Mengele anioł śmierci

Lucas Hugo Pavetto

Josef Mengele, dziś lepiej znany jako Anioł Śmierci", był człowiekiem pozbawionym sumienia i skrupułów. Historyczny moment, w którym nazistowskie Niemcy szukały czystości rasy, upoważnił go do dokonania eksterminacji tysięcy Żydów, wykorzystując ich jako ludzkie króliki doświadczalne w potwornych eksperymentach, poszukując genu, który stworzyłby to, co w nazistowskim szaleństwie nazywano czystą rasą aryjską.

Między Placem Bohaterów a Rechnitz

Monika Muskała

Między Placem Bohaterów a Rechnitz. Austriackie rozliczenia to książka o odkłamywaniu historii. Znalazły się w niej rozmowy z Elfriede Jelinek, Gerhardem Rothem, Peterem Turrinim i Ulrichem Seidlem, a także rozmowy o Thomasie Bernhardzie i Wernerze Schwabie. To twórcy austriaccy, którzy wkładali palec w ranę, mówiąc o tym, co wyparte i zapomniane. Również za ich sprawą austriackie społeczeństwo po kilkudziesięciu latach uśpienia zbiorowego sumienia mitem pierwszej ofiary Hitlera, dokonywało rewizji pamięci i przejmowało odpowiedzialność. Kulminacją narodowej histerii rozliczeniowej stała się pamiętna prapremiera ostatniej sztuki Thomasa Bernharda Plac Bohaterów (Heldenplatz). Dwadzieścia lat później Elfriede Jelinek w Rechnitz (Anioł Zagłady) opowie przejmująco o sile i bezsile przypominania. Książka o austriackich rozliczeniach z przeszłością stwarza pretekst do dyskusji o funkcjonowaniu historii w pamięci zbiorowej również w kontekście polskich debat historycznych z ostatnich lat. Droga od amnezji do amnestii jest trudna, bo prowadzi przez bolesne przypomnienia, ale bez nich nie ma wybaczenia i ostatecznie: zapomnienia.

Mity polskiego września

Sławomir Koper, Tymoteusz Pawłowski

Nasza historia obfituje w legendy, które zadomowiły się w podręcznikach i w powszechnej świadomości. Jedną z najważniejszych są opinie na temat kampanii wrześniowej. Rozprawiając się z najgorszymi mitami wojny 1939 r., autorzy książki weryfikują opinie na temat głównych postaci i wydarzeń. Dla wielu Czytelników może to być ogromnym zaskoczeniem.

Młyny boże. Zapiski o Kościele i Zagładzie

Jacek Leociak

Wiem doskonale, że Polacy ratowali Żydów w czasie Zagłady. Robiły to także siostry zakonne oraz księża diecezjalni (dawniej mówiło się świeccy) i zakonnicy. Dużo się na ten temat pisze. Ja sam napisałem książkę o pomocy Żydom Ratowanie. Opowieści Polaków i Żydów. Spory rozdział poświęciłem tam ratowaniu w klasztorach. Według danych z 2007 roku wśród Polaków uhonorowanych Medalem Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata jest czterdzieści sióstr zakonnych i dwudziestu księży. Na swoich kartkach starałem się jednak notować to, o czym pisze się rzadziej. Wyjmuję je z pudełka po butach firmy Bradshaw & Lloyd. Angielska firma z tradycjami, działają od końca XIX wieku. Zależy mi na konkretach, nawet na drobiazgach. Nie silę się na bezosobowy chłód czy wyprany z emocji obiektywizm. Przeciwnie jest to zapis subiektywny, a wybór stronniczy. W końcu to moje pudełko. Jacek Leociak

Mniej strachu. Ostatnie chwile z Januszem Korczakiem

Agnieszka Witkowska-Krych

NAGRODA KLIO 2019 KSIĄŻKA Z MAPĄ   Agnieszka Witkowska-Krych napisała książkę ważną, poświęconą codziennemu życiu dzieci Domu Sierot Janusza Korczaka w ostatnich latach jego funkcjonowania. Autorce udało się dotrzeć do wielu świadectw, dokumentów i wzmianek prasowych, które opisują walkę Korczaka, Stefanii Wilczyńskiej oraz reszty personelu o przetrwanie w możliwie ludzkich warunkach, z zachowaniem zasad pochodzących z dawnego regulaminu, wypracowanego jeszcze w macierzystej siedzibie przy ul. Krochmalnej 92. A walka ta sprowadzała się do najprostszej rzeczy, czyli zapewnienia dzieciom minimalnych chociażby warunków do życia, ale również do uchronienia ich przed straszliwym strachem przed śmiercią. Stąd ucieczka Korczaka w marzenia, stąd przedstawienie teatralne „Poczty”, wystawione na kilka dni przed wyprowadzeniem dzieci na Umschlagplatz w sierpniu 1942 r. Ten opis przejścia przez getto jest chyba najbardziej wstrząsającym fragmentem książki. Dla mnie osobiście dodatkowo przejmującą rzeczą było to, że wielu świadków oraz bohaterów tego przemarszu znałem osobiście. Dzięki Autorce mogłem Im towarzyszyć do ostatniej chwili. Jarosław Abramow-Newerly   Agnieszka Witkowska-Krych – z wykształcenia kulturoznawczyni, hebraistka i socjolożka, z zamiłowania badaczka życia i działalności Janusza Korczaka, przez ostatnie lata związana z Korczakianum (pracownią naukową Muzeum Warszawy), obecnie doktorantka w Instytucie Kultury Polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Autorka tekstów naukowych i popularnonaukowych dotyczących historii i kultury Żydów.

