Płeć zmiany. Zjawisko transformacji w Polsce z perspektywy gender. Wydanie drugie zmienione i poprawione

Izabela Desperak

Publikacja zawiera analizę transformacji w Polsce z perspektywy społecznej zmiany uwzględniającej wymiar płci. Składa się na nią prezentacja teoretycznego zaplecza i metodologicznych założeń, następnie omówienie wybranych wymiarów analizy (takich jak rynek pracy, przestrzeń publiczna, dyskurs publiczny, polityki płci) na podstawie literatury przedmiotu i badań autorki, a na koniec opis badań własnych obejmujących wspomniane wymiary analizy (wyrywkowo) z lat 1989-2015. Autorka bada treści gazet i czasopism (z lat 1989, 2009), ogłoszeń o pracę (1995-2010), reklam telewizyjnych (1997, 2010) oraz telewizyjnych kampanii parlamentarnych i prezydenckich kampanii wyborczych (1999, 2000, 2010, 2011, 2015). Na tle innych prac poświęconych transformacji w Polsce publikację tę wyróżnia przyjęcie teoretycznej i badawczej perspektywy gender oraz niezwykle szeroki zakres czasowy i metodologiczny prezentowanych badań, dotyczących także najnowszych wydarzeń, m.in. kampanii wyborczych z 2015 r. oraz fenomenu nowego ruchu kobiet - Czarnych Protestów, Strajku Kobiet i Marszy Czarnych Parasolek. Książka jest kierowana zarówno do badaczy społecznych, jak i specjalistów z zakresu nauk o polityce oraz do przedstawicielek i przedstawicieli studiów gender.

Po męstwie

Wojciech Śmieja

Polacy, stańcie się znowu mężami, jak byliście nimi za czasów świetności waszej, ale nie jedynie na polu bitwy! pisał filozof Bronisław Ferdynand Trentowski. Marszałek Piłsudski? Inżynier Karwowski? Lech Wałęsa? A może Adaś Miauczyński? Jaki był wzorcowy polski mężczyzna ubiegłego wieku? I czy w ogóle istniał? Wojciech Śmieja prowadzi nas przez kolejne dekady XX wieku, krok po kroku nakreślając historię polskiej męskości, jej archetypów i atrybutów: od honorowych ułanów przez awansujących robotników aż po transformacyjnych biznesmenów. Zapuszcza się również na peryferia, pisząc o tych, którzy nie mieścili się w dominującej narracji. Łącząc narzędzia antropologiczne z rozległą wiedzą literacką i kulturową, błyskotliwie obala mity i rozbraja stereotypy narosłe wokół polskich ikon męskości ubiegłego stulecia. Jednocześnie zachęca nas do refleksji nad tym, jak na nowo opowiedzieć historię Polski przez pryzmat przemian modeli bycia mężczyzną.

Pobocza socjologii

Andrzej Kojder

Już pobieżny przegląd zawartości współczesnych podręczników socjologii unaocznia, że dyscyplina ta jest wielce zróżnicowana. Przekonują też o tym uniwersyteckie programy nauczania socjologii. Zawierają one, w różnej kolejności, takie zagadnienia, jak: struktura społeczna, stratyfikacja, nierówności społeczne, zmiana społeczna, interakcja, socjalizacja, kultura, rodzina, wychowanie. Teksty zawarte w tej książce nie nawiązują do tych zagadnień. Uzasadniony jest więc tytuł: Pobocza socjologii. Bo na poboczach głównego nurtu socjologii sytuują się refleksje autora. Wykluczenie prawne- Destrukcja normatywności - Norma prawna i norma moralna - Przemiany ustrojowe - Elita polityczna – Bezpieczeństwo - Konflikt interesów - Korupcja - Przekonania moralne - Socjotechnika rozwiązywania problemów społecznych - Przekonania przesądne - Naznaczanie społeczne – Przyjaźń - Starość

Początek końca kooperatystycznej utopii. Zbiór materiałów do nauki o spółdzielczości pracy. Jan Wolski

Adam Duszyk

W 45 rocznicę śmierci Jana Wolskiego oddajemy do rąk Czytelników pierwszą w dziejach edycję wyjątkowego źródła, jakim jest Zbiór materiałów do nauki o spółdzielczości pracy. Zbiór został opracowany przez nestora polskiej kooperacji pracy w latach 1945-1948. W zamierzeniu autora miał to być specyficzny podręcznik – zbiór lektur pomocniczych dla słuchaczy Studium Spółdzielczego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest to jedna z ostatnich prób reaktywacji przedwojennych idei spółdzielczych. Teksty poprzedzono obszernym wstępem ukazującym dorobek Jana Wolskiego, jego poglądy i wizje społeczne oraz tło polityczne epoki.  Wstęp i opracowanie naukowe Adam Duszyk  

