse de l’Histoire.

Portret szlachty czasów stanisławowskich, epoki kryzysu, odrodzenia i upadku Rzeczypospolitej w pamiętnikach polskich. Wyd. 2

Dariusz Rolnik

Książka ukazuje w sposób oryginalny stereotypowy obraz obywateli państwa polskiego w drugiej połowie XVIII wieku. Przedstawia dawnego szlachcica we wszystkich sferach jego życia oraz właściwie od jego narodzenia aż do śmierci. W pracy nakreślony więc został wizerunek szlachcica zajmującego się rodziną i dbającego o jej powodzenie, ale też tego zainteresowanego życiem politycznym i publicznym, w tych kontekstach ukazuje się on również jako wojskowy i duchowny. W pewnym sensie portret szlachty czasów stanisławowskich został zdominowany przez kwestie polityczne, na ich kanwie ujawnia się najwięcej cech obywateli. Wpływ na to wszelako miało przede wszystkim „pojawienie się” cezury 1795 roku. Dla współczesnych był to moment przełomowy – zmienił się wówczas gwałtownie ich świat, to zaś spowodowało, że zmieniło się ich podejście do pisania wspomnień, ale też spojrzenie na przeszłość, a co za tym idzie – korektom ulegał portret szlachcica czasów stanisławowskich, stawał się coraz bardziej „kreowany” na taki, który ma być pożyteczny dla następnych pokoleń obywateli i ma nauczać, czym winny być cechy obywatelskie (dość jednoznacznie wskazywano, że miłość do Ojczyzny jest wśród nich najważniejsza). Idea ta jest jednak tylko główną osią pracy, wokół której pojawia się bardzo wiele dyskusyjnych problemów trapiących szlachtę czasów stanisławowskich: czym był urząd dla szlachcica, czym majątek i czym Rzeczpospolita, jaki był jej ustrój, co w nim dobrego, a co należało zmienić, w końcu co doprowadziło ją do upadku. Jest to kolejny istotny wątek omawianej rozprawy – pokazuje zdolność szlachty do refleksji i krytycznego myślenia, w tej płaszczyźnie zagadnień ukazane zostały szeroko: wady narodu szlacheckiego, „winy” króla, wpływy obcych. Całe to szerokie spektrum spraw zaprezentowano w sposób dynamiczny, na co pozwolił podział, według kryterium „chronologicznego” obszernego materiału źródłowego – prawie 300 relacji pamiętnikarskich. Zabieg ten sprawił, że można śledzić, jak zmieniały się w czasie oceny i opinie współczesnych na temat tych samych zdarzeń i problemów oraz jak zmieniała się „postać” portretowanego szlachcica. Recenzja książki ukazała się w czasopismach: "Rocznik Humanistyczny" 2008, nr 57, z. 2, s. 284-286. "Nowe Książki" 2009, nr 10, s. 73-74. "Wiek Oświecenia" 2010, tom 26: Południe wieku, s. 178-182.