Moja misja wojenna

Klementyna Mańkowska

Brawurowa historia polskiej arystokratki, jednej z najlepszych agentek alianckich w czasie II wojny światowej. Spisane przez Klementynę Mańkowską w latach osiemdziesiątych sensacyjne wspomnienia poznali najpierw czytelnicy we Francji i Niemczech, zanim w 2003 roku po raz pierwszy ukazały się w Polsce w bardzo ograniczonym nakładzie. Nowe wydanie Mojej misji wojennej zawiera wstęp syna autorki, Krzysztofa Mańkowskiego, napisany specjalnie do tej edycji, oraz wiele zdjęć z rodzinnego archiwum. Hrabina Klementyna Mańkowska była spokrewniona z najznamienitszymi polskimi rodami. Wyrzucona przez Niemców w grudniu 1939 roku z pałacu w Winnogórze, uciekła z dziećmi z transportu i trafiła do Warszawy. Tam wstąpiła do wciąż jeszcze owianej aurą tajemnicy organizacji Muszkieterów. Dzięki swoim kontaktom, także z arystokratami niemieckimi, oraz aryjskiej urodzie, już wkrótce zaczęła zdobywać bezcenne informacje wywiadowcze. W czerwcu 1940 roku zamieszkała na wyspie Noirmoutier na wybrzeżu Atlantyku. Pracując w niemieckiej komendanturze, dostarczała Muszkieterom dalsze bezcenne materiały, m.in. o planie Barbarossa. Po dłuższej obserwacji skontaktował się z nią wysoki rangą przedstawiciel Abwehry Mańkowska przypuszczała, że był to sam Canaris by przekazała aliantom informację o opozycji wobec Hitlera. Gdy po wielu perypetiach Mańkowska dotarła do Londynu, musiała stawić czoło nowym niebezpieczeństwom: Anglicy podejrzewali, że jest agentką Abwehry, a generał Sosnkowski ostrzegł, że może paść ofiarą zamachu II Oddziału AK.

Moja winnica

Miriam Akavia

Autorka opisuje historię swojej rodziny wplecioną w historię Polski i Europy. Rozdarcie między pragnieniem zachowania tradycyjnych wartości, a poddaniem się nowoczesnym przemianom cywilizacyjnym. Walkę z pokusą asymilacji, wpływami komunizmu, wahanie między pobożnością i ateizmem. Losy bohaterki są losami wielu rodzin żydowskich mieszkających w Krakowie na przełomie XIX i XX wieku. Opowieść kończy się w chwili wybuchu II wojny światowej. Miriam Akavia (właśc. Matylda Weinfeld, ur. 1927) - pisarka izraelska urodzona w Krakowie, wojnę spędziła w krakowskim getcie, obozach w Płaszowie, Auschwitz i Bergen-Belsen. Uratowana przez Szwedzki Czerwony Krzyż, wyjechała 1946 r. do Izraela. Studiowała literaturę i historię. Pełniła funkcję attaché kulturalnego w przedstawicielstwach Izraela w Budapeszcie i Sztokholmie. Od 1975 r. przewodnicząca Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Izraelskiej, obecnie honorowa przewodnicząca. Walczy ze stereotypami dzielącymi Polaków i Żydów. W 1978 r. otrzymała Nagrodę Yad Vashem. Głównym tematem jej książek jest dzieciństwo, Holocaust i wojna. Były one tłumaczone . na angielski, niemiecki, duński, francuski, węgierski. Laureatka wielu nagród i wyróżnień w Polsce, Izraelu i Niemczech.

