Etnologia i okolice. Eseje antyperyferyjne

Janusz Barański

Przedmiotem rozmyślań autora są zagadnienia teoretyczne (zakresy przedmiotowe, paradygmaty, podstawowe pojęcia, misja) i metodologiczne (heurystyka, metody badawcze, rodzaje źródeł, relacje z innymi dyscyplinami wiedzy), z którymi boryka się współczesna etnologia, jak również niektóre tematy szczegółowe (m.in. kultura popularna, polityka, etykieta, konsumpcja, technika). Obie te perspektywy, ogólna i szczegółowa, służą potwierdzeniu głoszonej w pracy tezy, podważającej wyobrażenie o etnologii jako dyscyplinie i wiedzy cokolwiek peryferyjnej. Jest bowiem odwrotnie: za jej antyperyferyjnością przemawia nie tylko źródłowe skupienie na antropologicznie rozumianej kulturze, stanowiącej wszak sam rdzeń kondycji ludzkiej, oraz jakościowe metody jej badania, ukazujące istoty, a nie liczby, lecz także swoista epistemologiczna centralność refleksji wynikajaca z usytułowania etnologii pomiędzy różnymi dyskursami kulturowymi, co pozwala jej realizować misję tłumacza na osi partykularyzmuniwersalizm kulturowy. Etnologia okazuje się całkiem centralna i konieczna jest jej obecność w debatach na takież centralne tematy, co robią wszak inne dyscypliny humanistyki i nauk społecznych, sięgając częstokroć po jej ustalenia i metody.

European History Painting in the 19th Century. Mutual Connections - Common Themes - Differences

Wojciech Bałus, Rafał Ochęduszko

The 20th-century art history has formed a distorted image of the art of the 19th century, one that was acceptable for the contemporary taste fascinated by the formal achievements of the avant-gardes. We are continually surprised to discover how little we know about works that were created at that time and what the contemporary artists were interested in. The aim of the conference organised by the National Museum in Cracow and the Art History Institute of the Jagiellonian University in March 2007 was to show to the modern Europe, on the example of history painting, the scope of relationships and mutual connections that functioned there in the 19th century. (From PREFACE by Barbara Ciciora).

Ewa Kierska. Malarka melancholii

Sylwia Góra

Ewa Kierska – krakowska artystka niedoceniana, zapomniana, przemilczana. Nikt dotąd nie zdecydował się poświęcić jej twórczości wnikliwej pracy. Czy da się odnaleźć faktyczne powody tak niewielkiego udziału malarki w historii i krytyce sztuki? Wydaje się, że krakowskie środowisko artystyczne pozostawiało na marginesie twórców, którzy byli w pewnym sensie anachroniczni – ze względu na temat czy technikę, a taką była malarka. Poza tym jeszcze po wojnie funkcjonowało nigdzie niepisane, ale wyraźnie widoczne traktowanie twórczości mężczyzn jako poważniejszej niż kobiet. Do tego łatka żony znanego w środowisku rysownika i nauczyciela – Adama Hoffmanna. Ewa Kierska nie miała więc łatwo. Wyjaśnienie fenomenu jej twórczości jest trudne, ale najważniejsze dla mnie jest to, aby oddać jej malarstwu sprawiedliwość.   "Sylwia Góra postanowiła wydobyć osobę i twórczość Kierskiej z zapomnienia, przede wszystkim przeprowadzając szeroką kwerendę, która umożliwiła odnalezienie i skatalogowanie niemal wszystkich zachowanych prac malarki, ponadto gromadząc świadectwa jej dawnych uczniów i bliskich jej osób. Rozważania na temat osoby Ewy Kierskiej i jej obrazów osadza Autorka w szerokim kontekście krakowskiego życia artystycznego, którego nie traktuje jedynie jako tło, lecz także poszukuje filiacji, wzajemnych oddziaływań i związków intertekstualnych". [z recenzji prof. dra hab. Pawła Taranczewskiego]   "Książka Sylwii Góry nie jest klasyczną naukową rozprawą o charakterze biograficznym, mimo że zawiera wielką ilość faktów natury historycznej i filozoficznej. Autorka cały czas pamięta, do kogo ją adresuje, nie prowadzi naukowych wywodów, lecz dzieli się z czytelnikiem swoimi refleksjami. Język narracji jest naturalny, bezpretensjonalny, zabarwiony literacko". [z recenzji dra hab. Kazimierza Kuczmana, prof. UPJPII]

