Muzyka w literaturze. Perspektywy komparatystyki interdyscyplinarnej

Andrzej Hejmej

Książka ta jest próbą ujęcia związków literatury z muzyką w świetle najnowszych propozycji komparatystów i teoretyków intertekstualności, zarazem także próbą diagnozowania aktualnego stanu komparatystyki jako dziedziny badań literaturoznawczych. Refleksja wyrasta z tradycji amerykańskich oraz zachodnioeuropejskich studiów z zakresu komparatystyki interdyscyplinarnej (C. S. Brown, S. P. Scher, P. Brunel, J.-L. Backčs, F. Claudon, A. Locatelli), co umożliwia ogląd dobrze znanych zjawisk z komparatystycznego punktu widzenia. W centrum zainteresowania autora pojawia się zagadnienie "partytury literackiej", a mianowicie fenomen intertekstów muzycznych istniejących w literaturze. Rozpatrywane są ścisłe zależności intertekstualne, w sytuacji których zapis literacki bądź implikuje konkretną kompozycję muzyczną, bądź jest w nią precyzyjnie wpisany, bądź współistnieje z nią jako składnik konstrukcji intermedialnej. Zjawiska literackie wiązane z partyturą muzyczną potraktowane zostają jednak w znacznie szerszej perspektywie, co prowadzi do interpretacji rozmaitych przedsięwzięć artystycznych. Szczególną uwagę poświęca się realizacjom poety sonornego Bernarda Heidsiecka i twórcy Teatru Osobnego Mirona Białoszewskiego, utworom poetyckim Kor-nela Ujejskiego i Stanisława Barańczaka, twórczości dramaturga-kompozytora Bogusława Schaeffera oraz hybrydom tekstowym Michela Butora.   Andrzej Hejmej - pracuje w Katedrze Teorii Literatury Wydziału Polonistyki UJ. Autor książki Muzyczność dzieła literackiego (Wrocław 2001, wyd. II: Wrocław 2002), redaktor tomu Muzyka w literaturze. Antologia polskich studiów powojennych (Kraków 2002), współredaktor tomu Intersemiotyczność. Literatura wobec innych sztuk (i odwrotnie). Studia (Kraków 2004). Publikował m.in. w "Pamiętniku Literackim", "Przestrzeniach Teorii", "Tekstach Drugich".

Niechciani, nielubiani. Warszawski rap lat 90

Filip Kalinowski

Brak pieniędzy, perspektyw; stres sam wiesz, jak jest. Rap to muzyka miejsc, ludzi i czasów, która jak żaden inny gatunek odbija szarą i niekiedy trudną rzeczywistość. Dlatego bezpańskie dzieci polskiej transformacji znalazły w rapie otuchę i świadomość, że są też inni, którzy widzą świat takim, jaki jest naprawdę. Autentyczność była bowiem w rapowym środowisku największą wartością, ostatecznym sprawdzianem tego, komu można wierzyć. Filip Kalinowski niczym osiedlowy kronikarz prowadzi nas przez historię warszawskiego rapu lat dziewięćdziesiątych, pokazując, że to właśnie w tej muzyce jak w soczewce skupiło się wszystko, co na podwórka przyniosły pierwsze lata III RP. Zręcznie lawiruje między ciemną i jasną stroną stołecznego rapu, pisząc zarówno o tych, którzy spisywali kolejne strony chuligańskiego raportu z osiedla, jak i o tych, którzy spontanicznie i lekko bawili się słowem. Wszystko to na tle największych bolączek ostatniej dekady XX wieku drapieżnego kapitalizmu, zorganizowanej przestępczości, epidemii brown sugar, policyjnych nadużyć i innych osiedlowych akcji. Książka Kalinowskiego to pasjonująca podróż przez Warszawę lat dziewięćdziesiątych i opowieść o tych, którzy niechciani, nielubiani czuli się nie bez powodu, a swoją prawdę i bunt mogli wyrazić w rymach i bitach.

Niemoralna. Kalina

Ula Ryciak

Historia Kaliny Jędrusik czekała na tak wielowymiarową książkę. Słynna aktorka odzyskuje swój głos po 30 latach. Bezkompromisowa liczy na wszystko albo nic. Nieustannie sprawdza, jak daleko może przesunąć granice. Wrażliwa, ale pewna siebie. Kokietuje i zatraca się w kolejnych romansach, ale pozostaje oddana mężowi. Obraz Kaliny Jędrusik jest taki jak ona sama prowokujący, niejednoznaczny, często zaskakujący. Ma sylwetkę Marilyn Monroe i seksapil Brigitte Bardot. Przez długi czas jest niewolnicą własnego wizerunku (zalotny trzepot rzęs, sterczący biust, talia osy, pełne biodra) przerysowanego, epatującego kobiecością, siejącego zgorszenie. Z jednej strony pielęgnuje wypracowaną przez siebie pozę kobiety wampa, z drugiej jednak narzeka na brak zróżnicowanych ról i niedocenianie jej aktorskiego emploi. Kalina Jędrusik daje się poznać nie tylko jako sceniczna kusicielka, aktorka teatralna i filmowa czy gwiazda Kabaretu Starszych Panów. Żywiołowa od dzieciństwa, szybko zacznie przejawiać muzyczny talent, indywidualizm, ale też kulinarny zmysł. Namiętność do smaków i dar ich łączenia ochoczo wykorzystywała, by rozpieszczać przyjaciół. Razem ze Stanisławem Dygatem, jej największą miłością, stworzy otwarty dom, w którym gościć będzie warszawska śmietanka towarzyska. Seksbomba, uwodzicielka, gwiazda wyklęta. Wokół jej osoby krążą legendy. Ile z nich wymyślili inni, a za ile odpowiada ona sama? Które są prawdziwe, a które to wyłącznie gwiazdorska kreacja? Ula Ryciak pisarka i scenarzystka. Laureatka Nagrody Literackiej Gryfia (2019), w 2006 roku za swoją debiutancką książkę o samotnej podróży przez Amerykę Łacińską znalazła się w finale Nagrody Fundacji im. Kościelskich. Opublikowała kilkadziesiąt reportaży z pięciu kontynentów. Autorka bestsellerowych biografii, m.in. Potargana w miłości. O Agnieszce Osieckiej (2015) Nela i Artur. Koncert intymny Rubinsteinów (2018), Poławiaczki pereł. Opowieść o pierwszych Polkach, które ruszyły w świat (2020).