Monte Cassino

Matthew Parker

Bitwa narodów II wojny światowej. Klasztor na Monte Cassino stał się wielkim symbolem ludzkiego poświęcenia i niemal niewyobrażalnego cierpienia. Monte Cassino było zapewne najdoskonalszą pozycją obronną w Europie. Szczególnie umocniony przez Niemców rejon był częścią linii Gustawa blokującej aliantom drogę do Rzymu na początku 1944 roku. Z powodu skalistego, usianego urwiskami terenu działania bojowe prowadziła tam głównie piechota wspierana ostrzałami artyleryjskimi. Kiedy przywódcy aliantów spierali się o strategię, zwykli żołnierze z blisko dwudziestu krajów walczyli w straszliwych warunkach. Sześciomiesięczne walki przerodziły się w rzeź przywołującą na myśl najgorsze epizody pierwszej wojny światowej w której ćwierć miliona ludzi zostało zabitych lub rannych. Opierając się na bezpośrednich relacjach weteranów z całego świata, Matthew Parker odtworzył tę spektakularną bitwę i doświadczenia niezwykle odważnych ludzi, którzy w niej walczyli. W Polsce zdobycie Monte Cassino pozostaje symbolem odwagi, poświęcenia i bohaterstwa żołnierzy 2. Korpusu Polskiego generała Andersa walczących o wyzwolenie Europy i powrót do wolnej ojczyzny. Monte Cassino było małą wojną podczas drugiej wojny światowej. [] Matthew Parker łączy skrupulatne badania archiwalne z wywiadami z setkami weteranów, aby przedstawić nam wyczerpującą relację z tego potwornego konfliktu. - James Bradley, autor Sztandaru chwały.

Mord na Wołyniu. Przemilczane ludobójstwo na Polakach

Marek A. Koprowski

Pełna historia ludobójstwa Polaków dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów. Wśród wielu książek o Wołyniu brakuje takich, które całościowo opisywałyby kontekst i przebieg dokonanej tam bestialskiej rzezi. Niniejsze opracowanie ma tę lukę wypełniać. Autor dowodzi niezbicie, iż zbrodnie dokonane przez Ukraińców były wynikiem oddziaływania ideologii stworzonej przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów. Ukazuje kulisy współpracy OUN z Abwehrą w czasie agresji Niemiec na ZSRR oraz późniejszej, kiedy Niemcy oparli swą władzę właśnie na Ukraińcach, z których sformowali administrację i policję głównych sprawców holocaustu na Wołyniu. Przedstawia ośrodki polskiej samoobrony ostatnie przyczółki nadziei i ocalenia dla mieszkańców mordowanych wsi i miasteczek. Opisuje złożoność sytuacji Polaków, którzy broniąc się przed Ukraińcami, musieli balansować między Niemcami a silnymi zgrupowaniami partyzantki sowieckiej. Jej dowódcy nie ukrywali, że dla nich Wołyń stanowi część Związku Radzieckiego. Jakakolwiek współpraca mogła mieć więc jedynie charakter czasowy. Ogrom ukraińskich zbrodni ukazany został w świetle zachowanych, nierzadko unikatowych, dokumentów, pamiętników, relacji i świadectw uczestników tamtych wypadków. Nie tylko polskich, ale także ukraińskich i rosyjskich. Obfitość zebranych materiałów pozwala wyrobić samodzielne spojrzenie na przebieg zdarzeń, które rozegrały się na Wołyniu w czasie II wojny światowej. Marek Koprowski jest jednym z najciekawszych polskich popularyzatorów historii.  Do Rzeczy

Mrok i mgła nad Auschwitz. Wspomnienia więźnia nr 20017

Stanisław Głowa

Cztery lata piekła w relacji naocznego świadka. Wydaje się, że o Auschwitz powiedziano już dość. Jednak wspomnienia Stanisława Głowy dowodzą, iż jest to temat, który, zgłębiany choćby wielokrotnie, nigdy nie przestanie zadziwiać i przerażać. Głowa przeżył w KL Auschwitz blisko cztery lata i zrobił tam swoistą karierę. Dzięki umiejętnościom, obrotności, sprzyjającym okolicznościom oraz ludziom czasem nawet wbrew sobie awansował na kolejne stanowiska. Na nich nie tylko mógł przetrwać we względnie lepszych warunkach, ale także konspirować i obserwować, a w końcu opisać funkcjonowanie różnych członów obozu, przeplatając swą relację obrazami z życia codziennego. Autor nie oddaje oczywiście całości obozowego życia, ale jego opis jest bardzo szeroki, a nadto rzeczowy, treściwy i bezpośredni. Nie obawia się nazywać spraw i sprawców po imieniu. Dzięki temu właśnie jego wspomnienia wywierają ogromne wrażenie. Główny tekst uzupełniony został w niniejszej książce treścią spisanych w innym czasie przez Stanisława Głowę artykułów i dokumentów, w których rozwija on i pogłębia niektóre wątki obozowe. Opracowanie zilustrowano zdjęciami z archiwów rodziny.

Na imię jej było Lily

Bohdan Tymieniecki

Autor „Na imię jej było Lily” Bohdan Tymieniecki walczył na licznych frontach II wojny światowej, a rozpoczął swoją wojaczkę kampanią wrześniową w 1939 roku. Następnie, po klęsce armii polskiej uciekł przez południową granicę na Węgry i następnie przedostał się do Francji, gdzie uczestniczył w kolejnej klęsce. Jak wspomina, jego oddział jako jeden z nielicznych został ewakuowany z Dunkierki z pełnym wyposażeniem i stanem osobowym, jako pełna jednostka. W Wielkiej Brytanii nie zagrzał jednak długo miejsca. Los wkrótce rzucił go na Bliski Wschód, gdzie z piechociarza przekształcił się w instruktora broni pancernej, z którą związał się do końca wojny Zmarł w Londynie w 1992 roku. Służbę zakończył w stopniu podpułkownika. Za dokonania na frontach II wojny światowej został dwukrotnie odznaczony Virtuti Militari. Po wojnie mieszkał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Do ojczyzny wrócił dopiero po śmierci – pochowany jest na warszawskich Powązkach.