Extended Museum in Its Milieu

Dorota Folga-Januszewska

The seminar organised in Wilanów on 16-17 May 2017 by ICOM Europe and ICOM Poland entitled Planning an extended museum: cultural & natural heritage – society – economy – land & townscape,  was the result of one of the most important ICOM resolutions, “The Responsibility of Museums Towards Landscape”,  adopted by ICOM General Assembly in Milan on 9 July 2016. In the wake of this resolution, its originators and editors were invited to the UNESCO High Level Forum of Museums in Shenzhen, China, where, in turn, the Shenzhen Declaration on Museums and Collections was adopted. For the first time, the role of museums in the process of protecting the surrounding heritage of any nature was emphasised so strongly. On the basis of the recommendations, a concept emerged of treating museums as institutions forging active, bilateral relationships with their milieu, which, in the process, become centres of expert knowledge in the scope of their specialties in interests. This knowledge, in turn, is the starting point for building permanent protective competences aiming at the protection of the presentation of the most precious artefacts, natural phenomena and human heritage, education about them and studies of them. Dorota Folga Januszewska Dorota Folga Januszewska

Fala. Rok 1984 i polski postpunk

Rafał Księżyk

Gdy za żelazną kurtyną niezmiennie trwa Orwellowski rok 1984, najlepszym sposobem, by wskoczyć w inną rzeczywistość, jest założenie zespołu rockowego. Do tego właśnie 1984 zabiera nas w podróż w czasie Rafał Księżyk. Był to rok przełomowy dla polskiej muzyki rockowej. Doszła wtedy do głosu młodzież, która dorastała w realiach stanu wojennego. A najdobitniej przemówiła ta z mniejszych miast. Ustrzyki Dolne, Łańcut, Rzeszów, Puławy, Zduńska Wola, Toruń, Bydgoszcz, Piła to one nadają rytm opowieści Księżyka i to z nich na podbój Polski ruszają bohaterowie nowej fali. Siekiera, Variété, 1984 i inni: amatorzy, którzy ograniczone możliwości równoważą nadzwyczajną mobilizacją. Ich bezkompromisowa, bolesna, a zarazem intelektualna muzyka jest niczym wyzwalający chichot, który dochodzi ze szczelin w systemie. I porywa tłumy. A zatem, jak śpiewa Siekiera, dobrze jest, dobrze jest. Ruszyła fala.

Fanny's First Play

George Bernard Shaw

“Fanny's First Play” is a play by George Bernard Shaw, an Irish playwright who became the leading dramatist of his generation, and in 1925 was awarded the Nobel Prize in Literature.   Fanny's First Play is a play by George Bernard Shaw. It was first performed as an anonymous piece, the authorship of which was to be kept secret. However, critics soon recognised it as the work of Shaw. The mystery over the authorship helped to publicise it. It had the longest run of any of Shaw's plays. It features a play within a play. The framing play is a satire of theatre critics, whose characters were based upon Shaw's own detractors, in some cases being caricatures of real critics of the day. The main play is a pastiche of the drawing room comedies in vogue at the time.  

Farsy i moralitety Octave'a Mirbeau. Francuski teatr anarchistyczny

Tomasz Kaczmarek

Oktawiusz Mirbeau jest autorem sześciu jednoaktówek, które swoim nowatorstwem antycypują teatr Harolda Pintera, Eugène’a Ionesco i Bertolda Brechta. Stare małżeństwa (Vieux ménages) ukazują piekło małżeńskie, poddając ostrej krytyce zafałszowany mieszczański świat. Kochankowie (Les Amants) są groteskową demistyfikacją pseudoromantycznej miłości. Autor drwi z napuszonego języka, za którym kryje się egzystencjalna pustka. Skrupuły (Scrupules), Epidemia (L’Épidémie) oraz Portfel (Le Portefeuille) należą do sztuk politycznie zaangażowanych i wpisują się w nurt teatru społecznego buntu, zapoczątkowany u schyłku XIX wieku. Epidemia jest protoekspresjonistyczną groteską, która ukazuje bezdusznych mieszczuchów dbających jedynie o własne interesy i brzuchy. Portfel i Skrupuły ośmieszają absurdalne prawo: w pierwszej z tych fars uczciwy kloszard, który znalazł pokaźną sumę pieniędzy, zostaje uwięziony z powodu braku zameldowania, w drugiej zaś ujawnia autor przestępczy charakter ustroju, w którym kradzież jest podstawową cnotą. W Wywiadzie (Interview) Mirbeau bezlitośnie atakuje prasę brukową, żywiącą się prymitywnymi tematami. Przekaz pisarza francuskiego i dzisiaj może nie tylko śmieszyć, ale też zmuszać do refleksji, zarówno nad rolą twórcy we współczesnym świecie, jak i nadwerężoną kondycją współczesnego człowieka, który wydaje się borykać ze swym losem od zarania dziejów ludzkości. Mimo że tworzył dość dawno temu, może być i dzisiaj ponadczasowy i niezwykle inspirujący. 

Faust

Johann Wolfgang Goethe

Faust to utwór Johanna Wolfganga Goethego, niemieckiego poety, draturga i prozaika uznawanego za najwybitniejszego przedstawiciela literatury niemieckiej.   Tematem utworu jest zakład Boga z Mefistofelesem o duszę tytułowego doktora Fausta. Faust ma ją oddać diabłu, gdy zasmakuje pełni szczęścia i wypowie słowa: trwaj chwilo, jesteś piękna.