Kino postradzieckie. Trauma doświadczenia sowieckiego w rosyjskich filmach fabularnych po 1991 roku

Paulina Gorlewska

Książka Kino postradzieckie jest nie tylko interdyscyplinarnym, syntetycznym i całościowym opracowaniem zagadnienia traumy sowieckiego doświadczenia w kinie rosyjskim po 1991 roku, ale również wszechstronną analizą mechanizmów instrumentalizacji pamięci przez zmieniającą się władzę. Część pierwsza monografii poświęcona została analizie filmów historycznych, których zadaniem było zlokalizowanie traumatycznych wydarzeń w dziejach ZSRR oraz stworzenie spójnej narracji o przeszłości. Tematem drugiej części książki stały się filmowe reprezentacje postpamięci, różne strategie odnoszenia się do traumy oraz jej rzeczywisty wpływ na budowanie tożsamości współczesnych Rosjan. Książkę Pauliny Gorlewskiej, która podejmuje oryginalnie wykoncypowany, przemyślnie zaprojektowany i z rzadko spotykaną inwencją badawczą opracowany temat, można by zatytułować Od Lenina do Putina. Z psychologii filmu rosyjskiego, nawiązując poprzez trawestację tytułu do klasycznego dzieła Siegfrieda Kracauera. Przywołuję niemiecki kontekst i ryzykuję to szczytne porównanie nie tylko w przekonaniu o bardzo istotnej naukowej wartości rozprawy, ale także po to, aby wskazać, że filmowa reakcja Rosjan na tragiczny bilans komunizmu dopiero w pionierskich badaniach autorki doczekała się pracy godnej tego skomplikowanego wyzwania. (…) Uwagę zwraca rozległe tło historycznofilmowe, na którym Gorlewska sytuuje główne obiekty swojego badawczego zainteresowania. Zważywszy, że żyjemy w czasach, kiedy z kinem rosyjskim mamy kontakty znacznie mniej regularne niż w PRL-u i o wiele bardziej ograniczone, tak bardzo wnikliwa, skrupulatna, dogłębna i wszechstronna jego znajomość zasługuje na szczególne uznanie. (…) Fascynująca w lekturze, wielowątkowa i inspirująca książka Pauliny Gorlewskiej, otwierając kolejne horyzonty, które daleko wybiegają poza zjawiska stricte filmowe, przekracza również granice rosyjskiej kultury i historii. Badany przez nią na przykładzie filmu fenomen traumy i uruchamiane przezeń psychospołeczne mechanizmy łatwo również odnieść z podobnymi konkluzjami do najnowszych dziejów Polski. prof. dr hab. Tadeusz Szczepański Paulina Gorlewska – filmoznawczyni i rosjoznawczyni, doktor nauk o sztuce, pracowniczka nieetatowa w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Publikowała w „Kwartalniku Filmowym”, „Studiach Filmoznawczych”, „Ekranach” i „Kinie”. Zajmuje się historią kina polskiego oraz współczesną kulturą rosyjską.  

Kino włoskie po 1980 roku

Anna Miller-Klejsa, Diana Dąbrowska

W publikacji podjęto zagadnienia związane z kulturą filmową Włoch po 1980 roku. Poszczególne artykuły dotyczą: włoskiego kina gatunkowego (commedia all'italiana); społecznych i politycznych kontekstów włoskiego kina współczesnego oraz jego realiów produkcyjnych; schyłku kina mistrzów (takich jak Federico Fellini); twórczości zarówno reżyserów starszego pokolenia (m.in. Bernarda Bertolucciego), jak i tzw. nowych autorów (np. Gianniego Amelio, Paolo Sorrentino). Autorzy łączą refleksję naukową z refleksją krytyczną. Oprócz tekstów przekrojowych na temat ogólnych zjawisk we włoskiej kinematografii po roku 1980, w książce znalazły się także artykuły poświęcone poszczególnym twórcom oraz analizy pojedynczych filmów. Czytelnik może zapoznać się z różnymi przejawami twórczości filmowej -od popularnego kina gatunków, przez wybitne osobowości kina włoskiego, aż po refleksję na temat kina dokumentalnego.

