Fanny's First Play

George Bernard Shaw

“Fanny's First Play” is a play by George Bernard Shaw, an Irish playwright who became the leading dramatist of his generation, and in 1925 was awarded the Nobel Prize in Literature.   Fanny's First Play is a play by George Bernard Shaw. It was first performed as an anonymous piece, the authorship of which was to be kept secret. However, critics soon recognised it as the work of Shaw. The mystery over the authorship helped to publicise it. It had the longest run of any of Shaw's plays. It features a play within a play. The framing play is a satire of theatre critics, whose characters were based upon Shaw's own detractors, in some cases being caricatures of real critics of the day. The main play is a pastiche of the drawing room comedies in vogue at the time.  

Farsy i moralitety Octave'a Mirbeau. Francuski teatr anarchistyczny

Tomasz Kaczmarek

Oktawiusz Mirbeau jest autorem sześciu jednoaktówek, które swoim nowatorstwem antycypują teatr Harolda Pintera, Eugène’a Ionesco i Bertolda Brechta. Stare małżeństwa (Vieux ménages) ukazują piekło małżeńskie, poddając ostrej krytyce zafałszowany mieszczański świat. Kochankowie (Les Amants) są groteskową demistyfikacją pseudoromantycznej miłości. Autor drwi z napuszonego języka, za którym kryje się egzystencjalna pustka. Skrupuły (Scrupules), Epidemia (L’Épidémie) oraz Portfel (Le Portefeuille) należą do sztuk politycznie zaangażowanych i wpisują się w nurt teatru społecznego buntu, zapoczątkowany u schyłku XIX wieku. Epidemia jest protoekspresjonistyczną groteską, która ukazuje bezdusznych mieszczuchów dbających jedynie o własne interesy i brzuchy. Portfel i Skrupuły ośmieszają absurdalne prawo: w pierwszej z tych fars uczciwy kloszard, który znalazł pokaźną sumę pieniędzy, zostaje uwięziony z powodu braku zameldowania, w drugiej zaś ujawnia autor przestępczy charakter ustroju, w którym kradzież jest podstawową cnotą. W Wywiadzie (Interview) Mirbeau bezlitośnie atakuje prasę brukową, żywiącą się prymitywnymi tematami. Przekaz pisarza francuskiego i dzisiaj może nie tylko śmieszyć, ale też zmuszać do refleksji, zarówno nad rolą twórcy we współczesnym świecie, jak i nadwerężoną kondycją współczesnego człowieka, który wydaje się borykać ze swym losem od zarania dziejów ludzkości. Mimo że tworzył dość dawno temu, może być i dzisiaj ponadczasowy i niezwykle inspirujący. 

Faust

Johann Wolfgang Goethe

Faust to utwór Johanna Wolfganga Goethego, niemieckiego poety, draturga i prozaika uznawanego za najwybitniejszego przedstawiciela literatury niemieckiej.   Tematem utworu jest zakład Boga z Mefistofelesem o duszę tytułowego doktora Fausta. Faust ma ją oddać diabłu, gdy zasmakuje pełni szczęścia i wypowie słowa: trwaj chwilo, jesteś piękna.  

Faust. A tragedy

Johann Wolfgang von Goethe

The great Goethe invented his Faust when he was a little over twenty years old, and completed the tragedy a few months before his death. This work was the result of the philosophical and artistic searches of the author a poet, playwright, prose writer, the greatest scientist of his time, a man of encyclopedic knowledge. The hero of the tragedy, Dr. Johann Faust, lived in the first half of the 16th century and was known as a magician and a warlock who, having rejected modern science and religion, sold his soul to the devil.

