Al Pacino. O sobie samym

Lawrence Grobel

Autobiografia kultowego aktora, w formie rozmowy z Lawrencem Grobelem wywiady z lat 1979-2005. "Ojciec Chrzestny", "Człowiek z Blizną", "Adwokat Diabła" - te role i wiele innych zapewniły Pacino trwałe miejsce w historii kina. Osiem razy nominowany do Oskara – nagrodę otrzymał w końcu za rolę w "Zapachu Kobiety". Mimo to wciąż woli pracę na deskach teatru od pracy w studio filmowym, kocha Szekspira, chętnie zajmuje się produkcjami niezależnymi. Jego życie pełne jest pasji, a największą miłością pozostaje teatr. Pacino zawsze uciekał od rozmów z prasą – dla Grobela zrobił wyjątek. W ciągu ponad dwudziestu pięciu lat Al Pacino udzielał mu wielokrotnie wywiadów – przez lata zawiązała się pomiędzy nimi bliska przyjaźń. Rozmawiali oczywiście o filmach, pracy nad kolejnymi rolami, ale też o dzieciństwie aktora, jego prywatnym życiu i rodzinie. Grobel i Pacino pozostawiają tylko parę tematów tabu, mówią szczerze niemal o wszystkim: nocnych espadach do klubów jazzowych; garściach Valium połykanych na ceremonii rozdania Oskarów; o miłości do Nowego Jorku i uzależnieniu od alkoholu. W rozmowach maluje się obraz wrażliwego człowieka ogarniętego aktorską pasją, ceniącego wyżej sztukę niż gwiazdorskie splendory. Książka „Al Pacino” to wnikliwe spojrzenie na życie artysty, skupionego bardziej na procesie tworzenia roli niż na owocach wielkiej kariery; to opowieść o kreatywnym geniuszu u szczytu swych artystycznych możliwości. Książka zawiera filmografię, obszerne komentarze autora dopełniające każdy wywiad, polską przedmowę autorstwa Ernesta Brylla oraz niepublikowane dotąd zdjęcia prywatne. 

Amerykańskie popularne kino policyjne 1970-2000

Elżbieta Durys

Kino policyjne wykrystalizowało się w Stanach Zjednoczonych w okresie, gdy w amerykańskim społeczeństwie dokonała się niezwykła przemiana. Dominujący porządek zakwestionowany został nie tylko przez grupy dotychczas wyrzucone poza nawias - Afroamerykanów. Przeciwko jego «dobrodziejstwom» wystąpiły również kobiety (druga fala feminizmu) i młodzi ludzie (studenci). Z biegiem czasu dołączyli również do grona buntowników legitymujący się nienormatywną tożsamością seksualną: geje, lesbijki, transwestyci i transseksualiści. Filmowi policjanci musieli zmagać się z czymś, co prezentowano jako społeczne skutki przeobrażeń lat pięćdziesiątych. sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku. Postać policjanta zbawiającego pogrążony w chaosie świat stanowi kluczowy element amerykańskiego popularnego kina policyjnego. „Zacietrzewiony glina” – jak przyjęło się go w literaturze przedmiotu określać – stanowi również odpowiedź na wielokrotnie wówczas wyrażaną potrzebę silnej jednostki władnej zaprowadzić porządek. Utożsamienie jej z hegemonicznym modelem męskości doprowadziło do ścisłego powiązania pomiędzy ideą możliwości ochrony i zbawienia świata a koniecznością restytucji tradycyjnej męskości. Zaważyło to nie tylko na wymowie kina policyjnego głównego nurtu, ale również zdeterminowało kształt jego rozwoju. 

Anatola Sterna związki z kinematografią

Janusz Lachowski

Anatol Stern (1899–1968) był nie tylko poetą awangardowym, prozaikiem, dramatopisarzem oraz tłumaczem, lecz przede wszystkim wielkim miłośnikiem sztuki filmowej – publicystą i teoretykiem oddanym sprawom kina, a także pierwszym w kinematografii polskiej zawodowym scenarzystą z prawdziwego zdarzenia, przy którego udziale nakręcono ponad trzydzieści filmów. Mimo iż nie sposób pisać o wczesnej historii kina rodzimego, nie wymieniając jego nazwiska, ta część twórczości Sterna nie doczekała się dotychczas żadnej obszernej publikacji. Niniejsza monografia wypełnia ową lukę. Może zwrócić uwagę czytelników zainteresowanych kulturą dwudziestolecia międzywojennego, okresu Polski Ludowej i PRL-u, kwestią współpracy pisarzy ze środowiskiem filmowym czy też badaniami archiwalnymi. „Janusz Lachowski podjął temat mało znany i ambitny, problematykę, która wymaga kompetencji zarówno literaturoznawczych, jak i filmoznawczych. Poza tym, co warto podkreślić, optyka tej monografii odbiega znacznie od powszechnej wiedzy i wyobrażeń związanych ze stosunkowo mało znanym dzisiaj twórcą, Anatolem Sternem, kojarzonym zwykle z nurtem poezji futurystycznej. Mamy więc do czynienia z rozprawą w znacznej mierze prekursorską, porządkującą i pogłębiającą wiedzę o ważnej w polskiej literaturze i filmie postaci, eksplikującą niezwykle rozległy wątek w życiu tego oryginalnego i – nie ma już chyba wątpliwości – wielostronnie uzdolnionego twórcy”. Z recenzji prof. dra hab. Jacka Dąbały Janusz Lachowski – filmoznawca, literaturoznawca i badacz rękopisów. Ukończył filologię polską na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej, na tej uczelni uzyskał także stopień doktora nauk humanistycznych. Zajmuje się głównie początkami kina polskiego, prasą i myślą filmową lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku, awangardą filmową i literacką, jak również relacjami pomiędzy literaturą a kulturą audiowizualną.