"Kłopotliwe" ciała. Strategie przedstawiania fizycznej "anormalności" we współczesnym filmie fikcji

Adam Cybulski

Filmowe wizerunki ciała „anormalnego” budzą ciekawość, wstyd, niepokój, fascynację i wiele innych emocji. Spoglądamy na nie w kontekście wartości społecznych, ideologii, lęku przed innością, polityki socjalnej, systemów etycznych, zadań pedagogicznych, nader rzadko jednak łączymy je ze specyfiką filmowego medium. Adam Cybulski skupił swoją uwagę właśnie na tej ostatniej zależności. Celem jego badań było „przygotowanie szczegółowego studium narracyjnych strategii oraz technik opowiadania o jednostkach, których ciała nie mieszczą się w utrwalonych kulturowo definicjach zdrowia czy normy”. Ten cel udało mu się zrealizować z nawiązką, ponieważ nie tylko oferuje czytelnikowi przekonywające i inspirujące analizy tekstualne, osadzone w różnych koncepcjach i teoriach, ale wielokrotnie poza nie wykracza, dzięki czemu jego książka zyskuje również wymiar antropologiczny i etyczny. Z recenzji prof. dr. hab. Piotra Zwierzchowskiego

Marlon Brando. O sobie samym

Lawrence Grobel

Wyjątkowe spotkanie z legendarnym aktorem. Wywiad mistrza Lawrence’a Grobela, autora bestsellerowych rozmów z Alem Pacino. W czerwcu 1978 roku Lawrence Grobel odwiedził aktora Marlona Brando w jego samotni na tahitańskiej wyspie Tetiaroa. Wtedy po raz pierwszy od 25 lat żyjący w odosobnieniu Brando, znany z niechęci do prasy, udzielił tak długiego wywiadu. Powstał portret człowieka, aktora, opowiadającego o życiu z rodziną na samotnej wyspie, krucjacie na rzecz Indian, postrzeganiu sztuki, największych filmowych rolach, relacji z Elia Kazanem, Charlie Chaplinem, o wielu innych ważnych aspektach swego życia. Będąc w 1960 roku na Tahiti z okazji kręcenia Buntu na Bounty Marlon Brando odkrył Tetiaroa, archipelag wysp położonych sześćdziesiąt kilometrów na północ od miasta Papeete. Gdy wystawiono je na sprzedaż, Brando je kupił. W ten sposób stał się mieszkańcem dwóch światów: swojego domu przy Mulholland Drive w Beverly Hills i swoich wysp na Oceanie Spokojnym, gdzie prowadził życie Robinsona Crusoe. "- To co, może spotkamy się na Tahiti? - Brando spytał mnie w trakcie rozmowy telefonicznej 28 marca 1978 roku. Brzmiał obcesowo ale rzeczowo. (..) W końcu udało mi się dotrzeć do Brando. Po blisko sześciu miesiącach negocjacji zdecydował się osobiście odebrać telefon i porozmawiać ze mną. Gdy tylko skończyliśmy, zadzwoniłem do szefa mojej redakcji w Nowym Jorku, by powiedzieć mu, że załatwiłem wywiad. Brando zgodził się mówić, ale pod pewnymi warunkami. Chciał mianowicie rozmawiać wyłączne na temat... Indian." (...) "Marlon Brando miał wiele twarzy. Jego wybitna gra aktorska wywarła wpływ na wszystkich późniejszych aktorów. Był obywatelem świata. Miał obsesję na temat tajnych operacji rządu Stanów Zjednoczonych i śledztwa, które rząd prowadził przeciwko niemu." "Przez całe życie żywił gniew wobec własnego ojca. Fatalnie traktował kobiety i starał się nimi rządzić tylko dlatego, że mógł to robić." "Pochłaniał książki, uwielbiał grać w różne gry i miał wiele cech tyrana. Nie dbał o swoje ciało, o swój talent, psychikę i o kobiety, z którymi był. Maltretował kilkoro ze swoich jedenaściorga dzieci." "Ale jego filmy, cała jego działalność i to, co miał do powiedzenia dowodzą, że bardzo głęboko angażował się we wszystko, co miało dla niego znaczenie. "Na pewno nie zgodziłby się na to, aby wykonawca jego testamentu sprzedał prawa do wyspy Tetiaroa inwestorowi, który zamierza otworzyć tam "eko-kurort” i nazwać go "Brando”. Pomysł tej książki narodził się jeszcze przed tragicznymi wydarzeniami w rodzinie Brando. Moją intencją było złożenie hołdu Marlonowi jako człowiekowi, i przedstawienie czytelnikowi tych stron jego życia, które pominięto w innych książkach na jego temat. Miałem wiele szczęścia, że mogłem spędzić tyle czasu z Brando - zarówno na jego wyspie, jak i w moim domu w Los Angeles. Lubiłem jego towarzystwo, z niecierpliwością czekałem na nasze spotkania i wiedziałem, że nigdy mnie nie znudzi." "Wśród setek osób, z którymi przeprowadziłem wywiady, nigdy nie spotkałem nikogo takiego jak Marlon Brando." "Myślę też, że już nigdy nie spotkam. (...)" "Nie tylko wzbudzał moje zainteresowanie, ale i fascynację. Sam też się fascynował – wielkimi sprawami i drobiazgami. Lubił zabawiać innych i być samemu zabawianym, nigdy nie przestawał myśleć i posiadał wyjątkowy dar obserwacji. Nie chciał mówić o aktorstwie, bo go to nudziło, ale gdy o nim mówił, robił to lepiej niż jakiklowiek aktor, z którym rozmawiałem. Potrafił mówić o wnętrzu pyska wielbłąda, o tym, jak siedział na marokańskiej plaży ze stewardesą i słuchał modlitewnych nawoływań muezina, o sędzim amerykańskiego Sądu Najwyższego Williamie O.Douglasie, o Immanuelu Kancie, albo o Pablu Picassie. - Wszystko mnie fascynuje – powtarzał. – Mogę mówić przez siedem godzin o drzazgach. (...)" "Drugiego lipca 2004 roku Marlon Brando zmarł w wieku osiemdziesięciu lat. "Prasa podaje, że Marlon Brando zmarł drugiego lipca, ale myślę, tak naprawdę odszedł czternaście lat wcześniej, szesnastego maja 1990 roku, gdy kula wystrzelona z pistoletu jego syna Christiana przeszyła lewy policzek chłopaka córki Brando. A może odszedł pięć lat później, szesnastego kwietnia 1995 roku, gdy powiodła się trzecia próba samobójcza jego córki Cheyenne." "Te tragiczne wydarzenia złamały mu serce, pozbawiły radości całe jego późniejsze życie, kazały mu jeszcze bardziej zamknąć się w sobie i w samotności zmagać się z demonami, które prześladowały go od dzieciństwa, gdy wygłupy i nieposłuszeństwo zaprowadziły go do szkoły wojskowej, skąd później został wyrzucony i rozpoczął życie tułacza. (...)" - Lawrence Grobel 