Nieprzysiadalność. Autobiografia

Marcin Świetlicki, Rafał Księżyk

Autobiografia Marcina Świetlickiego Marcin Świetlicki jeden z najwybitniejszych polskich poetów współczesnych, który z sukcesem łączy dwa pola działań: literaturę i muzykę w obszernej autobiograficznej rozmowie z Rafałem Księżykiem, mistrzem wywiadu rzeki. Z reguły nieskory do zwierzeń i pilnie strzegący granicy prywatności, w tej książce Świetlicki opowiada zaskakująco otwarcie o swoim życiu, nie pomijając epizodów bolesnych, trudnych, a nawet dramatycznych, nie popada jednak nigdy w tani sentymentalizm ani celebrycki ekshibicjonizm. Mogłem uczestniczyć w panelach, jeździć na stypendia, w radiu i telewizji czytać z kartki swoje wiersze, które nie byłyby takie, jakie są, tylko byłyby takie, żeby się wszystkim podobały. Mogłem tak zrobić, być może byłbym spokojniejszy, byłbym szczęśliwszy. Mogłem tak wybrać, ale tak nie wybrałem. W opowieściach Marcina Świetlickiego pojawiają się między innymi najważniejsi twórcy pokolenia brulionu, muzycy zespołu Świetliki, dziennikarze i redaktorzy "Tygodnika Powszechnego", malarze Grupy Ładnie, legendarne postacie sceny muzycznej, artyści z którymi na przestrzeni lat przyjaźnił się, wadził, współpracował. Niezwykły zmysł obserwacji oraz ironiczne spojrzenie pozwalają Świetlickiemu tworzyć żywe i kapitalnie uchwycone portrety indywidualne i środowiskowe. Wyłania się z tego odmalowany z odrębnej perspektywy zapis przemian Polski ostatnich czterdziestu lat. Prawdziwie fascynujący, wielowymiarowy autoportret wybitnego artysty, człowieka dojrzałego i doświadczonego. Wątki biograficzne przeplatają się tu z refleksjami dotyczącymi nie tylko sztuki, ale także przyjaźni, miłości, rodzicielstwa, lojalności, wiary, pokusy autodestrukcji i woli przetrwania.

Nosowska. Piosenka musi posiadać tekst

Piotr Pławuszewski, Tomasz Czaboćko, Natalia Drozdalska, Agnieszka Markowska, ...

Katarzyna Nosowska jest bez wątpienia jedną z najpopularniejszych polskich wokalistek. Należy do nurtu współczesnej kultury popularnej (w tym głównie: kultury rocka, kultury literackiej oraz kultury określanej mianem „kobieca”), ale też jako artystka przemawia indywidualnym głosem, przedstawiając się jako obserwatora rzeczywistości i kreatora własnego, niepowtarzalnego świata, budowanego – z perspektywy pomysłodawców książki – przede wszystkim na słowie, które znacznie wyrasta ponad przeciętny poziom oferty popkultury. Twórczość Nosowskiej jest dowodem na to, że także w dziedzinie piosenki możliwe jest osiągnięcie statusu sztuki wysokiej.

Paradise Lost Ikona

Tomasz Jeleniewski

Paradise Lost to grupa, która w ciągu swojej trzydziestoletniej kariery wiele razy zmieniała kierunek muzycznych poszukiwań. Tomasz Jeleniewski śledzi te przemiany, opisując szeroko historię i albumy zespołu z najlepszego okresu jego działalności (1988-2010). Autor sięga do wielu trudno dostępnych źródeł, przytaczając niezliczone ilości ciekawych wypowiedzi samych muzyków, a całość uzupełnia dokładna analiza każdego wydawnictwa Paradise Lost do 2010 roku. Książka Jeleniewskiego była pierwszą na świecie książkową publikacją na temat Paradise Lost.

Pendereccy. Saga rodzinna

Krzysztof Penderecki

Kiedy wysłał trzy utwory na Konkurs Młodych organizowany przez Związek Kompozytorów Polskich, zdobył  wszystkie trzy nagrody. Jest jednym z najważniejszych kompozytorów XX wieku. Całe życie poświęcił muzyce, ale, jak twierdzi, jego największą miłością są... drzewa. Krzysztof Penderecki z okazji swoich 80. urodzin obdarowuje czytelników wyjątkowym prezentem: autobiografią, w której ukazuje się od bardziej prywatnej strony, dotychczas pozostającej w ukryciu. Oczywiście ci, którzy chcieliby prześledzić muzyczną drogę mistrza, również nie będą zawiedzeni, jednak ta książka to przede wszystkim Krzysztof Penderecki pośród rodziny, przyjaciół, w Lusławicach, wśród drzew i dźwięków. Jego babcia była Ormianką, a dziadek Niemcem. Ojciec i dziadek fascynowali się grecką literaturą i kulturą, dlatego Penderecki przyznaje się do  wychowania w tradycji śródziemnomorskiej. Autor wspomina młodość: studia, przyjaźnie, pierwsze sukcesy, początek drogi do międzynarodowej sławy. Książka zawiera też odpowiedzi na wiele pytań, które odkryją, jaki jest Krzysztof Penderecki  dla bliskich i przyjaciół, uczniów i kolegów, co myśli o swoim życiu i drodze, jaką przebył, komu zawdzięcza sukces, co najbardziej w życiu ceni, jak i kiedy wypoczywa, czy lubi spotkania z ludźmi, a kiedy potrzebuje samotności.