Autorzy kina europejskiego VII

Patrycja Włodek, Kamila Żyto

Tom, który oddajemy w ręce czytelniczek i czytelników jest już siódmym z międzywydawniczej serii, zainicjowanej przez filmoznawców łódzkich w latach 90. i podjętej przez Instytut Sztuk Audiowizualnych UJ w kolejnych dekadach. Proponujemy autorskie interpretacje twórczości zarówno reżyserów zasłużonych, niekiedy nieco niesłusznie zapomnianych, jak też przedstawicieli młodszego pokolenia, dotychczas nieobecnych w polskim piśmiennictwie naukowym. Wybrane kinematografie europejskie reprezentują pary twórców, bohaterów tomu: Włochy – Amelio Gianni i Valerio Zurlini, Hiszpanię Luis Garcia Berlanga i Juan Antonio Bardem, Szwecję Vilgot Sjöman i Bo Widerberg, Anglię Jack Clayton i Joe Wright, Turcję Nuri Bilge Ceylan i Zeki Demirkubuz, Niemcy Werner Herzog i Margarethe von Trotta, a Francję Leos Carax i Walerian Borowczyk.

Bez retuszu czy po liftingu? Obrazy starości i aborcji w filmie

Ewelina Wejbert-Wąsiewicz

Książka dotyczy dwóch kwestii społecznych -starości i aborcji -omawianych z perspektywy artystycznej (filmowej) i socjologicznej. Autorka ukazała oba zjawiska, odwołując się do współczesnego kina amerykańskiego, europejskiego i polskiego, zwracając uwagę na subiektywny, kulturowo uwarunkowany przekaz filmowy w odniesieniu do rzeczywistości. Przedstawiła także wyniki badań własnych na temat recepcji wybranych filmów o starości i aborcji. Publikacja jest skierowana do szerokiego grona humanistów, miłośników kina, w tym szczególnie do studentów socjologii, kulturoznawstwa, dziennikarstwa i kierunków filmoznawczych. „Oryginalność książki polega na łączeniu kompetencji socjologa z zainteresowaniami współczesnym filmem oraz wiedzą o filmie. Pojęcia socjologiczne i relacje o badaniach społecznych odnoszone są do materii artystycznej. Badanie ma charakter krytycznej analizy wybranych filmów z perspektywy socjologii. Kiedy filmoznawstwo uprawia socjolog, spotyka się z krytyką ze strony filmoznawców, a jeśli filmoznawcy analizują problemy społeczne w filmie, ujawnia się brak znajomości badań społecznych w danej kwestii. Praca jest oryginalna i – jak każde badanie z pogranicza dyscyplin – wiąże się z podjęciem pewnego ryzyka.” Z recenzji prof. dr. hab. Bogusława Sułkowskiego

Bohaterowie popkultury: od Robin Hooda do Rambo

Michał Rogalski

Oryginalny James Bond był seksistą i nałogowym palaczem. John Rambo wręcz przeciwnie – zaczynał jako ofiara wojny w Wietnamie, niesprawiedliwie potraktowana przez władzę. Pierwszego postrzegamy dziś jako wzór szpiega-dżentelmena, a drugiego jako stereotypowego komandosa, zabijającego wrogów z pierwotnym okrzykiem wściekłości. Dlaczego?   Popkulturę traktujemy tylko jak rozrywkę – bajki dla młodzieży i dorosłych o bohaterach i romansach, kończących się mniej lub bardziej pozytywnym zakończeniem. Ale to, jakie postacie chcemy widzieć na ekranach kin i jakich opowieści słuchać, mówi nam... kim jesteśmy.   Bohaterowie popkultury dają nam radość, ale pokazują też czasy, w których ich wymyślano – lęki, nadzieje, stan społeczeństwa i jego potrzeby. Bohaterowie Terminatora prezentowali różne wzorce płciowe, podróże wehikułem czasu z „Podróży do przyszłości” przypominały, jak zmieniało się USA, a przygody Rambo leczyły Amerykanów z zimnowojennych lęków.   Michał Rogalski przygląda się z bliska popularnym filmom i odkrywa, że niosą one więcej treści, niż na pozór się to nam wydaje. Przed Państwem bohaterowie popkultury: D’Artagnan, James Bond, John Rambo, Terminator T-800, Sarah Connor, Marty McFly oraz Robin Hood.   Michał Rogalski (ur. 1988) – historyk, absolwent Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Interesuje się historią nowożytną i popkulturą. Lider rock'n'rollowego zespołu 1965.