Faust. Eine Tragödie

Johann Wolfgang von Goethe

Goethes (Goethe, Johann Wolfgang von 1749 1832) Faust ist das Menschheitsdrama par excellence: Die ungeheuerliche Suche nach dem, was die Welt im Innersten zusammenhält, führt auch den Gelehrtesten an die Grenzen des Verstandes. Goethes Faust, hat zum Helden den Menschen an der Grenzscheide von Mittelalter und Humanismus, den Gottesmenschen, der sich aus vermessenem Erkenntnistriebe der Magie, dem Teufel ergibt. Das Schicksal Fausts, der aus unersättlichem Wissensdrang einen Pakt mit dem Teufel schließt, wird zum Gegenstand eines metaphysischen Welthandels zwischen dem an die irrende, aber gute Menschheit glaubenden Gott-Vater und Mephistopheles, der Verkörperung des Bösen. In diesem Werk spiegeln sich alle Stufen von Goethes Entwicklung vom Sturm und Drang der Jugend über die Klassik der Reifezeit bis zum großartigen späten Stil Goethes wider. Bis heute besticht der Faust durch seine fulminante Kraft und Tiefe. Zu Recht gilt die Tragödie als das bedeutendste Werk der deutschen Literatur.

Faust. Tragedii część pierwsza i druga

Johann Wolfgang von Goethe

Dramat w dwóch częściach niemieckiego polityka, badacza i poety Johanna Wolfganga von Goethego, tworzony przez niego blisko 60 lat. Faust to uczony, który po latach, mimo ogromu swojej wiedzy, odkrywa, że ludzki umysł jest zbyt ograniczony, aby w pełni poznać sens istnienia. W jego pracowni pojawia się Mefistofeles, który założył się z Bogiem, że uda mu się opętać duszę uczonego. Kusi go, proponując zostanie jego duchowym przewodnikiem, co ma pozwolić mu poznać sens istnienia. W zamian za to Faust musi oddać mu swoją duszę.

Fedra

Jean Racine

"Fedra" to dramat Jeana Racine'a, francuskiego dramaturga, autora przesiąkniętych pesymizmem sztuk, uważanych za mistrzowskie w przedstawianiu kobiecej psychiki. "Fedra" to klasycystyczna tragedia której treść zaczerpnięta została z mitologii greckiej i opowiada o nieszczęśliwej miłości, jaką tytułowa bohaterka zapałała do własnego pasierba.

Fedra. Tragedia w pięciu aktach wierszem

Jean Baptiste Racine

Francuski dramaturg Jean-Baptiste Racine jest uznawany za jednego z najwybitniejszych tragików wszech czasów oraz mistrza w przedstawianiu kobiecej psychiki. Tragedia Fedra, napisana w roku 1677, jest inspirowana grecką mitologią. Opowiada o nieodwzajemnionej miłości tytułowej bohaterki do jej pasierba Hipolita. Ten jednak kocha się w innej kobiecie, potomkini zwaśnionego z nimi rodu. Fedra przedstawiona jest jako kobieta rozdarta i na wpół oszalała z nieszczęśliwej miłości.

Fenicjanki

Eurypides

Fenicjanki to dramat Eurypidesa, największego obok Ajschylosa i Sofoklesa tragika starożytnej Grecji.   Fenicjanki należą do cenionych i popularnych dzieł Eurypidesa. Występuje tutaj mnogość pouczających maksym a waga podnoszonych problemów przyciągała przez wieki uwagę wielu filozofów.  

Fenomen opery

Przemysław Krzywoszyński, Jan Woleński

Tytuł Fenomen opery wskazuje nie tylko na to, że opera jest zjawiskiem, ale również sugeruje treści wartościujące. Autorzy są wielbicielami sztuki operowej i zgadzają się z opinią, że jeśli muzyka jest dobra, fabuła interesująca, śpiewacy wybitni, ich gra poprawna, a scenografia ciekawa, to spektakl operowy jest wyjątkowym widowiskiem artystycznym. Adaptując w swej analizie koncepcję dzieła literackiego stworzoną przez Romana Ingardena, autorzy pokazują, że opera jest dziełem wielowarstwowym, a jej strukturalna złożoność, np. potrzeba połączenia pięknego śpiewu z tekstem przedstawiającym fabułę, stawia szczególne wymagania kompozytorom i wykonawcom. Główna teza jest taka, że śpiew jest dominujący i jemu podporządkowane są inne elementy czy warstwy dzieła. Książka traktuje także o historii opery, a w szczególności o jej związku z wydarzeniami politycznymi i społecznymi, jak również o narodowych stylach sztuki operowej.