Powrót do Macierzy? Ziemie Zachodnie i Północne w Polsce Ludowej

Maciej Fic

Przedmiotem analizy autorów książki stał się obszar Ziem Zachodnich i Północnych. Ten położony na zachód i północ od granic państwa polskiego z roku 1939 teren włączony do Polski Ludowej objął: Pomorze Zachodnie (Szczecińskie), Ziemię Lubuską, Dolny Śląsk, zachodnią część Górnego Śląska (tzw. Śląsk Opolski), Warmię, Mazury oraz część Pomorza Gdańskiego. Planując zawartość książki nie zdecydowano się na dowolność tematyczną i terytorialną prezentowanych badań. Zamiast perspektywy „wertykalnej” (prezentowania różnych obszarów działań na terenie całych ZZiP) zastosowano perspektywę „horyzontalną”, ukazującą specyfikę poszczególnych części kraju, wchodzących w skład ZZiP. Opracowanie stanowi więc swoistą podróż po kolejnych, przywołanych wcześniej obszarach. Zebrane teksty dają możliwość dostrzeżenia zarówno elementów wspólnych dla wszystkich obszarów, jak i odrębnych dla każdego z nich. Pozwalają przyjrzeć się tak kwestiom politycznym, jak społecznym, gospodarczym czy administracyjnym. Stwarzają szansę na zrozumienie, jakim zmianom musiała się poddać Polska po 1945 roku i jak budowano tożsamość ziem, na których w wielu wypadkach śladów polskości trzeba było szukać znacznie głębiej niż odwołując się do czasu dwudziestolecia międzywojennego. Książka powinna zainteresować wszystkich miłośników najnowszej historii Polski, w tym także osoby poszukujące informacji o specyfice regionalnej powojennego okresu dziejów państwa polskiego.

Powstania śląskie 1919-1920-1921. Nieznana wojna polsko-niemiecka

Ryszard Kaczmarek

Był 15 sierpnia 1919 roku. Oczekujący od wielu godzin na wypłatę tłum górników stracił cierpliwość i wtargnął na plac mysłowickiej kopalni. Oddziały niemieckiego Grenzschutzu otworzyły ogień do nieuzbrojonych ludzi. Według oficjalnych danych zginęło sześć osób, w tym dwoje dzieci, a mysłowicka masakra stała się iskrą, która rozpoczęła otwarty konflikt o najcenniejsze i najlepiej rozwinięte gospodarczo ziemie zamieszkałe wówczas przez Polaków. Ryszard Kaczmarek, niezrównany znawca historii Ślązaków, określa powstania śląskie mianem nieznanej wojny polsko-niemieckiej. Powstania śląskie 1919-1920-1921 to pierwsza od dekad popularna publikacja dotycząca tych najgłośniejszych we współczesnej historii Śląska wydarzeń. Ryszard Kaczmarek dał się dotychczas poznać jako autor, który z równą uwaga przygląda się i spisom regimentów, i relacjom cywilów również tym razem w ręce czytelników trafia pasjonująca książka nie tylko o realiach bitewnych, lecz także o życiu zwykłych Ślązaków wtrąconych w tryby wielkiej historii. Powstania śląskie składają się, wraz z Polakami w Wehrmachcie i Polakami w armii kajzera, na wielki tryptyk pozwalający poznać i w pełni zrozumieć historyczne uwarunkowania skomplikowanej śląskiej tożsamości.

Powstanie styczniowe. Fakty znane i nieznane

Jacek Jaworski

Książka Jacka Jaworskiego przywołuje dramatyczne wydarzenia i kulisy walki o niepodległość w latach 1863-1864, prezentując wiele nowych i cennych ustaleń Autora, wzbogacających naszą wiedzę o czasie powstania styczniowego. Porusza zagadnienia takie jak powstańcze sztandary i barwy, niezwykłe projekty techniczno-militarne z czasów styczniowej insurekcji, a także kwestie udziału cudzoziemców w tych bojach czy nieznanych powstańczych formacji i aparatu bezpieczeństwa. Książkę wieńczy temat pożegnania z bronią, które przyszło wraz z klęską powstańczego zrywu. Praca jest oparta na licznych wydawnictwach źródłowych, sięga do ocalałej spuścizny po powstaniu i skrzętnie wykorzystuje literaturę przedmiotu. Wzbogacona o oryginalny materiał ilustracyjny zainteresuje nie tylko historyków, ale także szersze grono miłośników polskiej historii.

Poza granicą solidarności. Stosunki polsko - żydowskie 1939-1945

Ewa Kurek

Mity, przeinaczenia i manipulacje prawdą, które przenosiły ciężar odpowiedzialności za zagładę europejskich Żydów na Polaków, płynęły nie tyle ze strony Niemców, ile ze strony Żydów - pisze autorka tłumacząc dlaczego podjęła studia nad stosunkami polsko - żydowskimi. Dr Ewa Kurek opierając się wyłącznie na źródłach żydowskich odpowiada, jak do tego doszło, że w chwili wybuchu II wojny światowej los Polski i Polaków nie interesował obywateli polskich żydowskiego pochodzenia.