Piano journey 12 relaksacyjnych utworów na fortepian

„Piano Journey” to zbiór relaksacyjcnch utworów, które pierwotnie zostały stworzone dla telewizji. Teraz kompozytor wybrał 12 z nich i zaaranżował na fortepian solo. Utwory są proste i mogą służyć do celów edukacyjnych. Więcej informacji: szewczykmusic.com facebook.com/szewczykmusic ,,Piano Journey" is a collection of relaxing pieces. They were originally created for TV. Now the composer has chosen 12 of them and arranged them for solo piano. The works are simple and can be used for educational purposes.

Poezja Josipa Severa w perspektywie muzyczności

Anna Ruttar

Książka pt. Poezja Josipa Severa w perspektywie muzyczności bada fenomen muzyczności w dziele współczesnego kultowego poety chorwackiego. Josip Sever, miłośnik performance`u i publicznych wystąpień, którego rola w oddziaływaniu na chorwacką scenę literacką jest nieoceniona, w swojej twórczości inspirował się literą, dźwiękiem i muzyką, deklarując, iż „dźwięk dyktuje sens”. Muzyczność w poezji Josipa Severa pozostawała jak dotąd problemem w niewielkim tylko stopniu zbadanym. Interpretacja tekstów poetyckich Severa w prezentowanej książce uwydatnia szeroki zasięg i funkcję fenomenu muzyczności oraz pokazuje wachlarz możliwości jego realizowania nie tylko na płaszczyźnie fonicznej, ale i tematycznej, konstrukcyjnej, estetyczno-kulturowej. Zagadnienie muzyczności zostało rozpatrzone pod kątem kultury awangardowej, postmodernistycznej de-realizacji założeń awangardowych (tzw. projektu cywilizacyjnego nomadyzmu), nawiązań do tradycji poetyckiej Augustina Tina Ujevicia i kultury Dalekiego Wschodu. Książka adresowana jest do slawistów, komparatystów, miłośników badań interdyscyplinarnych i wszystkich tych, których intryguje dialog literatury i muzyki. 

Poletko pana Fogga

Dariusz Michalski

Mieczysław Fogg to chyba najbardziej znany polski piosenkarz XX wieku. Dariuszowi Michalskiemu udało się zebrać tysiące informacji i relacji na jego temat. Powstała fascynująca biografia Poletko pana Fogga, a jednocześnie książka o polskiej scenie muzycznej dwudziestolecia międzywojennego, czasów okupacji i PRL-u. Jestem rdzennym warszawiakiem od wielu, wielu pokoleń. Zdołałem nawet uratować część dokumentów stwierdzających, iż mój ród jest od trzystu lat osiadły w Warszawie. A więc jestem warszawiakiem z krwi i kości. Jakby kamykiem z jezdni warszawskiej… W Warszawie urodził się mój dziadek, mój ojciec, urodziłem się ja, mój syn, urodziły się moje wnuki. - Tak o swojej rodzinie opowiadał Mieczysław Fogg radiowej rodzinie Matysiaków. Energiczny, pracowity, niezniszczalny, zarazem zdumiewająco skromny, niedzisiejszo elegancki, wzruszająco serdeczny. - Takiego Fogga poznał, takiego zapamiętał i takiego w swojej biografii opisał Dariusz Michalski. Poletko Pana Fogga to: pięćdziesięciosiedmioletnia kariera znaczona nagrodami, odznaczeniami oraz najważniejszym dla każdego artysty – standing ovations publiczności; występy dla czterech pokoleń; dziesiątki tysięcy imprez w całej Polsce i na całym świecie; przyjaźń i współpraca z Chórem Dana; wspólne koncerty i nagrania z Hanką Ordonówną, Adolfem Dymszą, Zula Pogorzelską i Mirą Zimińską; tango, walc, ballada i… rock and roll.      W swojej fascynującej książce Dariusz Michalski opisuje również Fogga mało znanego: żołnierza w Powstaniu Warszawskim, wojennego opiekuna Żydów, ostoję rodziny. Dociera za kulisy sal koncertowych, do studiów nagrań (także zagranicą), pisze o faktach nieznanych, piosenkach zapomnianych, wydarzeniach pomijanych przez innych. Jego portret Mieczysława Fogga jest niezwykle realistyczny, wyrazisty, prawdziwy w najdrobniejszym szczególe.      Zresztą nie tylko jego: o „Mieciu” opowiadają jego najbliżsi, współpracownicy, akompaniatorzy, menadżerowie, dziennikarze, przyjaciele. Każdy – z szacunkiem, miłością, podziwem.

Polska piosenka pop jako tekst w tekście kultury. Na przykładach z pierwszej dekady XXI wieku

Piotr Pierzchała

Książka jest próbą gatunkowego scharakteryzowania piosenki pop, którą niemal każdy uczestnik kultury intuicyjnie potrafi wskazać, ale której encyklopedyczne definicje są nad wyraz ogólnikowe. Autor analizuje teksty piosenek, okładki i książeczki albumów, teledyski, koncerty i wreszcie postaci samych wykonawców w perspektywie ich funkcjonowania we współczesnej kulturze. Materiał badawczy stanowią twórczość i wykonawcy, którzy nie budzą wątpliwości jako przedstawiciele popu, a są nimi Dorota „Doda” Rabczewska oraz zespół Ich Troje. Książka skierowana jest do wszystkich, których interesuje naukowa refleksja nad współczesną piosenką i muzyką popularną, a także tzw. popkulturą. Cechą wyróżniającą rozprawę jest nowatorstwo zarówno w podjęciu „dziewiczego” dla badań tematu, jak i we wnikliwości oraz wielokontekstowości jego analizy.