Figury na biegunach. Narracje silnego i słabego podmiotu twórczego

Łukasz Białkowski

Figury na biegunach to opowieść o dwóch przeciwstawnych figurach artysty. Pierwszy jest twórcą absolutnym – podporządkowuje sobie wszystko i wszystkich: materię, odbiorcę, kryteria poprawnej interpretacji dzieła, możliwość wyrażenia wszelkiego sensu i kreowania rzeczywistości. Ten drugi nie ma nic poza wieczną szamotaniną i, finalnie, kapitulacją. Te dwa modele zostały opracowane przez autora książki w oparciu o narracje snute przez estetyków i krytyków sztuki w okresie od pierwszego dziesięciolecia do końca lat 60. XX wieku. O objęciu badanej problematyki tym zakresem czasowym zadecydowało to, że ani wcześniej, ani później nie pojawiały się narracje, które tak radykalnie i tak biegunowo odmiennie charakteryzowałyby potencjał twórcy. Modelowe struktury, które powstały na podstawie tych narracji, są więc – w przekonaniu autora – ujęciami skrajnymi. Pod względem opisywanych cech obrazują ostateczne możliwości, które da się przypisać zarówno silnemu, jak też słabemu podmiotowi twórczemu. Między nimi ze słabnącym lub rosnącym natężeniem pojawiają się możliwości, które charakteryzować mogą dowolnego twórcę.   Łukasz Białkowski (ur. 1981) – krytyk sztuki, wykładowca akademicki, tłumacz z języka francuskiego i niezależny kurator wystaw. Publikował w wielu czasopismach, katalogach wystaw i monografiach książkowych. Członek AICA Sekcja Polska oraz adiunkt w Katedrze Teorii Sztuki i Edukacji Artystycznej na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

Figury obecności i nieobecności. Wprowadzenie do francuskiej dysputy o świętych obrazach i o roli sztuki w życiu Kościoła w epoce nowożytnej

Piotr Krasny

Książka wprowadza czytelnika w dysputę na temat sztuki religijnej, prowadzoną we Francji od początku XVI do końca XVIII wieku z licznymi odwołaniami do starożytnej i średniowiecznej tradycji Kościoła gallikańskiego. W debatę tę angażowali się nie tylko teologowie katoliccy i protestanccy, ale także pisarze świeccy, początkowo wspierający działania Kościoła, a później dystansujący się od niego i próbujący zastąpić dogmatyczne chrześcijaństwo nową „religią rozumu”, Elementem łączącym zdecydowaną większość ich wypowiedzi było przekonanie, że obraz religijny nie może być postrzegany jako jako „portret Boga”, ale należy widzieć w nim tylko „znak odłączony” od  tego niewidzialnego pierwowzoru, nie uosabiający go, ale wyłącznie przypominający o nim wiernym. Francuscy pisarze opowiadali się więc za powściągliwym kształtowaniem obrazów i rzeźb, aby nie zachwycały one przesadnie widzów wyszukanymi formami, ani nie nie poruszały zbytnio ich emocji ekspresyjnymi ujęciami „historii świętej”. Dla owych autorów chrześcijaństwo było przede wszystkim religią Słowa, zaś obrazy jawiły się im jako duszpasterska pomoc dla „prostaczków”, którzy nie umieli czytać lub nie potrafili zrozumieć tekstów katechizmowych i prostych homilii. Pisarze ci podchodzili więc z dystansem do sztuki religijnej, przyjmując że jej znaczenie będzie maleć wraz z postępami oświecenia. Poddając się takim założeniom teoretycznym, twórcy sztuki religijnej we Francji osiągnęli w wieku XVII wysoki poziom, naznaczony szlachetną prostotą i czystością, ale w następnym stuleciu popadli w banalne schematy, nie chcąc angażować się zbytnio działalność coraz bardziej lekceważoną przez elity. Piotr Krasny, ur 1966, historyk sztuki, specjalizujący się w dziejach sztuki i teorii sztuki w epoce nowożytnej, profesor w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor książek: Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596-1914 (2003), Visibilia signa ad pietatem excitantes. Teoria sztuki sakralnej w pismach Roberta Bellarmina, Cezarego Baroniusza, Rudolfa Hospiniana, Fryderyka Boromeusza i innych pisarzy kościelnych epoki nowożytnej (2010), Fabrica ecclesiae Ruthenorum. Dzieje cerkwi w Szczebrzeszynie i jej rozbudowy w latach 1777-1789 w świetle kroniki ks. Jana Karola Lipowieckiego ( 2010). Pod jego redakcją ukazały się m.in. książki: Sztuka ziemi chełmskiej i województwa bełskiego (1999) oraz Święty Karol Boromeusz a sztuka w Kościele powszechnym, w Polsce, w Niepołomicach (2013).  