Podhale. Wszystko na sprzedaż

Aleksander Gurgul

Zakopane niegdyś tygiel artystyczny, dziś Las Vegas Podhala. I choć mieszkańcy nie ustają w walce o kształt swojego miasta, wciąż przegrywają z właścicielami firm i inwestorami, którym zależy głównie na pomnażaniu majątku dzięki masowej turystyce. Aleksander Gurgul przygląda się więc podhalańskiej patodeweloperce, przytacza litanię haseł reklamowych z zakopianki, zwanej przez internautów billboardzianką, rozlicza kierowców lokalnych busów i opisuje największe zaniedbania wynikające z ignorancji zarówno władz, jak i turystów. Nie boi się też trudnych tematów pisze o przemocy domowej i wykorzystywaniu zwierząt. Jego książka to opowieść o polskim kapitalizmie i jego pułapkach oraz reportaż o jednym z najliczniej odwiedzanych regionów w Polsce, w którym wszystko jest na sprzedaż. Wystarczy dodać parzenicę.

Podróże, zamyślenia, aluzje

Marian Golka

Podróże pozostawiają różne ślady i odpryski: wrażenia, wspomnienia, fotografie. Czasem rozczarowania, ale też nowe tęsknoty i nowe zamierzenia podróżnicze. Niekiedy także opowieści. Dawniej pisano listy i wspomnienia, dziś niektórzy piszą blogi, a jeszcze inni tworzą książki, przewodniki, filmy. Proponowane tu szkice powstawały w różnych latach na marginesie wyjazdów i refleksji po powrocie do domu. Są to nie tyle wrażenia z podróży, ile odległe echa czy przypomnienia wywołane różnymi wyjazdami. Ich związek z tymi dalekimi miejscami jest jednak tak dyskretny, jak niewyraźne mogą być delikatne aluzje. Sam jestem zdziwiony, że zdołały się one jakoś zachować, utrwalić, pozostać ze mną. Zatrzymały się na podobieństwo szumu morza zamkniętego w zakamarkach starych łodzi pozostawionych na opuszczonym brzegu. To trafna analogia, gdyż zarówno same podróże, jak i ich wspominanie to także poszukiwanie przeszłości. Podróże do „nie-teraz” i do „nie-tutaj” można odbywać nie tylko na ten sam bilet, ale i dzięki podobnym tęsknotom i marzeniom, które zazwyczaj są nieco zawoalowane. Wierzę, że dzięki pisaniu i czytaniu o nich stają się choć trochę bardziej wyraźne.

Pokochać PiS

Marek Zagrobelny

  W Polsce bardzo często się zastanawiamy, skąd się wziął sukces Prawa i Sprawiedliwości. Rozważamy, jakie jest źródło poparcia społeczeństwa dla „dobrej zmiany” prowadzącej państwo w kierunku niedemokratycznym. Słowem – dlaczego woda w garnku ma coraz wyższą temperaturę, a żaba nie wyskakuje. Powstały na ten temat analizy naukowe pisane z perspektywy prawa, socjologii i nauk politycznych. W debacie zaistniały raporty z przykładowego „Miastka”. Jednak niewiele jest książek traktujących o tym z perspektywy byłego działacza partii władzy. Dzięki różnym doświadczeniom (w tym emigracji) Markowi Zagrobelnemu udało się złapać dystans do polskiej polityki i zrozumieć, jak może funkcjonować nowoczesne, demokratyczne społeczeństwo w kontekście polskich nadużyć i dążeń do autorytaryzmu. Jeśli zakłada się na oczy okulary idealnie dopasowane przez optometrystę, to można zobaczyć więcej. Dzięki obserwacjom Autora mamy okazję po raz kolejny zastanowić się nad skutecznymi metodami powrotu Polski do rodziny państw demokratycznych.   Dr hab. Adam Bodnar, b. rzecznik praw obywatelskich   Partia, której głównym napędem jest antysemityzm i nienawiść do LGBT? Porażająca opowieść człowieka, który porzucił PiS i przeszedł na jasną stronę mocy. Witold Bereś, pisarz, dziennikarz redaktor naczelny miesięcznika „Kraków i świat”     "Pokochać PiS" to niezwykły dokument. Marek Zagrobelny uwierzył w Jedynie Słuszną Partię. Zanurzył się w niej, pracował dla niej, oglądał na własne oczy, jak PiS działa w swoim mateczniku, w średnich miastach i małych miasteczkach... Czym się to skończyło? Emigracją. Zdobyte przez Zagrobelnego doświadczenia zainteresowały wydawców w Norwegii. Opublikowali jego książkę, która dziś ukazuje się po polsku. To cenne świadectwo dla każdego, kto chce zrozumieć - choć niekoniecznie pokochać - PiS.   Tomasz Piątek, pisarz, dziennikarz śledczy