Prasa centralnych związków samorządowych w Drugiej Rzeczypospolitej

Karol Makles

Praca stanowi monografię prasoznawczą poświęconą czasopismom centralnych organizacji samorządowych Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej. Szczegółowemu oglądowi poddano tygodnik ogólnopolskich organizacji powiatowych – „Samorząd” (1919–1939), miesięcznik działaczy municypalnych – „Samorząd Miejski” (1921–1939) oraz kwartalnik poświęcony teorii i życiu komunalnemu – „Samorząd Terytorialny” (1929–1939). Opisano okoliczności powstania periodyków, ich dzieje, redakcję i autorów, konstrukcję działową, przekrój tematyczny a także dokonano analizy formalno-wydawniczej. Przy badaniu wymienionych wyżej tytułów ponadto szczegółowo opisano wszystkie – często bardzo obszerne – stałe dodatki, jak „Biuletyn Ogrodniczy”, „Biuletyn Urbanistyczny”, „Biuletyn Wodociągowo-Kanalizacyjny”, „Biuletyn Związku Pracowników Komunalnych Rzeczypospolitej Polskiej”, „Gminę i Wieś”, „Przegląd Tygodniowy”, „Przyjaciela Zdrowia”, „Naszą Gminę”, „Ubezpieczenia, Odbudowa, Pożarnictwo”, „Wieś i Gminę” czy „Zdrowotność Publiczną”. Rozbudowane rozdziały analityczne poprzedza wstęp poświęcony zarysowaniu roli samorządu i jego prasy w społeczeństwie Drugiej Rzeczypospolitej. Uwzględniono w nich ponadto, tradycje samorządu i problematykę centralnych związków, która stanowi element dotyczący historycznego spojrzenia na narodziny polskiej administracji oraz instytucji państwowych, będących efektem odzyskania niepodległości przez Polskę. Omówiono też zagadnienie konstytuowania się i działalności Związku Miast Polskich oraz Związku Powiatów Rzeczypospolitej Polskiej. A także podjęto próbę umiejscowienia ogólnopolskich wydawnictw samorządowych na rynku prasowym. Omówiono tu kontekst statystyczny, geografię wydawniczą oraz zagadnienia dotyczące sytuacji prawnej, w której funkcjonowały czasopisma centralnych związków samorządowych. W pracy szczegółowo opisano zagadnienia wydawnictw i działów o charakterze dokumentacyjnym, czyli bibliograficznym, publikowanych na łamach prasy centralnych związków samorządowych. Wnikliwie przeanalizowano ukazujące się w „Samorządzie Miejskim” działy Tabllettes Dokumentaires Municipales, Autonomie Municipale i Bibliografię Miast Polskich, a także takie publikacje jak Bibliografia dotycząca działalności samorządu w zakresie oświaty pozaszkolnej i Bibliografia literatury o gminie wiejskiej. Niejednokrotnie opracowania tych działów bądź publikacji dokumentacyjnych czy bibliografii są ich pierwszą analizą. Nigdy dotychczas nie zostały one spostrzeżone i scharakteryzowane przez badaczy dziejów bibliografii, a stanowią bardzo wartościowy pod wieloma względami ewenement i zabytek bibliografii. Z uwagi na rozległość poruszanych kontekstów, praca winna zainteresować nie tylko bibliologów czy prasoznawców, ale stanowi cenne źródło wiedzy dla historyków, kulturoznawców bądź politologów. 

Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku

Władysław Łoziński

Książka wydana po raz pierwszy w 1903 roku i wielokrotnie wznawiana, do dziś cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem czytelników. Nic dziwnego, bo potyczki naszych przodków z prawem, a zwłaszcza wykorzystywanie jego niedostatków, zostały opisane w brawurowym gawędziarskim stylu, piękną, barwną polszczyzną. Historie opowiedziane przez Łozińskiego oparte na materiałach dokumentalnych - aktach sądów grodzkich - czyta się z ogromnym zainteresowaniem i narastającym zdumieniem. Niektóre to niemal gotowy materiał na powieść historyczno-przygodową lub film: zbrodnie w afekcie i starannie zaplanowane akty zemsty, porwania panien, przykłady mężobójstwa i bratobójczych zatargów, zajazdy sąsiedzkie, prywatne wojny magnackich rodów, konflikty rodzinne, przygody słynnych banitów i infamisów. Wszystko to ukazuje Łoziński na bogatym tle kulturowym, obyczajowym i politycznym, tworząc obraz Rzeczpospolitej szlacheckiej z wszystkimi jej wynaturzeniami, wśród których niebagatelną rolę odgrywają sarmacka samowola, pycha i dezynwoltura, życie ponad stan, awanturnictwo, pieniactwo i inne szlacheckie przywary.

Prawica dla opornych

Mi­chał Szuł­drzyń­ski

Czy istnieje związek między wprowadzeniem na rynek smartfonów w 2007 roku, upadkiem banku Lehman Brothers rok później, kłopotami klasy średniej, wirusem z Wuhan i szturmem na Kapitol 6 stycznia 2021 roku? Tym pytaniem o współczesność i związane z nią niepokoje Michał Szułdrzyński rozpoczyna swoje rozważania poświęcone myśli prawicowej. Opartą na tradycji i więzi z przeszłością ideę osadza więc w dynamicznych realiach nowoczesnego świata. Zastanawiając się, czy w tak zmiennych warunkach wartości konserwatywne są nam jeszcze do czegoś potrzebne, odnosi się do aktualnych zjawisk społecznych - takich jak zanik religijności, dyskusje dotyczące zmian klimatycznych czy wokeizm - które w ostatnich latach organizują debatę polityczną zarówno w Europie, jak i w Stanach Zjednoczonych. Pomimo ideowego kryzysu prawicy autor dostrzega rozwiązania, które pozwolą jej stać się atrakcyjną odpowiedzią na nową rzeczywistość i jednocześnie uchronią ją przed radykalizmem oraz fanatyzmem.

PRL Po godzinach. Celebryci, luksusy, obyczaje

Sławomir Koper

Sławomir Koper PRL po godzinach Celebryci, luksusy, obyczaje   Czy tego chcemy, czy nie, Polska Ludowa to część historii naszego kraju. Mimo że sklepowe półki świeciły wtedy pustkami, tamten czas dla wielu z nas oznaczał po prostu młodość beztroską zabawę, szalone eskapady, a przede wszystkim pierwszą miłość. PRL po godzinach Sławomira Kopra to kalejdoskop niezapomnianych postaci, wydarzeń, anegdot, kultowych filmów i zjawisk: komedie Stanisława Barei, saturator, Kolorowe jarmarki, autostop, Trubadurzy, 07, zgłoś się, sklepy Peweksu, Wakacje z duchami, wczasy zakładowe, Augustowskie noce, pańska skórka, Wojna domowa, festiwale w Opolu, Sopocie i Kołobrzegu, Sonda i Teleranek, amanci, wodzireje i kaowcy... Dzięki tej książce niektórzy z nas wyruszą w sentymentalną podróż, a inni będą mieli okazję się przekonać, że szary PRL jakby na przekór mienił się feerią barw. Fragment Krystyna Loska pełniła sylwestrowy dyżur wspólnie z Józefem Kopaczem, wchodzili na antenę co pewien czas, następnie emisję przełączano na program ogólnopolski. Kadrowano ich wówczas od pasa w górę, zatem Kopacz założył do marynarki dżinsy, a Loska do sukni wieczorowej wygodne kapcie z różowym puszkiem. Jeszcze przed północą wielokrotnie ćwiczyli scenę toastu noworocznego i ostatecznie w studiu zabrakło szampana. Nie byłoby to problemem, gdyby nie fakt, że szampana pił także kamerzysta, który w najważniejszej chwili się zdrzemnął. () Widzowie dostrzegli więc kapcie i do ośrodka telewizyjnego nadesłano wiele listów z zapytaniem, dlaczego spikerom kupiono marynarki i sukienki, ale poskąpiono na spodnie i buty. W efekcie Loska i Kopacz zostali wezwani do dyrekcji, gdzie wręczono im po tysiąc złotych, aby sobie kupili to, czego im z ubrania brakuje.