Film japoński a kultura europejska. Obcość przezwyciężona?

Aneta Pierzchała

Czy Europejczyk uformowany przez reguły myślowe i konwencje estetyczne swojej kultury jest w stanie przezwyciężyć obcość w kontakcie z wyrosłym na gruncie odmiennej kultury filmem japońskim? Albo inaczej: czy w ogóle powinien dążyć do zniesienia owej obcości? W jaki sposób zachodni odbiorca dzieł Akiry Kurosawy, Yasujiro Ozu, Masaki Kobayashiego może złagodzić „szok kulturowy”, jakiego nieuchronnie doznaje podczas projekcji dzieł japońskich mistrzów ekranu? Na te i wiele innych fascynujących pytań stara się odpowiedzieć autorka w swojej książce, analizując najbardziej reprezentatywne dla odmiennych przypad-ków obcości kulturowej dzieła, wnikliwie omawiając ich specyfikę estetyczną i filozoficzną, przybliżając rozmaite aspekty mentalności człowieka Dalekiego Wschodu, które stanowią o artystycznej niepowtarzalności japońskiego kina.

Film noir i kino braci Coen

Kamila Żyto

Czym jest kino noir? Jakie relacje zachodzą między kinem noir a neo-noir? W jaki sposób bracia Coen czerpią z tradycji klasycznego filmu noir? Czy ich filmy jedynie „pasożytują” na historii kina, czy jednak stanowią coś więcej niż tylko próbę reanimacji nobliwego przodka? Czytelnik otrzymuje do rąk pierwszą polską monografię, w której tak gruntownie podejmuje się tematykę filmu noir i próbę doprecyzowania tego pojęcia. Zarówno w części pierwszej, dotyczącej rozważań teoretycznych na temat kina noir i neo-noir, jak i w drugiej, na którą składają się interpretacje wybranych filmów braci Coen (Śmiertelnie proste; Ścieżka strachu; Fargo; Człowiek, którego nie było), autorka stara się wypracować własne stanowisko. W moim przekonaniu na szczególne podkreślenie i docenienie zasługuje teza autorki, w myśl której noir (w jej rozumieniu) nie mógł w okresie klasycznym, jako nurt historyczny w kinie amerykańskim lat czterdziestych, zrealizować w pełni swojego potencjału z racji ograniczeń narzuconych przez producentów, cenzurę i autocenzurę, limitujące to, co w kinie uznawano za dozwolone i eliminujące to, co zakazane. Tym samym późniejsze nawiązania do noir były nie tylko sui generis kontynuacjami tego, co zostało już zrealizowane i utrwaliło się w powszechnej świadomości jako noir właśnie, lecz także twórczym rozwijaniem niewykorzystanego potencjału. W tym duchu dr Kamila Żyto interpretuje fenomen twórczości Ethana i Joela Coenów. Z recenzji prof. dr hab. Alicji Helman