Pokolenia. Prawdziwe różnice między pokoleniami X, Y, Z, baby boomersami i cichym pokoleniem oraz co one oznaczają dla przyszłości zachodniego świata

Jean M. Twenge

We współczesnym świecie żyją przedstawiciele sześciu pokoleń: - cichego pokolenia, urodzeni w latach 19251945; - baby boomersów, urodzeni w latach 19461964; - pokolenia X, urodzeni w latach 19651979; - milenialsów (pokolenia Y), urodzeni a latach 19801994; - pokolenia Z, urodzeni w latach 19952012; - oraz jeszcze nienazwanych kohort, urodzonych po roku 2012. Mają oni bardzo różne doświadczenia życiowe, a co za tym idzie można przypuszczać, że ich przekonania i zachowania również są zupełnie odmienne. Na czym jednak polegają te różnice, jakie są ich przyczyny i jak głęboko sięgają? Jean Twenge, profesorka psychologii i najwybitniejsza ekspertka w dziedzinie zmian pokoleniowych (jak ją nazwała Lisa Wade, autorka książki American Hookup), czerpie ze skarbnicy wieloletnich badań i baz danych, aby odpowiedzieć na ważne pytania: czy rzeczywiście definiują nas ważne zdarzenia historyczne, takie jak Wielki Kryzys w wypadku cichego pokolenia czy ataki z 11 września 2001 roku w wypadku milenialsów? A może jak twierdzi Twenge tym, co różnicuje pokolenia, jest szybki postęp techniczny? Twenge z właściwą sobie wnikliwością docieka, czego pragną od reszty życia przedstawiciele cichego pokolenia i baby boomersi; w jaki sposób pokolenie X mierzy się z wyzwaniami wieku średniego; jakimi ideałami kierują się milenialsi jako rodzice i pracownicy; oraz jak pandemia COVID-19 zmieniła członków pokolenia Z. To tylko niektóre z fascynujących tematów poruszonych w tej książce. Zaskakujące, zajmujące i pouczające, Pokolenia na zawsze zmienią sposób, w jaki patrzysz na swoich rodziców, rówieśników, współpracowników i dzieci, bez względu na to, z którym pokoleniem się utożsamiasz. Recenzje książki POKOLENIA: Jej wnioski na temat postępu technicznego i indywidualizmu oraz jej prognozy na przyszłość przyprawią cię o utratę tchu. Co ważniejsze, autorka skłania czytelnika do refleksji nad tym, w jaki sposób zaakceptowanie różnic międzypokoleniowych paradoksalnie może pomóc nam się zjednoczyć. Angela Duckworth, autorkabestsellera Upór. Potęga pasji i wytrwałości Fascynująca książka Jean Twenge pozwala nam zrozumieć, w jaki sposób trendy kulturowe ukształtowały dobrostan psychiczny każdego z pokoleń. To lektura obowiązkowa dla każdego, kogo niepokoi współczesny kryzys zdrowia psychicznego. Lori Gottlieb, New York Times, autorka bestsellera Maybe You Should Talk to Someone Autorka książki Pokolenia,łączącej w sobie psychologię i historię, z niewielką domieszką popkultury, kreśli obraz życia członków sześciu pokoleń i wyjaśnia, skąd biorą się różnice międzypokoleniowe. Jeśli pragniesz lepiej zrozumieć swoje dzieci, swoich rodziców lub dziadków, to ta zajmująca książka zapewni Ci wgląd w ich życie, jakiego nie znajdziesz w żadnej innej lekturze. Kathleen Vohs, University of Minnesota, przedstawicielka pokolenia X Pokolenia autorstwa Jean Twenge to prawdziwy majstersztyk. Autorka łączy własne ponad trzydziestoletnie badania nad różnicami międzypokoleniowymi z bogatym zbiorem danych, aby przedstawić wszechstronny, oparty na danych opis poszczególnych pokoleń. Gorąco polecam tę książkę każdemu, kto pragnie zrozumieć współczesną kulturę specjalistom w dziedzinie zarządzania, zasobów ludzkich, edukacji i marketing, a także wszystkim tym, którzy są po prostu ciekawi. W. Keith Campbell, autor książki The New Science of Narcissism Jean Twenge jest najwybitniejszą badaczką zmian pokoleniowych na świecie. W tej obszernej, klarownej analizie autorka łączy dane pochodzące od milionów osób badanych w ciągu kilku dziesięcioleci z przekonującymi przykładami sposobu myślenia i priorytetów każdego z pokoleń. Dzięki lekturze tej książki pedagodzy, pracownicy, specjaliści w dziedzinie marketingu, przywódcy religijni i futurolodzy poznają świeże, przenikliwe spojrzenie na dzisiejszy świat społeczny, a zważywszy na przemianę pokoleń również na świat jutra. David G. Myers, Hope College, autor książki How Do We Know Ourselves: Curiosities and Marvels of the Human Mind Kiedy Jean Twenge wydaje nową książkę, zaraz biegnę ją kupić! Rzadko spotyka się tak rygorystyczną, skrupulatną badaczkę i utalentowaną pisarkę w jednej osobie. Pokolenia otworzą czytelnikom oczy i będą książką, do której nieustannie się wraca. Sonja Lyubomirsky, profesorka psychologii na Uniwersytecie Kalifornijskim w Riverside I autorka książki The How of Happiness Jean Twenge przeprowadziła jedne z najlepszych badań młodych Amerykanów w ostatnich latach, a jej nowa książka wzbogaca ten wybitny dorobek. Autorka opisuje w niej wszystkie żyjące współcześnie pokolenia i wskazuje na rozwój technologii jako główny czynnik, który je różnicuje, a jej wywód jest przekonujący i błyskotliwy. Twenge przywołuje jeden ważny, potwierdzony empirycznie fakt za drugim na przykład, dlaczego problemy psychiczne, które przywykliśmy kojarzyć z dorosłymi, co roku dotykają coraz młodszych osób a następnie interpretuje go z pewnością wytrawnej ekspertki. W czasach, gdy nowe technologie przejmują naszą codzienność, ta książka jest niezastąpionym zasobem, zwłaszcza dla rodziców, którzy zastanawiają się, jaki świat gotują ich dzieciom te nowe media i narzędzia. Znajdziemy w niej mnóstwo wykresów i statystyk połączonych z wartką, przystępną prozą idealną mieszankę nauki i służby publicznej. Gorąco ją polecam. Mark Bauerlein, Uniwersytet Emory, autor książki The Dumbest Generations Grow Up