Proste Metody Sabotażu (1944)

Office of Strategic Services

Proste Metody Sabotażu to podstawa do szkolenia ruchu oporu w krajach okupowanych w czasie II Wojny Światowej, stworzona przez aliantów - stanowi obecnie cenny dokument źródłowy o wartości historycznej i poznawczej.  Z WPROWADZENIA:  Celem tego opracowania jest scharakteryzowanie prostego sabotażu, nakreślenie jego możliwych skutków oraz przedstawienie sugestii dotyczących jego inicjowania i przeprowadzania. Sabotaż obejmuje zarówno wysoce techniczne działania typu coup de main, które wymagają szczegółowego planowania i wykorzystania specjalnie wyszkolonych agentów, jak i niezliczone proste działania, które może wykonać zwykły obywatel-sabotażysta. Niniejsze opracowanie dotyczy przede wszystkim tego drugiego typu działań. Prosty sabotaż nie wymaga specjalnie przygotowanych narzędzi czy sprzętu, może być wykonywany przez zwykłego obywatela, który może, ale nie musi działać indywidualnie, bez konieczności aktywnego powiązania ze zorganizowaną grupą. Jest on przeprowadzany w taki sposób, aby wiązał się z minimalnym niebezpieczeństwem uszkodzenia ciała, wykrycia i odwetu. Tam, gdzie w grę wchodzi zniszczenie, bronią obywatela-sabotażysty są sól, gwoździe, świece, kamyki, nici lub inne materiały, których posiadania można się spodziewać po nim, jako właścicielu domu lub pracowniku w jego konkretnym zawodzie. Jego arsenał to półka w kuchni, sterta śmieci, jego własny zestaw narzędzi i zapasów. Narzędziami jego sabotażu są zazwyczaj przedmioty, do których ma normalny i niepozorny dostęp w życiu codziennym. Drugi rodzaj prostego sabotażu nie wymaga żadnych narzędzi niszczących i jeśli w ogóle powoduje szkody fizyczne, to w sposób wysoce pośredni. Opiera się on na uniwersalnych możliwościach podejmowania błędnych decyzji, przyjmowania postawy braku współpracy i nakłaniania innych do pójścia w swoje ślady. Podjęcie błędnej decyzji może być po prostu kwestią umieszczenia narzędzi w niecodziennym miejscu zamiast we właściwym.  Brak współpracy może prowadzić do choćby tworzenia nieprzyjemnej sytuacji wśród współpracowników, wdawaniu się w kłótnie lub okazywaniu obojętności i głupoty. Ten aspekt działalności, czasami określany jako „czynnik ludzki”, jest często odpowiedzialny za wypadki, opóźnienia i ogólne utrudnienia nawet w normalnych warunkach.  Potencjalny sabotażysta powinien odkryć, jakie rodzaje błędnych decyzji i działań są zwykle spotykane w tego rodzaju pracy, a następnie powinien obmyślić swój sabotaż tak, aby powiększyć ten „margines błędu”.