Polski hip-hop bez Internetu 19832003

Sadi, Graff

Książka Polski hip-hop bez Internetu 19832003 wydana w formie książki drukowanej oraz e-booka zawiera informacje, które są zbyt prawdziwe do zaakceptowania przez polskie hip-hop media. Dlatego treść książki jest skierowana do indywidualności otwartych na wiedzę bez cenzury oparta na faktach, której wielu dziennikarzy nie posiada i której nie znajdziemy na plotkarskich popkulturowych stronach internetowych o hip-hopowym zabarwieniu. Autorzy książki Sadi (pionier kultury hip-hop w Polsce, b-boy, aktywista hip-hopowy, pionier Universal Zulu Nation w Polsce, uczestnik międzynarodowego projektu GOIN OFF: The Evolution of Breaking (reż. Douglas Colon, USA 2022), laureat nagrody Breaking Hall of Fame The First B-Boys Generation), oraz Graff (pionier kultury hip-hop w Polsce, b-boy, pionier graffiti w Polsce, którego jedna z wielu prac graffiti ma swoje miejsce w Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie, aktywista hip-hopowy, pionier Universal Zulu Nation w Polsce) konstruktywnie podważają i bezdyskusyjnie sprowadzają do poziomu mniej niż zero wiarygodność nagród Złoty Popkiller przyznanych Bognie Świątkowskiej za jej wkład w zapoczątkowanie kultury hip-hop w Polsce oraz za wpływ Bogny na pojawienie się pionierów kultury hip-hop w Polsce (źródło: Popkiller), oraz Kazikowi i grupie Kult za ich wkład w tworzenie kultury hip-hop w Polsce (źródło: CGM). Treść książki udowadnia i kładzie nacisk na zrozumienie faktu, że kultura hip-hop w Polsce nie zaczęła powstawać za sprawą Bogny, Kazika i innych osób w połowie lat 90., co przez wiele lat było promowane przez media. W książce zostały chronologicznie opisane narodziny wszystkich czterech podstawowych form artystycznych kultury hip-hop na polskim podwórku, takich jak: breaking, graffiti, DJ-ing i rap, które narodziły się w 1983 roku za sprawą wielu indywidualnych ludzi w różnych rejonach Polski i przez kolejnych kilkanaście rozwijały się bez pomocy i ingerencji mediów, które do połowy lat 90., nie miały pojęcia, że polski hip-hop istnieje. Książka wyjaśnia również znaczenie hip-hopu jako subkultury, jego idee, wartości z tym związane oraz znaczenie takich terminów jak old school, new school i true school, pozwalając wyjść z obszaru stereotypów dotyczących tej kultury sugerujących, że rap to hip-hop, a hip-hop to rap.

Potargana w miłości. O Agnieszce Osieckiej

Ula Ryciak

OSIECKA W KALEJDOSKOPIE ŻYCIA Lubiła opuszczać salony i znikać na peryferiach rzeczywistości, miała talent do wyławiania ludzi na tak zwanych życiowych zakrętach Kochała i porzucała, choć często i ją porzucano. Pełna nieodwzajemnionej miłości rozdawała czułość w zwrotkach i refrenach. Jej piosenki są śpiewaną kroniką naszej współczesnej historii. Tworzyła z lekkością niezapomniane teksty, które trafiały do szerokiej publiczności. W samo serce! Ula Ryciak w błyskotliwej biografii brawurowo i skutecznie wydobywa różne prawdziwe i te na niby wersje Agnieszki Osieckiej. Potrafi dotrzeć do sedna i wyświetlić czytelnikom hologramową postać, która prowadziła życie na własną rękę. Osiecka nie pasowała do roli żony i matki, była za to wieczną dziewczyną z końskim ogonem. Pomimo to potrafiła wzbić się na wyżyny altruizmu i odwagi. Choćby wtedy, gdy wstawiła się u władz za internowanym Januszem Andermanem. I wtedy, gdy dla uwięzionego Adama Michnika pisała dziennik. Lubiła: gadać do utraty tchu, pić we dwoje, samotne podróże, śmiech przez łzy i zabawy kotów; Nie lubiła: fanatyków, iść wcześnie spać, żeby rano wstać;żoną być, uśmiechniętą na każde zawołanie; Nudziło ją: kolekcjonowanie złotych myśli i wszelkie inne Z Osiecką epoka ma same kłopoty. Nie dość, że każdemu serwowała inną wersję siebie, to jeszcze wszystko robiła na odwrót. Tam gdzie w życiu jest miejsce na constans, urządzała dzikie crescendo. A tam gdzie się mówi o sprawach wzniosłych, wdawała się w żarty. Upływ czasu zaciera pamięć o miernych. Indywidualności wybitne ocala od zapomnienia. Dziś bardziej niż dekady temu widać, że ta nie całkiem poważnie traktowana poetka dość poważnie wyprzedzała swoją epokę. Chociażby tym, jak pragmatycznie i konsekwentnie zarządzała swoją twórczością. Jak korzystała z wolności, jak kosmopolitycznie postrzegała rzeczywistość i wreszcie jak przecierała szlaki dla kobiecej niezależności. () Sama o sobie powiedziała, że jej życie to powieść z przygodami, ale nie zawsze w dobrym guście. (fragment książki)