Chopin idzie do kina

Iwona Sowińska

Książka Iwony Sowińskiej Chopin idzie do kina to jedyna tego rodzaju pozycja zarówno w literaturze polskiej, jak światowej. Wymagała ona bowiem podwójnej kompetencji – filmoznawczej i muzykologicznej; tymczasem muzykologowie nie interesują się filmem, a filmoznawcy nie znają się na muzyce. Iwona Sowińska ma stosowne kwalifikacje i kompetencje w obu tych dziedzinach. Swój zamysł wykłada nader prosto: „Chcę w tej książce opowiedzieć o filmowych wizerunkach Chopina i o tym, jak jego muzyka żyje w filmach”. Pozornie takie sformułowanie tematu wyznacza obszar badawczy, ale obszar ten pozostawał dotąd nieoznakowany. Książka składa się z trzech części. Część pierwsza – Wariacje na umykający temat, z podtytułem FilmowE biografiE Chopina – obejmuje wszystkie poświęcone Chopinowi filmy biograficzne, a w każdym razie wszystkie, które się zachowały. Prawdziwym wyzwaniem były jednak części: druga – Muzyka Chopina w filmach zagranicznych – i trzecia – Muzyka Chopina w filmach polskich. Poza fundamentalną trudnością ze zdobyciem materiałów, podstawowym problemem było znalezienie takiego sposobu ich eksplikacji, by nie przypominał sporządzania katalogu i nie sprowadzał się do wyliczania typu „kto, gdzie, kiedy”. Można podziwiać inwencję, talent narracyjny i ekspresję, z jaką autorka zrealizowała swój zamysł. Prof. Alicja Helman   Iwona Sowińska – historyk filmu, absolwentka kulturoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego, pracownik naukowy Instytutu Kultury Uniwersytetu Jagiellońskiego. Specjalizuje się w problematyce muzyki filmowej oraz w historii filmu polskiego i europejskiego. Opublikowała monografie: Dźwięki i obrazy. O słuchaniu filmów (2001) oraz Polska muzyka filmowa 1945-1968 (2006, Nagroda im. Bolesława Michałka dla najlepszej książki filmowej roku). Współredaktorka (z Tadeuszem Lubelskim i Rafałem Syską) dwóch pierwszych tomów Historii kina (Kino nieme, 2009; Kino klasyczne, 2011).

Co rządzi obrazem? Powtórzenie w sztukach audiowizualnych

Aleksandra Hirszfeld

Przedmiotem analizy książki Co rządzi obrazem?... są prace z obszaru szeroko pojętej sztuki audiowizualnej, która jawi się jako znaczący czynnik kształtujący naszą rzeczywistość kulturową, nacechowaną swoistą wszechobecnością obrazów. Cytat, pastisz, patchwork, remake, retake, seria, found footage itp. stały się dominującymi strategiami wielu współczesnych twórców. Wskrzeszając przewrotnie hasło Albertiego, zgodnie z którym „obraz jest oknem na świat” i odnosząc je do obrazów filmowych, a konkretniej: do zasad regulujących sposób ich generowania, warto uchwycić sens niektórych procesów odpowiedzialnych za przemiany tego, co aktualne. Prace wizualne często stanowić więc będą punkt wyjścia, medium, za pośrednictwem którego będzie można rozszyfrować mechanizmy rządzące „pod spodem”, nie tylko strukturami samych obrazów, ale również transformacjami świata kultury, polityki czy ekonomii. Poza oczywistym nawiązaniem do teorii powtórzenia Gilles’a Deleuze’a, obecnej w Różnicy i powtórzeniu, w głównej mierze badania te zogniskowane są na poszukiwaniu alternatywnych rozwiązań teoretycznych, na konstruowaniu – w duchu „empiryzmu pojęciowego” – poręcznych narzędzi filozoficznych, często będących raczej wynikiem kontaminacji koncepcji rozmaitych autorów, takich jak Deleuze, Nietzsche, Foucault, Barthes, Said, Žižek, Theweleit czy Althusser niż elementami istniejących już, konsekwentnych teorii powtórzenia, jak choćby Derridiańska koncepcja iteracji czy teologiczno-egzystencjalna teoria Kierkegaarda.   Aleksandra Hirszfeld – filozofka działająca w obszarze praktyk artystycznych i teorii sztuki nowych mediów. Realizuje własne projekty z pogranicza instalacji, sound artu oraz obiektów (http://hirszalex.art.pl/). Współpracuje m.in. z portalami www.artandsciencemeeting.pl i www.dwutygodnik.com.