Na pomoc zesłańczej edukacji. Działalność wydawnicza Komitetu do spraw Dzieci Polskich w ZSRR (1943-1946). Wydanie drugie

Albin Głowacki

W najnowszej monografii autor przedstawił działalność wydawniczą Komitetu do spraw Dzieci Polskich w ZSRR w latach 1943-1946. Na tle stosunków polsko-radzieckich nakreślił dramatyczny stan edukacji dzieci zesłańców w okresie do 1943 r. Na podstawie archiwaliów posowieckich omówił polityczne uwarunkowania i konteksty pracy wydawniczej Komitetu, która miała służyć kształtowaniu świadomości ucznia, pożądanej z punktu widzenia polskich komunistów. Czytelnik poznaje od kuchni ich wysiłki na rzecz dostarczenia szkołom z polskim językiem wykładowym programów nauczania oraz podręczników nasyconych odpowiednią treścią merytoryczną i ideowopolityczną. Szczególnie interesujące uwagi autora dotyczą przygotowania i wydania takich oryginalnych opracowań, jak: elementarz, czytanki, wypisy z literatury ojczystej oraz geografia Polski i program nauczania historii Polski. Nie stroni on od krytycznych refleksji na temat rozmaitych przeszkód w prowadzeniu działalności edytorskiej Komitetu, które wynikały głównie z ograniczeń okresu wojennego i uwarunkowań polityczno-cenzuralnych. Za prezentowaną publikację prof. Albin Głowacki został uhonorowany Nagrodą „Przeglądu Wschodniego” (2017).

Na posterunku. Udział polskiej policji granatowej i kryminalnej w Zagładzie Żydów

Jan Grabowski

Historia granatowej policji nie jest tematem zamkniętym i oswojonym. Wręcz przeciwnie, okupacyjne losy policjantów wracają dziś jako jeden z elementów walki o pamięć i mity historyczne, na których zasadza się polska polityka historyczna. Jest rzeczą charakterystyczną, że przestępstwa popełnione przez granatowych policjantów na innych Polakach nie wzbudzają już takich emocji to w końcu, jak można sądzić, nasze wewnętrzne sprawy, które wyłącznie nas samych obchodzą. Zupełnie inaczej jest w wypadku historii Zagłady jedynej części polskiej historii, która ma uniwersalne znaczenie i która wzbudza zainteresowanie na całym świecie. [] Tak się jednak składa (czego starałem się dowieść na stronach tej książki), że granatowa policja miała niebagatelny udział w wymordowaniu polskich Żydów i wchodzi tym samym w pole zainteresowania badaczy Holokaustu. Więcej, granatowa policja stanowiła istotny, niekiedy niezbywalny element niemieckiej strategii eksterminacji europejskich Żydów. Na dodatek polscy policjanci często mordowali Żydów na własną rękę, wykazując się przy tym ogromną inicjatywą. Żal tylko, że w sporze o polską niewinność mało kto pamięta o niepoliczonych dziesiątkach, setkach tysięcy żydowskich ofiar granatowej policji, ludziach, którzy mogli ocaleć, którzy mieli sporą szansę na przeżycie wojny, ludziach, o których pamięć bezskutecznie upominał się Emanuel Ringelblum. Jan Grabowski

"Narracje o Zagładzie" 2015, nr 1: Kanon Zagłady

red. Marta Tomczok

„Narracje o Zagładzie” są rocznikiem naukowym poświęconym interdyscyplinarnym studiom nad Holokaustem, uwzględniającym w szczególności refleksję literaturoznawczą, filmoznawczą i historyczną. Oprócz wznowień i tłumaczeń literatury dokumentu osobistego prezentowane są w nim najnowsze narracje o Zagładzie oraz ich omówienia krytyczne. Czasopismo ma charakter tematyczny (numer pierwszy dotyczy kanonu Zagłady, następny będzie poświęcony topice Zagłady). Poza artykułami nawiązującymi bezpośrednio do tematu przewodniego przeczytać można rozmowę (bądź rozmowy) numeru, a także recenzje prac naukowych, prozy, poezji i dramatu.