Respect. Życie Arethy Franklin

David Ritz

Monumentalna, nieocenzurowana biografia Arethy Franklin stworzona przez jednego z najbardziej znanych biografów świata muzyki. David Ritz przygotowywał się do napisana tej książki niemal czterdzieści lat. Prowadził długie rozmowy z gwiazdą, jej rodzeństwem i współpracownikami. Dzięki temu powstała jedyna pełna, a przede wszystkim odbrązowiona opowieść o królowej soulu. Za maską diwy XX wieku dostrzegamy opuszczoną córkę, nastoletnią matkę, kobietę zmagającą się z uzależnieniami i zmianami nastroju oraz piosenkarkę ponad wszystko pragnącą sławy, raz za razem uparcie i mimo kłopotów odnajdującą drogę do zwycięstwa. To także obraz środowiska gospel, soulu czy RnB, o którym opowiadają między innymi Smokey Robinson, Ray Charles, Luther Vandross, Jerry Wexler, BB King. Respect została uznana za jedną z najlepszych książek muzycznych 2014 roku przez magazyn Rolling Stone. "Ta książka przewyższa klasyczne już dzieło Davida Ritza o Marvinie Gayeu. "Respect" będą czytały następne pokolenia pragnące zrozumieć naszą kulturę muzyczną. Ritz zasługuje na nagrodę za całokształt swojej pracy najpełniejszą soulową kronikę muzyki amerykańskiej." Charles Keil "Monumentalna biografia największej soulowej wokalistki napisana przez wielkiego Davida Ritza, powiernika całego pokolenia gwiazd soulu. [...] To jest gość. A to jest TA książka." Joel Selvin "Ritz opowiada historię geniuszu, niedostosowania i ślepej ambicji, opisuje świat triumfów i tragedii o niemal mitycznych rozmiarach. Doskonale czyta się tę naprawdę heroiczną biografię szczerą, czułą, pozbawioną tematów tabu." Ben Sidran ""Respect" będzie uważana za jedno z największych osiągnięć Ritza." Nate Chinen, The New York Times "Niezwykle złożony obraz muzyki i burzliwego życia Arethy Franklin." Rolling Stone "Ritz przygotowywał się całe życie, by napisać tę książkę [...]. Poznanie szczegółów skomplikowanego i czasami bolesnego życia Arethy Franklin pomaga lepiej zrozumieć ból i namiętność wypełniające jej muzykę." Gavin Edwards, Rolling Stone "Szczery i pełny szacunku portret prawdziwej diwy, stworzony przez pisarza, który czuje moc jej sztuki." Kirkus Reviews "Odkrywczy i najbardziej wyczerpujący portret Królowej." Jim Farber, New York Daily News "Uczciwe, nieugrzecznione spojrzenie na niewiarygodnie utalentowaną, ale wymagającą diwę." People

Rocznica Marschnera

Obchody setnej rocznicy urodzin Henryka Marschnera, niemieckiego kompozytora okresu romantyzmu, stają się okazją do wspomnieniowej narracji o artyście. Obok historii z młodości kompozytora utrwalone zostają refleksja nad specyfiką jego oper oraz rozważania o przemijaniu.

Rytmika Emila Jaques-Dalcroze'a w edukacji i terapii dzieci z symptomami nadpobudliwości psychoruchowej

Ewa Bogdanowicz

Głównym problemem większości dzieci z ADHD są deficyty uwagi oraz zakłócenia hamowania swojego zachowania (Barkley, Borkowska, Kołakowski). Na konieczność wczesnej diagnozy oraz leczenia dzieci z tym rzeczywistym zaburzeniem rozwojowym zwraca uwagę wielu badaczy i specjalistów (Barkley, Kołakowski, Kajka, Szymona). Są oni zgodni co do konieczności wykorzystywania wieloaspektowego, wielokierunkowego wspomagania i usprawniania rozwoju tych dzieci, z uwzględnieniem ich potrzeb, możliwości oraz deficytów w zakresie poszczególnych sfer rozwojowych. Jedną z głównych zalet – umiejscowionej w pedagogiczno-artystycznym obszarze – metody rytmiki E. Jaques-Dalcroze’a jest jej integralność, która rozumiana jest zarówno w kontekście założeń odnoszących się m.in. do psychologii, np. koncepcji rozwoju poznawczego J. Piageta oraz dziedzin sztuki (taniec, teatr), jak i w kontekście metodycznych zasad oraz wykorzystywanych zadań, które angażują jednocześnie umysł i ciało, uaktywniają wszystkie zmysły i wspomagają rozwój każdej ze sfer rozwojowych. Te nieocenione zalety, które obserwują w praktyce nauczyciele i terapeuci zajmujący się tą metodą skłaniają jednocześnie do zwrócenia szczególnej uwagi na konieczność sprawdzania skuteczności zintegrowanych oddziaływań muzyczno-ruchowych w korygowaniu zaburzonych funkcji dzieci nadpobudliwych psychoruchowo w zakresie poprawy kontroli aktywności ruchowej, usprawnianiu procesów poznawczych oraz poprawy funkcjonowania społecznego. Niniejsza publikacja prezentuje wyniki przeprowadzonych badań własnych w zakresie oddziaływania na dzieci sześcioletnie wykazujące symptomy nadpobudliwości psychoruchowej poprzez zintegrowane oddziaływania muzyczno-ruchowe, jakie oferuje stosowanie metody Jaques-Dalcroze’a. Publikacja adresowana jest do nauczycieli edukacji powszechnej, jak i muzycznej, terapeutów oraz wszystkich osób zajmujących się edukacją dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

