Figury obecności i nieobecności. Wprowadzenie do francuskiej dysputy o świętych obrazach i o roli sztuki w życiu Kościoła w epoce nowożytnej

Piotr Krasny

Książka wprowadza czytelnika w dysputę na temat sztuki religijnej, prowadzoną we Francji od początku XVI do końca XVIII wieku z licznymi odwołaniami do starożytnej i średniowiecznej tradycji Kościoła gallikańskiego. W debatę tę angażowali się nie tylko teologowie katoliccy i protestanccy, ale także pisarze świeccy, początkowo wspierający działania Kościoła, a później dystansujący się od niego i próbujący zastąpić dogmatyczne chrześcijaństwo nową „religią rozumu”, Elementem łączącym zdecydowaną większość ich wypowiedzi było przekonanie, że obraz religijny nie może być postrzegany jako jako „portret Boga”, ale należy widzieć w nim tylko „znak odłączony” od  tego niewidzialnego pierwowzoru, nie uosabiający go, ale wyłącznie przypominający o nim wiernym. Francuscy pisarze opowiadali się więc za powściągliwym kształtowaniem obrazów i rzeźb, aby nie zachwycały one przesadnie widzów wyszukanymi formami, ani nie nie poruszały zbytnio ich emocji ekspresyjnymi ujęciami „historii świętej”. Dla owych autorów chrześcijaństwo było przede wszystkim religią Słowa, zaś obrazy jawiły się im jako duszpasterska pomoc dla „prostaczków”, którzy nie umieli czytać lub nie potrafili zrozumieć tekstów katechizmowych i prostych homilii. Pisarze ci podchodzili więc z dystansem do sztuki religijnej, przyjmując że jej znaczenie będzie maleć wraz z postępami oświecenia. Poddając się takim założeniom teoretycznym, twórcy sztuki religijnej we Francji osiągnęli w wieku XVII wysoki poziom, naznaczony szlachetną prostotą i czystością, ale w następnym stuleciu popadli w banalne schematy, nie chcąc angażować się zbytnio działalność coraz bardziej lekceważoną przez elity. Piotr Krasny, ur 1966, historyk sztuki, specjalizujący się w dziejach sztuki i teorii sztuki w epoce nowożytnej, profesor w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor książek: Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596-1914 (2003), Visibilia signa ad pietatem excitantes. Teoria sztuki sakralnej w pismach Roberta Bellarmina, Cezarego Baroniusza, Rudolfa Hospiniana, Fryderyka Boromeusza i innych pisarzy kościelnych epoki nowożytnej (2010), Fabrica ecclesiae Ruthenorum. Dzieje cerkwi w Szczebrzeszynie i jej rozbudowy w latach 1777-1789 w świetle kroniki ks. Jana Karola Lipowieckiego ( 2010). Pod jego redakcją ukazały się m.in. książki: Sztuka ziemi chełmskiej i województwa bełskiego (1999) oraz Święty Karol Boromeusz a sztuka w Kościele powszechnym, w Polsce, w Niepołomicach (2013).  

Franz Kafka. Rysunki

Franz Kafka

Pierwsza książka, w której opublikowano całość dorobku graficznego Franza Kafki, w tym ponad 100 nowo odkrytych rysunków Rok 2019 przyniósł sensacyjne odkrycie: setki rysunków pisarza Franza Kafki odnaleziono w prywatnej kolekcji, o której istnieniu nie wiedziano przez dziesięciolecia. Do tej pory tylko kilka z nich było powszechnie znanych. Chociaż popularność przyniosła Kafce twórczość literacka, prace plastyczne są dowodem tego, co Max Brod nazwał podwójnym talentem. Rysunki pełne fascynujących postaci, przechodzące od realizmu do fantastyki, groteski i niesamowitości rzucają światło na nieznaną wcześniej działalność mistrza pióra. Prace te powstawały latami i właściwie przez całą karierę Kafki, choć najintensywniej rysował na studiach (19011907). Wśród odkryć znajduje się książeczka z rysunkami z tego okresu, wraz z dziesiątkami luźnych kartek. Eseje Andreasa Kilchera i Judith Butler stanowią istotne tło dla tego bogatego tomu, interpretując rysunki i umiejscawiając je w całej twórczości pisarza. Rzeczy, które narysował, same w sobie są opowieściami Lauren Christensen, New York Times Book Review Rewelacyjna książka, która po raz pierwszy ujawnia dotychczas ukryte dzieła sztuki. Ten cenny tom pozwala nam zobaczyć, jak dla Kafki słowo i obraz idą ramię w ramię Benjamin Balint, Jewish Review of Books Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu Kanon Polski.