Meryl Streep o sobie

Lawrence Grobel

„Marylin Monroe była gwiazdą. Ja jestem po prostu kobietą, która robi filmy, bez robienia scen.” - Meryl Streep Bogato ilustrowana biografia Meryl Streep zawiera rozmowę przeprowadzoną z nią przez Lawrence'a Grobela oraz spisaną jego ręką biografię tej wybitnej artystki. Książka pełna jest cytatów i wypowiedzi Meryl Streep i poprzez jej własne słowa poznajemy jej niezwykłą filozofię życiową, opinię na temat aktorstwa, życia prywatnego i ważnych społecznie problemów. Książka zawiera dodatkowo szczegółową filmografię i m.in. zestawienie nagród otrzymanych przez Meryl Streep. Jest to zajmująca lektura dla wielbicieli jej talentu i osobowości. „Ludzie działający w przemyśle filmowym twierdzą, że po śmierci Marlona Brando to Meryl Streep przejęła berło pierwszeństwa w zawodzie aktora. Jest najbardziej utytułowaną i najczęściej nagradzaną aktorką w historii kina, nikt poza nią nie był nominowany do Oscara aż 19 razy, nikt nie zdobył aż 28 nominacji do Złotych Globów. Żaden aktor nie zagrał tak odmiennych postaci, tak wiele razy nie sięgnął ideału. Nikt nie zyskał takiego szacunku publiczności i swojego środowiska”. Lawrence Grobel