Skóra i ćwieki na wieki. Moja historia metalu

Jarek Szubrycht

Dojrzewanie w Polsce lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych nie należało do najłatwiejszych, a żeby przetrwać w głównym nurcie, trzeba było dać się ponieść któremuś z potężnych żywiołów: Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, a później chaosowi raczkującego kapitalizmu, albo Kościołowi. A co z tymi, którzy chcieli iść własną ścieżką? Jarek Szubrycht od nastoletnich lat wiedział, że jego drogą jest metal. A metal to nie tylko muzyka to styl życia (skóra i ćwieki na wieki!), dyscyplina sportowa (w której konkuruje się o najbardziej ekstremalne brzmienie, najbardziej radykalne postawy i najbardziej kuriozalne opinie), grupa terapeutyczna (na długo przed internetem) i szkoła kreatywności (bo kto by wiedział, po co się mydli znaczki albo jak wyszywa się logo zespołu na podartej jeansowej katanie?). Skóra i ćwieki na wieki to dowcipna i błyskotliwa kronika dorastania w ekstremalnych czasach wymagających ekstremalnych reakcji, której soundtrackiem jest metal. Szubrycht zręcznie przeplata historie pionierów gatunku ze swoim własnym doświadczeniem fana, redaktora zinów i metalowego wokalisty. To także uniwersalna opowieść o miłości do muzyki, porywająca nie tylko tych, których życie jest heavy.   Chociaż nie kręciłem ósemek głową pod sceną na Metalmanii ani nie goniłem skinów, metal zawsze mnie pociągał. Przeczytałem więc tę książkę z wypiekami na twarzy, w tym samym tempie, co kiedyś Wierność w stereo Nicka Hornbyego. Skóra i ćwieki na wieki to fascynująca podróż do przeszłości, pełna detali i obrazów Polski z czasów, kiedy na dziesięciopiętrowym bloku była tylko jedna antena satelitarna. Bardzo dużo nas łączy, z tą różnicą, że Jarek oglądał Headbangers Ball, a ja 120 Minutes. Jestem wielkim fanem jego kompetencji i wiedzy o metalu. Artur Rojek

Soc, pop, post. Portrety gwiazd

Małgorzata Terlecka-Reksnis

Osiecka, Jędrusik, Dudziak, Kora, Przemyk, Bartosiewicz, Geppert, Bem, Jopek   Soc, pop, post. Portrety gwiazd to kobiecość, historia, popkultura, to portrety dziewięciu gwiazd polskiej muzyki rozrywkowej. Intymność i tryb zwierzeń splata się z wymiarem społecznym i przemianami zbiorowej wyobraźni. Kobiecość to inne, prywatne spojrzenie na otaczającą rzeczywistość, alternatywne podejście do dominujących wydarzeń politycznych. Historia to zapisane momenty przesileń w polskich dziesięcioleciach: lat 50, 60, 80 i 90. Popkultura to gwiazdorstwo, moda, mocny przekaz emocjonalny i proste odpowiedzi na zbiorowe tęsknoty i marzenia. Soc, pop, post. Portrety gwiazd to reporterskie „portrety momentalne”, datowane ślady dni, lat, miejsc, emocji i nastrojów. To gromadzone i zapisywane przez ostanie 25 lat archiwum spotkań, rozmów, faktów i wyobrażeń. Archiwum osobliwe, bo prezentujące pamięć rozproszoną, gromadzącą rzeczy pozornie błahe, ulotne równie pieczołowicie jak i te poważne, przemieniające historię. Subiektywna kolekcja spotkań z artystkami o znaczącej sile oddziaływania na styl popularnej muzyki i sceniczne formy jej przedstawiania.  

Strategie choreograficzne. Nowe perspektywy

Tomasz Ciesielski, Mariusz Bartosiak

Współcześnie znaczenia i funkcje choreografii niezwykle się rozszerzają i to nie tylko w ramach praktyki artystycznej, lecz także tej wychodzącej poza taniec (choreographing space, choreographing problems czy choreographing empathy). Choreografia to termin pozwalający adekwatnie opisywać zdarzenia kulturowe (ethical choreography, choreography of communication, choreography of consciousness, choreography of multiculture itp.), a nawet zjawiska naturalne (np. choreography of bacteria). Kulturowe, społeczne i polityczne konsekwencje tych metafor są dziś szeroko eksplorowane oraz dyskutowane w przestrzeni praktyk zarówno artystycznych, jak i badawczych. Zebrane w tej publikacji artykuły odsłaniają kilka możliwych obszarów, w których choreografia okazuje się adekwatnym językiem opisu, strategią działania, matrycą poznawczą lub metodą badawczą. Ponadto są dla siebie nawzajem nielinearnym, sieciowym wprowadzeniem – kładą fundament pod nasze współczesne rozumienie choreografii, a także swego rodzaju choreograficzne myślenie, służące zaistnieniu jej w kolejnych kontekstach. Interesuje nas wielopoziomowa i wieloaspektowa interakcja heterogenicznych czynników, która staje się możliwa dzięki obecności w każdej z zamieszczonych tu prac odpowiednich strategii choreograficznych. Są one zatem rozpoznawalne w działaniach artystycznych przytaczanych przez autorów, w przyjętych przez nich interdyscyplinarnych metodologiach i nieoczywistych relacjach, jakie pojawiają się pomiędzy kolejnymi rozdziałami. Ze Wstępu   Teksty dotyczą współcześnie obieranych strategii choreograficznych, nowego podejścia do współczynników tańca i widowiska tanecznego, a także pracy z tancerzem i tworzenia relacji z publicznością. W Polsce publikacja ta jest niezmiernie potrzebna i istotna dla zapoznania się z dokonaniami światowymi oraz przeszczepienia na rodzimy grunt niezbędnych narzędzi badawczych i metodologii do zbadania nowych zjawisk choreograficznych. Głównym kręgiem odbiorców stanie się środowisko polskich tancerzy, performerów, choreografów zajmujących się współczesnymi zjawiskami tanecznymi. Na pewno zainteresują się nią też miłośnicy i krytycy tego typu prezentacji tanecznych. Z recenzji prof. dr. hab. Tomasza Nowaka   Publikacja została zrealizowana we współpracy z Instytutem Muzyki i Tańca w ramach „Programu wydawniczego 2017″.