Film w literaturze XXI wieku

Anna Ślósarz

Powstało mnóstwo książek o filmowych adaptacjach, ale niewiele dotyczących wykorzystania w literaturze filmowych praktyk i technologii. Tymczasem poeci, pisarze i dramaturdzy wnikliwie przedstawiają rolę filmu – filmów fabularnych, dokumentalnych, audycji telewizyjnych, spotów reklamowych, wizualizacji w grach. Obrazowo, wręcz multimedialnie ilustrują i diagnozują zachowania ludzi, zjawiska społeczne oraz fundamentalne trendy kultury. Radość z rozpoznania motywów i konwencji popularnego kina wyzwala zaś czytelniczą satysfakcję. „Książka Pani Profesor Anny Ślósarz pt. Film w literaturze XXI wieku to propozycja wydawnicza o wysokiej wartości poznawczej i intelektualnej, ciekawa, wciągająca przy lekturze. […]. Badaczka prezentuje autorską wizję korespondencji sztuk, opartą na metodologii antropologiczno-filozoficznej z elementami statystyki, a swoje rozważania odnosi do przemian współczesnej kultury i obyczajowości.” dr hab. Dorota Kulczycka, prof. UZ „Co ciekawe, o ile wpływ literatury na film (i odwrotnie), w szczególności zjawiska adaptacji filmowej i przyliterackości filmu były przedmiotem bardzo wielu analiz, o tyle wskazane przez Annę Ślósarz ujęcie zagadnienia okazuje się – mimo pozornej oczywistości – oryginalne. Z tego względu przywołany przez Autorkę stan badań jest dość skromny. Dobrze świadczy to o wyborze tematu, bowiem omówiona w książce problematyka jest raczej nieobecna w piśmiennictwie polskim i zagranicznym.” dr hab. Piotr Sitarski, prof. UŁ Anna Ślósarz – dr hab., prof. UP: nauki o mediach i komunikacji społecznej, literaturoznawstwo. E-dydaktyk i e-metodyk, od 2011 r. prowadzi na platformie MOODLE e-zajęcia. Członek Editorial Board czasopisma „Journal of Research in E-learning”. Publikuje m.in. w: „Educatio Nova”, „International Journal of Continuing Engineering Education and Life-Long Learning”, „Media – Kultura – Komunikacja Społeczna”, „Roczniku Komparatystycznym”, „Studia de Cultura”. Książki: Interpretanty lektur. Produkty przemysłu medialnego (2018), Ideologiczne matryce. Lektury a ich konteksty. Postkomunistyczna Polska – postkolonialna Australia (2013), Media w służbie polonisty (2008), Lektury licealne a kino komerycjne (2002). Opracowała i wdrożyła metodę nauczania za pośrednictwem multimedialnych modułów tematycznych.

Filmowa Europa

Michał Pabiś-Orzeszyna, Monika Rawska, Piotr Sitarski

Czytelnik otrzymuje autorską antologię przekładów najważniejszych współczesnych tekstów poświęconych kinu europejskiemu. Zamieszczone w książce artykuły podejmują kwestie specyfiki tego kina, jego relacji do kinematografii poszczególnych krajów Starego Kontynentu oraz jego związków z kinem hollywoodzkim i kulturą amerykańską. W analizach uwzględnione zostały nie tylko największe kinematografie europejskie, ale także mniejsze, jak holenderska czy czeska. Ponieważ zamieszczone teksty są stosunkowo nowe, Czytelnik ma także okazję zapoznać się z aktualnymi ujęciami metodologicznymi i tematycznymi filmoznawstwa, takimi jak badanie widowni, badanie produkcji, badanie kultury filmowej czy zagadnienia festiwali filmowych.