Mistrzowie kina japońskiego

Krzysztof Loska

Książka Krzysztofa Loski została pomyślana jako swoiste wprowadzenie do historii kina japońskiego, autor wybrał bowiem ośmiu reżyserów, których dzieła spotkały się z uznaniem widzów i krytyków światowych. Wśród bohaterów znaleźli się zarówno ci najwybitniejsi - Akira Kurosawa, Kenji Mizoguchi i Yasujirō Ozu – jak i nieco mniej znani w naszym kraju: Heinosuke Gosho – prekursor dramatów rodzinnych, Mikio Naruse – mistrz kina kobiecego, Keisuke Kinoshita – wszechstronny rzemieślnik, ceniony przez japońską publiczność, Masaki Kobayashi – twórca walczący z pozostałościami feudalizmu oraz Nagisa Ōshima – pionier Nowej Fali. Analizując filmy wymienionych reżyserów, Krzysztof Loska zwraca uwagę na kontekst historyczny i społeczny, pozwalający spojrzeć na dzieła artystyczne jako teksty kultury, dostrzec ich uwikłanie w dyskurs ideologiczny oraz związek z innymi sztukami, przede wszystkim z literaturą piękną i teatrem. Krzysztof Loska - profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektor Instytutu Sztuk Audiowizualnych; zajmuje się filmem japońskim i kulturą współczesną. Autor ponad stu publikacji naukowych, w tym jedenastu książek, m.in.: Dziedzictwo McLuhana. Między nowoczesnością a ponowoczesnością (2001), Hitchcock – autor wśród gatunków (2002),  David Cronenberg: rozpad ciała, rozpad gatunku (2003, wspólnie z Andrzejem Pitrusem),  Encyklopedia filmu science fiction (2004), Tożsamość i media. O filmach Atoma Egoyana (2006), Poetyka filmu japońskiego (2009), Kenji Mizoguchi i wyobraźnia melodramatyczna (2012), Nowy film japoński (2013).

Musical. Spotkania z gatunkami filmowymi

Bogumiła Fiołek-Lubczyńska, Katarzyna Żakieta, Mateusz Żebrowski

Od niemal dziewięćdziesięciu lat musical filmowy, pomimo wzlotów i upadków, przyciąga do kin widzów, czym udowadnia swoją żywotność. W drugim tomie z serii „Spotkania z gatunkami filmowymi” dwunastu autorów z ośrodków akademickich w całej Polsce próbuje przyjrzeć się fenomenowi gatunku zapoczątkowanego Śpiewakiem Jazzbandu z roku 1927. Książka zawiera refleksję nad zjawiskami klasycznymi dla gatunku, jak również porusza problematykę musicalu w kinie współczesnym. Autorzy zwracają uwagę na najnowsze produkcje, a także na obecność konwencji w serialach. Można tu znaleźć rozważania o antymusicalu (Popeye R. Altmana, Tańcząc w ciemnościach L. von Triera, 9 songs M. Winterbottoma) oraz o zjawiskach peryferyjnych, takich jak: kino jidysz w okresie międzywojennym, musical czeski, meksykański czy nawet próby zaadaptowania gatunku na rodzimy grunt w dobie PRL-u.

Najwięksi skandaliści złotej ery Hollywood

Paula Apanowicz

Sława zmienia człowieka. Jednych blask reflektorów wynosi aż na szczyt. Drugich sprowadza na samo dno. Hollywood, pierwsza połowa XX wieku. Trwa właśnie okres, nazywany "złotą erą". Filmowcy sięgają po nowatorskie techniki, tworzą zachwycające scenografie, a także promują ikoniczne gwiazdy, ubrane w zjawiskowe kreacje najlepszych kostiumografów. Jednak przemysł filmowy ma też drugie, bardzo ludzkie oblicze. Oblicze skandalu. Jak Marlene Dietrich łączyła role namiętnej kochanki, femme fatale oraz przykładnej żony i matki? Dlaczego Jayne Mansfield z okładek "Playboya" trafiła w ramiona założyciela Kościoła Szatana? Czy Charlie Chaplin naprawdę był komunistą? Poznajcie "Największych skandalistów złotej ery Hollywood"! Aktorki i aktorów, którzy zapisali się w historii kina, kpiąc z pruderyjnych zwyczajów i opinii społecznej. Dla niektórych z bohaterów tej książki skandal był sposobem na wybicie się. Innym to zdobyta sława umożliwiła nowe, skandaliczne życie. W końcu to właśnie skandale bywały przyczyną spektakularnych upadków gwiazd, kończąc wielkie kariery. Odkryj skandale, które zmieniały obyczajowość Ameryki i świata. Sięgnij po "Największych skandalistów złotej ery Hollywood"! Paula Apanowicz - dziennikarka i absolwentka Filozofii na Uniwersytecie Gdańskim (spec. kulturowo-estetyczna). Publikowała m.in. na łamach magazynów "Świat Wiedzy Historia" i "Vege", tygodnika "Polityka", a także serwisów National Geographic Polska, ofeminin.pl, Histmag.org czy Damosfera.pl. W okresie 2021-2022 pełniła funkcję zastępczyni redaktor naczelnej portalu OldCamera.pl. Debiutowała jako autorka książką zbiorową "Twarze i Maski. Ostatni wielcy kochankowie kina" (wyd. ebookowo, 2021). Miłośniczka starego kina i literatury pięknej.