Studia Artystyczne. Nr 1: Sztuka w przestrzeniach współczesności

Ryszard Solik

Podjęte przez autorów „Studiów Artystycznych” próby analizy wybranych aspektów rzeczywistości stały się podstawą do tworzenia dyskursów nad miejscem i rolą sztuki we współczesności. Ideą wydawnictwa niniejszego numeru jest wielowymiarowe i interdyscyplinarne ukazanie sztuki, a w tym: muzyki, sztuk plastycznych, grafiki i gier komputerowych w różnych jej aspektach. W publikacji znajdują się następujące obszary tematyczne: teoretyczne rozważania o sztuce, jej projektowanie, wykonanie i interpretacja artystyczna, percepcja, innowacyjne trendy uprawiania sztuki oraz propagowania edukacyjnej i wychowawczej roli sztuki w szeroko rozumianym środowisku życia człowieka. Numer pierwszy publikacji nosi tytuł: „Studia Artystyczne”. Sztuka w przestrzeniach współczesności. Jest pracą zbiorową, wydawnictwem ciągłym z rocznym trybem druku. Każdy kolejny numer będzie posiadał własny podtytuł zgodny z treścią zawartych w nim tekstów. Układ publikacji jest działowy i dzieli zamieszczone w nim teksty na części tematyczne. W części pierwszej znajdują się rozprawy teoretyczne o sztuce, w drugiej opis doświadczeń i rozważań o praktyce wykonawczej sztuki, trzecia część skupia myślenie o edukacyjnych uwarunkowaniach kształcenia artystycznego na różnych poziomach kształcenia. Całość tomu zamyka Dodatek Artystyczny prezentujący najważniejsze osiągnięcia artystyczne i naukowe pedagogów Instytutu Muzyki i Instytutu Sztuki Wydziału Artystycznego w danym roku kalendarzowym. Publikacja ta jest wynikiem współpracy naukowej i artystycznej pedagogów Wydziału Artystycznego z partnerskimi ośrodkami naukowymi w kraju i spoza granic. Odbiorcami publikacji mogą być: nauczyciele akademiccy kierunków artystycznych i pedagogiczno-artystycznych, artyści profesjonalni i nieprofesjonalni, muzycy, dyrygenci, studenci, pracownicy instytucji oświatowych i kulturalno-oświatowych, muzea, biblioteki, działacze artystycznego ruchu amatorskiego, pasjonaci sztuką współczesną. 

Studia Artystyczne. Nr 2: Sztuka w przestrzeniach współczesności

Ryszard Solik

Ideą publikacji jest wielowymiarowe ukazanie miejsca i roli sztuki we współczesności, a w tym: muzyki, sztuk plastycznych, grafiki, pedagogiki muzycznej. Treść publikacji stanowią trzy części tematyczne: pierwsza obejmuje teoretyczne rozważania o sztuce, część druga omawia aspekty wykonawcze i innowacyjne trendy uprawiania sztuki, trzecia przybliża zagadnienia propagowania edukacyjnej i wychowawczej roli sztuki we współczesności. Publikacja zawiera piętnaście tekstów autorskich oraz Dodatek Artystyczny stanowiący wykaz najważniejszych osiągnięć pedagogów Instytutu Muzyki i Instytutu Sztuki. Treść  słowną  czasopisma ubogacają zdjęcia, ilustracje oraz teksty nutowe. Autorzy tekstów wielokrotnie dowiedli, że sztuka jest „zwierciadłem rzeczywistości” i może mieć charakter naśladowczy, odtwórczy lub być tylko wytworem wyobraźni konkretnego artysty. Sztukę w przestrzeniach współczesności przede wszystkim kształtuje sam artysta, toteż ona odzwierciedla  sposoby jego myślenia, potrzeby, dążenia, krytyczne spojrzenie na piękno i absurdy życia. W wielkim labiryncie rzeczywistości i upływającego czasu sztuka nie jest jednorodna w swej formie, treści, materiale twórczym, sposobach wypowiedzi artystycznej.  Sztuka muzyczna i sztuki plastyczne poprzez wypowiedzi swych autorów stanowią tematykę drugiego numeru „Studiów Artystycznych” z podtytułem Sztuka w przestrzeniach współczesności. Publikacja ta jest adresowana do nauczycieli akademickich kierunków artystycznych, pedagogiczno-artystycznych, studentów, artystów profesjonalnych i nieprofesjonalnych oraz animatorów szeroko rozumianej kultury.

Studia Artystyczne Nr 3: Sztuka i kultura ludowa w badaniach i twórczości artystycznej