"Narracje o Zagładzie" 2018, nr 4: Izraelskie narracje o Zagładzie

red. Jagoda Budzik, Bartłomiej Krupa, Marta Tomczok (Cuber)

Bieżący numer próbuje opisać i przybliżyć nieznaną w Polsce problematykę Zagłady w różnych dyskursach izraelskich. Jej panoramiczny i złożony charakter sprawia, że sięgnęliśmy tym razem do większej liczby dyscyplin niż zwykle: historii sztuki, filmoznawstwa, politologii, historii i, tradycyjnie już, do literaturoznawstwa. Kilka tekstów drukujemy po angielsku. W części tematycznej proponujemy kilka ważnych i wyrazistych artykułów filmoznawczych, poświęconych kinu Izraela i o Izraelu (w tym dwa teksty anglojęzyczne), pierwsze w Polsce omówienie sztuki Haima Maora i kontynuację badań nad malarstwem i filozofią Brachy L. Ettinger; a także artykuły o twórczości Miriam Akavii, Idy Fink (wraz z jej niepublikowanym dotąd opowiadaniem) i Davida Grosmana. W części „ogólnej” – więcej poezji: Paula Celana, Piotra Sommera i Haliny Poświatowskiej. A także przybliżenie dopiero rodzącego się zjawiska, jakim jest musical holokaustowy. W Dokumentach mogą Państwo przeczytać reportaż „naukowy” z wyprawy do Mizocza na tereny byłego getta i wspomnienia dotyczące przyjaźni z nieżyjącymi już artystami i pisarzami izraelskimi. W części Recenzje i omówienia proponujemy szkice krytyczne m.in. o książkach Anny Bikont, Moniki Sznajderman, Aliny Molisak i Małgorzaty Wójcik-Dudek.  W części Przekłady prezentujemy pionierskie omówienie prozy drugiego pokolenia autorstwa izarelskiej badaczki Talili Kusz Zohar. Nad numerem opiekę sprawowali hebraistka, teatrolożka i literaturoznawczyni Jagoda Budzik (UAM Poznań, Uniwersytet Wrocławski) oraz Barłomiej Krupa (IBL PAN).

Nauki płynące z Zagłady

Gérard Rabinovitch

Pełne filozoficznej i historycznej głębi refleksje nad tragiczną zagładą Żydów w czasie II Wojny Światowej. Analiza przyczyn i swoistych "sygnałów" zwiastujących tę przerażającą, mimo upływu lat tragedię prowokuje do pytań o uniwersalność mechanizmów ludobójstwa i stanowi przestrogę dla społeczeństw Zachodnich na przyszłość.   Gérard Rabinovitch jest filozofem i socjologiem, pracownikiem naukowym Centre National de la Recherche Scientifique, a także dyrektorem Europejskiego Instytutu Emmanuela Levinasa przy Alliance Israélite Universelle. Jego prace sytuują się na przecięciu filozofii politycznej, antropologii psychoanalitycznej oraz historii.

Niemiecki czołgista na froncie wschodnim. Dziennik dowódcy

Friedrich Sander

Pamiętnik żołnierza to zawsze wspaniałe źródło historyczne. Możemy dzięki niemu z perspektywy pierwszej osoby dowiedzieć o najważniejszych wydarzeniach z konkretnego konfliktu. Mało tego, pamiętnik pokazuje zwykły, ludzki charakter wojny - stres, cierpienie, strach, ale i radość i wzruszenie. Jak więc wyglądała II wojna światowa oczami jednego z uczestników? Tego dowiecie się z książki "Niemiecki czołgista na froncie wschodnim. Dziennik dowódcy". Jakub Nowak, Zrozumieć historię Front wschodni należał do najkrwawszych teatrów działań II wojny światowej. Młody Oberleutnant Friedrich Wilhelm Sander osobiście doświadczył brutalności toczonych tam walk, gdy służył w 11. Pułku Pancernym podczas operacji Barbarossa i Zimowy Sztorm. W dziennikach, które obejmują okres od kwietnia 1938 do grudnia 1943 roku, szczegółowo opisał swoje przeżycia. Sporządzone podczas walk zapiski przedstawiają realistyczny obraz wojny na froncie wschodnim i pozwalają zapoznać się z codziennością załogi niemieckiego czołgu. W przeciwieństwie do większości wspomnień, autobiografii i pamiętników niemieckich żołnierzy z czasów powojennych, dzienniki Sandera stanowią żywą relację z frontu. Nie zostały napisane ani przeredagowane, tak aby pasowały do konkretnych realiów politycznych czy ideologii, lecz dają nam wgląd w szczerze przemyślenia i nieocenzurowany świat młodego, zaangażowanego politycznie oficera niemieckich wojsk pancernych w pierwszej połowie II wojny światowej - i to czyni je całkowicie unikatowymi. Opublikowane po raz pierwszy dzienniki Friedricha Wilhelma Sandera to pasjonująca lektura dla wszystkich, którzy interesują się historią największego konfliktu w dziejach. Patroni medialni:

Niemieckie działa szturmowe II Wojny Światowej

Thomas Anderson

Dzieje niemieckiej artylerii szturmowej, która zadebiutowała bojowo w kampanii francuskiej w 1940 roku. W 1935 roku w niemieckich wojskach lądowych przystąpiono do tworzenia Sturmartillerie – jednostek artylerii szturmowej złożonych z oddziałów wozów pancernych i piechoty, zdolnych do przełamywania nieprzyjacielskich umocnień. Na ich potrzeby powstały wozy bojowe charakteryzujące się niską sylwetką i silnym opancerzeniem czołowym, które były idealnym typem broni do wspierania oddziałów niemieckiej piechoty i niszczenia dział, gniazd broni maszynowej oraz bunkrów przeciwnika. Thomas Anderson przedstawia szczegółowo dzieje niemieckiej artylerii szturmowej, która zadebiutowała bojowo w kampanii francuskiej w 1940 roku, a następnie przeszła prawdziwy test ogniowy na froncie wschodnim. Opisuje opracowanie i rozwój samobieżnych dział szturmowych (StuG) i innych pojazdów pomocniczych używanych przez jednostki Sturmartillerie. Przedstawia ich charakterystykę techniczną oraz zmiany modernizacyjne. Omawia też taktykę stosowaną przez te formacje w różnych fazach wojny. Oto rzetelnie udokumentowana praca prezentująca rozwój i szlak bojowy innowacyjnych jak na swoje czasy formacji niemieckiej artylerii szturmowej. Thomas Anderson jest znawcą niemieckiej broni pancernej z czasów drugiej wojny światowej i autorem poczytnych książek z dziedziny historii militarnej. W Wydawnictwie RM po polsku ukazały się jego monografie poświęcone słynnym niemieckim czołgom: Tygrys (2017) i Pantera (2018), oraz oba tomy kompendium Niemiecka broń pancerna (2019–2020).

Notatki z getta łódzkiego 1941-1944

Józef Zelkowicz

Książka została przygotowana na podstawie rękopisu w języku żydowskim przechowywanego w Archiwum ŻIH w Warszawie. Jego uzupełnieniem jest maszynopis reportażu z akcji deportacyjnej do ośrodka zagłady w Chełmie nad Nerem (tzw. szpery).   Człowieku, wyjdź na ulicę, przypatrz się, napełnij nozdrza bezwiedną trwogą niemowląt skazanych na rzeź. Bądź silny, nie płacz! Bądź silny, niech nie drży twe serce, tak byś mógł jasno i logicznie opisać choć najdrobniejszą cząstkę tego, co się wydarzyło w getcie w pierwszych dniach września roku 1942!... Biegną matki ulicami. Jedna noga obuta, druga bosa, włosy wpół uczesane, a wpół rozczochrane, opadła z pleców chustka wlecze się po ziemi. Wciąż trzymają w ramionach swoje dzieci i wciąż mogą je mocno tulić do wynędzniałej piersi, wciąż mogą całować ich jaśniejące twarzyczki i oczy. Jednak co będzie jutro, co będzie za godzinę? Mówi się, że jeszcze dziś zabierze się dzieci rodzicom. Mówi się, że już w poniedziałek będą wysłane, wysłane – dokąd?! W poniedziałek wysłane, dziś odebrane. Tymczasem teraz, w tym momencie matki jeszcze trzymają dzieci w ramionach. Teraz dałyby dziecku wszystko, wszystko, co najlepsze – ostatni kęs chleba. Wszystko, co mają najdroższego... Dziś dziecko nie musi spłakane czekać godzinami, aż rodzice postanowią, że można mu teraz dać kawałek z jego 25-gramowej porcji. Dziś zapytają dziecko: „Może, kochaneczku, chcesz teraz chlebka?”... I to nie będzie kromka taka jak zawsze, sucha i bez smaku, ale, jeśli tylko zostało troszkę, to posmarowana margaryną... posypana cukrem, jeśli jest w domu, bo getto żyje dziś bez rachunku, dziś się tu nie waży ani nie mierzy. Józef Zelkowicz, Tamte straszne dni

O przymierze z Niemcami. Wybór pism 1923-1939

Władysław Studnicki

„Myśl polska winna pracować nie w kierunku poszukiwania koalicji równoważącej kooperację rosyjsko-niemiecką, gdyż taka koalicja, jak widzieliśmy, byłaby niemożliwością. Polska myśl polityczna winna pracować ku powołaniu do życia kombinacji politycznej odciągającej Niemców od Sowietów, właściwie Niemców od Rosji”. Władysław Studnicki   Publicystyka Studnickiego z dwudziestolecia międzywojennego dowodzi nie tylko jego determinacji w dążeniu do postawionego celu. Świadczy też o bogactwie argumentacji ówczesnych zwolenników sojuszu z Niemcami. Wskazuje, że powodzenie tej koncepcji nie zależało od udzielenia odpowiedzi na trywialne pytanie: „tak czy nie?”, ale od konsekwentnej realizacji rozpisanego na dłuższy czas planu, do której należało przystąpić w okresie dobrej koniunktury.  Trafność przewidywań, logika argumentacji i trzeźwość sądów stawia dorobek Studnickiego wśród najciekawszych w polskiej myśli politycznej prób zmierzenia się z wyzwaniami stojącymi przed państwem słabym, wtrąconym w zmagania mocarstw.  Jan Sadkiewicz   Trwający do dziś spór o szanse i zagrożenia związane z ideą sojuszu polsko-niemieckiego sprowadzony został w zasadzie do dylematu: czy na przełomie 1938 i 1939 roku należało, czy też nie należało przyjmować żądań niemieckich i brać udziału w krucjacie antysowieckiej. Tymczasem dla ówczesnych zwolenników przymierza Warszawy z Berlinem była to sprawa bardziej złożona, a jej powodzenie nie zależało od udzielenia odpowiedzi na trywialne pytanie: „tak czy nie?”, ale od konsekwentnej realizacji rozpisanego na dłuższy okres planu, do której należało przystąpić w okresie dobrej koniunktury, zapoczątkowanej zerwaniem przez Hitlera współpracy niemiecko-sowieckiej. Władysław Studnicki, autor niezwykłej, profetycznej książki Wobec nadchodzącej drugiej wojny światowej, był czołowym rzecznikiem tej koncepcji, a jego publicystyka z lat 20. i 30. XX wieku dowodzi, jak wielu błędnych założeń można było uniknąć.    