Proteuszowe czasy. Rozpad państwowego systemu sztuki 1982-1993

Jakub Banasiak

Tematem książki Jakuba Banasiaka są przeobrażenia państwowego systemu sztuki w schyłkowym PRL i w początkach transformacji ustrojowej. Wychodząc poza utarte narracje na temat kultury artystycznej lat 80. XX wieku, koncentrujące się na oporze twórców wobec komunistycznego reżimu, autor rysuje szerszy i bardziej zniuansowany obraz tego okresu. Przedstawia nie tylko polityczny, ale także społeczny, instytucjonalny i ekonomiczny kontekst ówczesnego życia artystycznego i dotykających go przemian systemowych. Na podstawie szerokiej kwerendy archiwalnej pokazuje relacje pomiędzy polityką kulturalną państwa, instytucjami sztuki, krytyką artystyczną, rynkiem sztuki, sceną młodzieżową i podziemiem artystycznym. Przyglądając się funkcjonowaniu państwowego systemu sztuki w "proteuszowych czasach" - w okresie stopniowego wychodzenia kraju z komunizmu - redefiniuje dotychczas stosowane cezury czasowe. Zwraca przy tym szczególną uwagę na znaczenie liberalizacji systemu po 1986 roku oraz procesualny charakter transformacji ustrojowej przełomu lat 80. i 90.

Pruska elita władzy na Górnym Śląsku (1871-1918)

Jakub Grudniewski

Książka przybliża elity władzy na pruskim Górnym Śląsku (rejencji opolskiej) w okresie trwania Cesarstwa Niemieckiego (1871-1918): prezydentów rejencji opolskiej, landratów (starostów powiatowych) oraz nadburmistrzów. Autor opisuje praktykę wykonywania przez członków tej elity swoich obowiązków służbowych, dokonuje socjohistorycznej analizy ilościowej i jakościowej grupy wyższych urzędników, przedstawia i ocenia wpływ administracji na specyficzne dla Górnego Śląska procesy i zjawiska. Autor weryfikuje w ramach pracy tezę zakładającą, że rejencja opolska ze względu na to, że była szczególnym w zarządzaniu terenem, wymagała pod pewnymi względami specjalnego doboru osób piastujących ważne stanowiska administracyjne.

Prusowie

Piotr Szczurowski

Pierwsza w dziejach polskiej historiografii monografia dziejów Prusów napisana przez historyka. Spis treści: Wstęp. Uzasadnienie wyboru problematyki badawczej. Uwagi metodologiczne, w tym nieco o kondycji nauki polskiej. Struktura pracy i sposób komunikacji. Rozdział I: Etnogeneza Prusów. Etnogeneza Prusów w świetle źródeł pisanych. Etnogeneza Prusów w ujęciu archeologicznym i lingwistycznym. Etnogeneza Prusów a możliwości genetyki populacyjnej. Podsumowanie. Rozdział II: Prusowie przed podbojem krzyżackim. Prusowie w wiekach ciemnych (V-VIII wiek). Prusowie w epoce wikińskiej (IX-XI wiek). Prusowie w przededniu podboju krzyżackiego (XII-XIII wiek). Podsumowanie. Rozdział III: Prusowie w czasie podboju krzyżackiego. Przebieg podboju. Przyczyny porażki Prusów. Prusowie wobec zmiany kulturowej związanej z podbojem. Podsumowanie. Rozdział IV: Prusowie po podboju krzyżackim. Emigracja Prusów. Losy Prusów w państwie krzyżackim i ich zanik na ziemiach pruskich. Współczesne odrodzenie Prusów. Podsumowanie. Zakończenie. Aneks 1: Jounas Tysniawa, Pruskie Ojcze nasz. Aneks 2: modlitwa Ojcze nasz w zrekonstruowanym języku pruskim. Aneks 3: najstarsze znane zdanie w języku pruskim (staropruskim). Aneks 4: współczesna rymowanka w języku pruskim (nowopruskim). Bibliografia. Źródła. Opracowania. Netografia.