Ryszard Solik

„Studia Artystyczne” nr 3, są poświęcone kulturze i tematyce ludowej. Publikacja składa się z trzech części tematycznych, zawierających 20 tekstów autorskich, wprowadzenia oraz dodatku artystycznego. Część I, Teoretyczne rozprawy i rozważania o kulturze oraz sztuce ludowej – polscy badacze folkloru muzycznego zawiera osiem tekstów. R. Solik w dyskursie snuje rozważania o typowych dla sztuki ludowej pojęciach, powinowactwie i relacjach. Cztery kolejne teksty: H. Synowiec, A. Okuna, A. Wójcika, R. Gabrysia przybliżają dokonania badawcze prof. Adolfa Dygacza. Teksty mają też cechy wspomnieniowe, pamiętnikarskie, retrospekcyjne. W części II, zatytułowanej: Międzynarodowe etnomuzykologiczne badania kultury ludowej znajduje się sześć tekstów. Autorzy rozpatrują folklor w ujęciu międzynarodowym. M. Burczyk w dwóch opracowaniach wskazuje na zasługi Oskara Kolberga dla dokumentowania folkloru w Czechach i Słowacji. Ponadto są trzy teksty na temat czeskiej i słowackiej muzyki ludowej ukazujące najważniejsze jej cechy oraz etapy rozwoju. Część III, Tematyka ludowa w twórczych działaniach artystycznych prezentuje pięć tekstów autorskich. W. Cienciała w publikacji pt. „Znaczenie elementów ludowych w cyklu "Suita dziecięca: Piąta Pora Roku" (1996-1999). Szkic” prezentuje własną twórczość muzyczną w opracowanym cyklu z inspiracji tematyki ludowej. E. Nidecka dokonała analizy twórczości fortepianowej Witolda Lutosławskiego, natomiast G. Rubin uzasadnia inspiracje folklorystyczne u polskich muzyków jazzowych. Cztery kolejne teksty nawiązują do sztuki artystycznej. Tekst K. M. Bąka mówi o pracach własnych wokół tematyki ludowość a ekslibris jako wątki ludowe w księgoznaku i grafice kommemoratywnej. Użytkową wartość drewna w sztuce przybliża nam A. Giełdoń-Paszek. O góralskim zdobnictwie jako sztuce regionalnej górali zakopiańskich pisze W. Bachleda-Dorcarz. Ostatni tekst w tym zbiorze I. Białas – etnografa prezentuje ludowy strój Ziemi Pszczyńskiej. Publikacja bogata w załączniki, materiały nutowe, wytwory prac artystycznych. Dedykowana jest odbiorcom zainteresowanym sztuką i kulturą ludową polską i zagraniczną.

Styl późny w muzyce, literaturze i kulturze. T. 3

red. Eugeniusz Knapik, Agnieszka Woźniakowska, Wojciech Stępień, Jarosław Szurman

Dwa kolejne tomy, trzeci i czwarty, Stylu późnego w muzyce, literaturze i kulturze są zapisem wykładów wygłoszonych na konferencji zorganizowanej w 2014 roku przez Akademię Muzyczną w Katowicach i Uniwersytet Śląski. Było to już trzecie spotkanie z cyklu „styl późny”, które zgromadziło muzykologów, teoretyków muzyki, literaturoznawców, historyków sztuki, kulturoznawców i filozofów. Problematyka obydwu publikacji dowodzi, że zjawiska „późności” i „schyłkowości” wciąż budzą wiele kontrowersji, nie poddają się jednoznacznym klasyfikacjom i opisom. W tomie trzecim pomieszczono artykuły dotyczące zagadnień stylu późnego w kulturze europejskiej począwszy od XVIII wieku. Wśród poruszonych tematów, widzianych przez autorów poprzez pryzmat stylu późnego i „późności”, znalazły się: polskie poetyki oświeceniowe Golańskiego, Dmochowskiego oraz Krasickiego, styl empire w kontekście całej epoki oraz myśli Hegla, Klavierstücke op. 118 Brahmsa jako cykl, muzyka szkoły burgundzkiej XV wieku a twórczość francuskich kompozytorów końca XIX wieku, Trio fortepianowego d-moll op. 120 Gabriela Fauré na tle jego dzieł kameralnych,  IV Symfonia op. 58 i poemat na organy solo In paradisum op. 61 Nowowiejskiego, indywidualizm stylistyki Rachmaninowa, twórczość Mahlera,  „schyłkowość” w powieściach Wilde’a, Joyce’a i O’Briena, dzieła poetyckie Lawrence’a w perspektywie estetyki egzystencji i książki Saida On Late Style, retoryka dynamicznej statyczności jako nowy paradygmat filozoficzny i kulturowy.

Styl późny w muzyce, literaturze i kulturze. T. 4

red. Eugeniusz Knapik, red. Wojciech Stępień, red. Jarosław Szurman, red. Agnieszka Woźniakowska

Dwa kolejne tomy, trzeci i czwarty, Stylu późnego w muzyce, literaturze i kulturze są zapisem wykładów wygłoszonych na konferencji zorganizowanej w 2014 roku przez Akademię Muzyczną w Katowicach i Uniwersytet Śląski. Było to już trzecie spotkanie z cyklu „styl późny”, które zgromadziło muzykologów, teoretyków muzyki, literaturoznawców, historyków sztuki, kulturoznawców i filozofów. Problematyka obydwu publikacji dowodzi, że zjawiska „późności” i „schyłkowości” wciąż budzą wiele kontrowersji, nie poddają się jednoznacznym klasyfikacjom i opisom. W tomie czwartym pomieszczono artykuły dotyczące zagadnień stylu późnego w kulturze europejskiej XX wieku. Wśród poruszonych tematów, widzianych przez autorów poprzez pryzmat stylu późnego i „późności”, znalazły się: dzieła filmowe Langa, Leana i Kurosawy, twórczość kompozytorska Blocha, dzieła Iwaszkiewicza w kontekście inwariantnego modelu Tomaszewskiego, elementy stylu późnego w dojrzałej twórczości Sikorskiego, schyłkowy modernizm w utworach Ptaszyńskiej, teologia wydarzenia Caputo jako przykład schyłkowości postsekularyzmu, wielowymiarowy proces zmian, zwłaszcza ekonomicznych i społecznych, w Liverpool, fascynacje stylem późnym w literaturze, muzyce i sztuce, transformacje stylu kompozytorskiego Andrzeja Panufnika, zagadnienie teodycei w Błaznach Barry’ego.