Oblicza Wojny. Tom 4. Miasto i wojna

Tadeusz Grabarczyk, Magdalena Pogońska-Pol

Tom, który oddajemy w Państwa ręce, zawiera osiemnaście artykułów autorstwa naukowców z Polski, Rosji i Ukrainy. Inspiracją do ich przygotowania była V Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Oblicza Wojny”, która odbyła się w Formie online w dniach 26–27 listopada 2020 r., zorganizowana przez historyków z Instytutu Historii Uniwersytetu Łódzkiego. Jej temat przewodni brzmiał: Miasto i wojna. Zaproponowana problematyka spotkała się z dużym zainteresowaniem badaczy reprezentujących różne dyscypliny naukowe. W zamieszczonych w tym tomie artykułach wpływ wojen I wojska na funkcjonowanie miast i ich mieszkańców przedstawiony został wieloaspektowo. Autorzy ukazują teren zurbanizowany jako miejsce walk, prezentują sposoby zdobywania miast, omawiają umiejscowione w miastach obozy, w których przetrzymywano jeńców i internowanych. W tomie znalazły się artykuły opisujące wpływ na miasta stacjonujących w nich garnizonów, które z jednej strony przyczyniały się do rozwoju tych miejscowości, z drugiej natomiast – bywały dla mieszczan uciążliwe. Nie zabrakło też tekstów, w których przedstawione zostało życie mieszkańców miast w okresie wojen – głód, choroby, przesiedlenia były ich codziennością. Poruszono również problematykę powojennej odbudowy Warszawy, na którą wpływ miała również komunistyczna ideologia. Artykuły te, choć różnorodne pod względem podejmowanej tematyki, łączy solidny warsztat autorów oraz oryginalność prezentowanych treści. W większości przypadków wykorzystano bowiem nieprzebadane dotąd źródła. Jeśli natomiast badacze sięgali po te już znane, potrafili wydobyć z nich treści dotychczas niedostatecznie zgłębione czy wręcz pominięte. Wszystko to czyni z tego tomu pozycję godną polecenia zarówno profesjonalistom, jak i miłośnikom historii. Tadeusz Grabarczyk Magdalena Pogońska-Pol

Obłęd '44. Czyli jak Polacy zrobili prezent Stalinowi, wywołując Powstanie Warszawskie

Piotr Zychowicz

Książka Piotra Zychowicza, autora bestsellera Pakt Ribbentrop-Beck, nagrodzona tytułem Książki Roku 2013 Magazynu Literackiego KSIĄŻKI  Polskie Państwo Podziemne nie zdało egzaminu, twierdzi autor "Paktu RibbentropBeck", książki, która zachwiała świadomością historyczną Polaków. Swoje koncepcje, zamiast na realiach, kierownictwo naszego podziemia oparło na złudzeniach i pobożnych życzeniach. Nakazując wspierać oddziałom AK wkraczającą do Polski Armię Czerwoną, dopuściło się kolaboracji z wrogiem. Był to obłęd. Komenda Główna AK wydała bowiem w ten sposób swoich żołnierzy w ręce sowieckiej bezpieki. Tysiące z nich zapłaciły za to najwyższą cenę. Apogeum tego obłędu była decyzja o wszczęciu Powstania Warszawskiego. Zryw ten, choć bohaterski, nie miał najmniejszych szans powodzenia. Spowodował za to gigantyczne straty: zagładę 200 tysięcy Polaków, zburzenie stolicy wraz z bezcennymi skarbami kultury i zniszczenie AK. Jedynej poważnej siły, która mogła się przeciwstawić sowietyzacji Polski. Było to spektakularne, ale bezsensowne samobójstwo. Powstanie Warszawskie okazało się najlepszym prezentem, jaki mógł sobie wymarzyć Stalin. Piotr Zychowicz jest publicystą historycznym. Pisze o II wojnie światowej, zbrodniach bolszewizmu i geopolityce europejskiej XX wieku. W swoich koncepcjach nawiązuje do idei Józefa Mackiewicza, Władysława Studnickiego, Stanisława Cata-Mackiewicza oraz Adolfa Bocheńskiego. Był dziennikarzem Rzeczpospolitej i tygodnika Uważam Rze oraz zastępcą redaktora naczelnego miesięcznika Uważam Rze Historia. Obecnie jest redaktorem naczelnym miesięcznika Historia Do Rzeczy. Absolwent Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Jego bestseller Pakt RibbentropBeck (REBIS 2012) wywołał nie ustającą dyskusję, czy we wrześniu 1939 r. Polska nie powinna była zawiązać tymczasowego sojuszu z III Rzeszą. W Obłędzie 44 (REBIS 2013) uznał akcję Burza, a zwłaszcza Powstanie Warszawskie, za zbiorowe samobójstwo popełnione w interesie Stalina. W Opcji niemieckiej (REBIS 2014) ukazał sylwetki polskich kandydatów na Quislingów, a w Pacie PiłsudskiLenin (REBIS 2015) oskarżył elity II RP o ocalenie bolszewizmu. Przedostatnie dwie książki Piotra Zychowicza, Żydzi oraz Sowieci (REBIS 2016), otwierają cykl Opowieści niepoprawnych politycznie poświęcony narodom i państwom mającym największy wpływ na nasze dzieje. Pakt RibbentropBeck i Obłęd 44 Magazyn Literacki KSIĄŻKI wyróżnił nagrodą historycznej Książki Roku.