Futro z czcigodnej padliny... Volksstück od Nestroya do Fassbindera

Monika Wąsik

W publikacji autorka podejmuje temat rozwoju gatunku Volksstück ze szczególnym uwzględnieniem jej współczesnych kontynuacji w dramaturgii niemieckojęzycznej XX w. Nacisk kładzie przy tym zwłaszcza na refleksję dotyczącą XX-wiecznej odmiany gatunku - na realistyczny, zaangażowany dramat będący narzędziem społecznej krytyki. Jednocześnie Czytelnik ma szansę zapoznać się ze znaną, dotąd w Polsce jedynie w zarysie, historią XIX-wiecznej Volksstück i Volkstheater, które stanowią podłoże dla każdej późniejszej próby odniesienia do konwencji tego gatunku. Dla niemieckojęzycznej literatury i teatru Volksstück (dosł. sztuka ludowa) to zdecydowanie więcej niż jedynie forma literacka, czy tradycja teatralna, to niemalże pewien sposób myślenia i egzystowania w sieci społecznych relacji. Ten niezwykle elastyczny gatunek, którego trwanie opiera się na szeroko pojętych „transfuzjach” zachodzących między teatrem a społeczeństwem, odzwierciedla złożoną sieć kulturowych powiązań i zależności. Innymi słowy, Volksstück to swego rodzaju fenomen kulturowy, stąd opisywanie jej jedynie z perspektywy stricte literaturoznawczej, bez uwzględniania szerszego kontekstu społecznego, politycznego, a nawet ekonomicznego, jest niemożliwe. Ze Wstępu

Gustav Klimt. Twórca złotej secesji

Luba Ristujczina

Album "Gustav Klimt. Twórca złotej secesji" to zajmująca opowieść o najwybitniejszym twórcy Secesji Wiedeńskiej, wzbogacona licznymi reprodukcjami bardziej i mniej znanych dzieł. Autorka, historyczka sztuki Luba Ristujczina, zdradza tajemnice biografii, inspiracje, obsesje i tajniki warsztatu artysty, a także analizuje wpływ jego twórczości na sztukę współczesną.

Hebrajska epigrafika nagrobkowa w Polsce

Leszek Hońdo

Cmentarz żydowski z nagrobkami i inskrypcjami jest zjawiskiem kulturowym. Jest świadectwem przemijania i trwania. Odnosi się do tego, co jest nieprzemijające i ponadczasowe. Ukazuje to, co ulotne i zmienne. Jest obrazem dokonujących się przemian w społeczności żydowskiej. Jest źródłem historycznym. Językowy obraz śmierci i zjawisk z nią związanych odwołuje się do różnych sposobów utrwalenia inskrypcji poczynając od czystego nazewnictwa (inskrypcje onomastyczne), a kończąc na metaforyczno-peryfrastycznych obrazach nadających inskrypcjom charakter poetycki. Przedstawiony materiał obejmuje cmentarze w Polsce, choć w wielu punktach odnosi się do tradycji nie tylko Żydów w Polsce, ale szerzej – do tradycji aszkenazyjskich Żydów. Schemat formularza inskrypcji jest bowiem podobny do inskrypcji występujących na cmentarzach w Niemczech, Czechach, Słowacji, Austrii czy Ukrainy. Należy także pamiętać, że we współczesnych granicach Polski występują wskutek zmian granic różnorodne tradycje europejskich Żydów.

Henryk Hirszenberg (1885-1955) i środowisko żydowskich architektów Łodzi

Krzysztof Stefański

Książka jest efektem wieloletnich badań Autora nad dziejami łódzkiej architektury, dzięki czemu jest ona w wielu zakresach pracą pionierską, opartą na nowych źródłach, wykorzystującą przy tym dorobek badawczy innych historyków architektury. W efekcie powstała publikacja, którą należy uznać za najpełniejsze, na obecnym etapie badań, omówienie twórczości bardzo ważnej grupy łódzkich architektów, których łączyło żydowskie pochodzenie. Jej istotną zaletą jest także dobra, przejrzysta i dynamiczna narracja […]. Praca jest publikacją o charakterze naukowym, ale sposób prezentacji materiału historycznego jest bliski narracjom popularnonaukowym, w czym widzę jej zaletę jako książki skierowanej do wielu grup czytelników – nie tylko historyków sztuki, lecz także historyków oraz badaczy i miłośników dziejów miasta. Warto podkreślić dobre, plastyczne i, mimo swej skrótowości, celne opisy dzieł architektonicznych. Z recenzji prof. Jerzego K. Kosa

Hieronim Bosch. Mistrz fantazji i groteski

Luba Ristujczina

Twórczość zmarłego pięć wieków temu brabanckiego mistrza od stuleci fascynuje krytyków i wielbicieli sztuki, inspiruje kolejne generacje twórców: malarzy, poetów, filmowców, a także filozofów i psychologów. W pełnej pasji opowieści autorka prezentuje artystę oraz jego dzieło na naszkicowanym z rozmachem tle przełomu średniowiecza i renesansu. Analizując słynne obrazy, prowadzi czytelnika przez gąszcz znaczeń, symboli, wizji i sennych koszmarów budujących potęgę wyobraźni Hieronima Boscha.

Historia sztuki. Architektura

Maria Brodzka-Bestry

Na przestrzeni wieków wykrystalizowały się dwie podstawowe grupy zadań stawianych architektom: zaspokajanie codziennych, indywidualnych potrzeb człowieka (czyli kreowanie architektury mieszkaniowej, a także publicznej służącej społeczeństwu), oraz wznoszenie budowli sakralnych spełniających funkcje religijne. Prezentowany album streszcza najważniejsze osiągnięcia człowieka w dziedzinie architektury. Zdjęcia wspaniałych dzieł są opatrzone licznymi ciekawostkami i interesującymi opowieściami.