Ocaleni z XX wieku

Mikołaj Grynberg

Chciałbym, żeby wypowiedzi ludzi, z którymi rozmawiałem, były nie tylko świadectwem, ale również przeciwwagą dla wielu tekstów naukowych dotyczących Zagłady. Nie neguję potrzeby naukowych opracowań, uważam jednak, że nic nie ma większej siły niż bezpośredni przekaz. Dla mnie, wychowanego wśród Ocalonych, jest on ponad wszystko. Zbliża się moment, kiedy nie będziemy już mogli porozmawiać ze Świadkami. Na spotkania z częścią osób, z którymi byłem umówiony, już nie zdążyłem. Część z tych, którzy mnie przyjęli, namawiała mnie do pośpiechu: Jak sobie wybrałeś takie stare obiekty, to się teraz spiesz. Spieszyłem się i zdążyłem, ale bardzo dobrze wiem, że pamięć, której do teraz strzegli oni, przechodzi pod naszą opiekę. Autor Piękny debiut fotografa portrecisty Mikołaja Grynberga w roli reportera. Piękny choć przynosi opowieści, o których niekoniecznie chce się wiedzieć []. Cierpimy na niedostatek wiedzy i refleksji nad tym, co Polska i Polacy wyrządzili Żydom czy Polakom żydowskiego pochodzenia (odwieczny kłopot z definicją). Nie dlatego że wiedza ta jest niedostępna, lecz dlatego że większość się przed nią broni. Może rozmowy takie jak Ocaleni z XX wieku coś zmienią? Artur Domosławski

Odtajnione przez CIA: Poland Under Nazi Rule 1939-1941. Amerykański raport o sytuacji w Polsce

Thaddeus Chylinski

 AMERYKAŃSKI DOKUMENT NIGDY DOTĄD NIEOPUBLIKOWANY W JĘZYKU POLSKIM! „Poniższe sprawozdanie obejmuje warunki panujące w Polsce w okresie od 27 września 1939 r., tj. od dnia ustania działań wojennych w Warszawie, do 19 sierpnia 1941 r., w którym to dniu opuściłem kraj. Dla autora raportu nie było wskazane posiadanie przy sobie żadnych zapisków, zmuszony jest więc polegać wyłącznie na pamięci. Należy również zaznaczyć, że ponieważ byłem urzędnikiem konsularnym akredytowanym przy byłym rządzie polskim, moja pozycja wobec Niemców była bardzo delikatna i należało przedsięwziąć wszelkie środki ostrożności, aby nie wzbudzić podejrzeń przez angażowanie się w działania, które mogłyby się im nie podobać. Gestapo i inne władze niemieckie w Warszawie były w pełni świadome mojej obecności w mieście, jak również mojego związku z ambasadą w Berlinie, i starały się rzucać cień nie tylko na mnie, ale również na innych, z którymi miałem kontakt. Praca w tych warunkach nie była łatwa i dlatego nie można było uzyskać wielu pożądanych informacji. Pomimo tych utrudnień dołożono jednak wszelkich starań, aby niniejszy raport przedstawiał bezstronny obraz warunków panujących w Polsce poprzez zawarcie w nim informacji z pierwszej ręki lub danych uzyskanych z wiarygodnych źródeł. Należy zachować ostrożność w korzystaniu z niniejszego raportu, ponieważ zawiera on pewne informacje, które mogłyby narazić na niebezpieczeństwo osoby i instytucje w Polsce”.