Pokolenia w społeczeństwach postkapitalistycznych

Wiesław Wątroba

Monografia prezentuje krytyczne ujęcie tradycyjnej koncepcji pokoleń, która przyjmuje dwudziestoletnią cezurę czasową pojawiania się nowego pokolenia. Za paradygmat analizy pokoleń rezydujących w obrębie społeczeństw kapitalistycznych przyjęto koncepcję pokolenia Karla Mannheima, uznającą wspólną interpretację przeżywanych zdarzeń historycznych za element kształtujący pamięć historyczną jednostek będących w podobnym wieku. Opierając się na tzw. nowej socjologii pokoleń, wskazującej na fale generacyjne pojawiające się w około dziesięcioletnich przedziałach czasowych, zaprezentowano portrety socjologiczne takich pokoleń, jak: Najwspanialsze Pokolenie, Ciche Pokolenie, Pokolenie Złotych Boomersów, Pokolenie Jones, Pokolenie X, Pokolenie Echo Boomersów i Pokolenie Internetu.

POLICJA JAKO INSTYTUCJA BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO. PERSPEKTYWA OSÓB STARSZYCH

Maria Zrałek, Aldona Frączkiewicz-Wronka (red.)

Sześć opracowań zawartych w niniejszym tomie składa się na narrację, której celem jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o to, jak osoby starsze postrzegają wypełnianie przez Policję zadania związanego z zapewnieniem bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania. Informacje o tym, jak wypełnianie zadań Policji jest oceniane, przyczyni się do tworzenia takiego wizerunku Policji, aby odpowiadał na zapotrzebowanie mieszkańców społeczności lokalnych. Badania empiryczne były prowadzone na terenie miast aglomeracji śląskiej w 2016 roku. Realizowali je studenci kierunku bezpieczeństwo narodowe realizowanego w Wyższej Szkole Humanitas w Sosnowcu. Powierzenie roli ankieterów studentom było celowym zabiegiem, nastawionym na wzrost poziomu wiedzy i uwrażliwienie jej na specyficzne problemy w zakresie kształtowania podstaw bezpieczeństwa publicznego w miejscach zamieszkania widziane z perspektywy osób starszych.

Polio w Polsce 1945-1989. Studium z historii niepełnosprawności

Marcin Stasiak

Autor, podejmując temat doświadczenia niepełnosprawności w powojennej Polsce, punktem wyjścia rozważań czyni epidemię polio. Szczególne nasilenie tej ostrej choroby zakaźnej przypadło na lata pięćdziesiąte XX wieku, a ponieważ dotykała przede wszystkim dzieci, powszechny strach wzbudzały jej skutki: czasowy lub stały paraliż różnych partii mięśni, najczęściej zlokalizowanych w obrębie narządu ruchu. Wychodząc z założenia, że niepełnosprawność jest wytwarzana społecznie i kulturowo na bazie fizycznej niesprawności, Marcin Stasiak stawia pytania o główne składniki dyskursu o niepełnosprawności w PRL-u. Docieka także, jak przyjęte definicje wpływały na kształt życia codziennego tych, którzy w dzieciństwie przeszli polio. Wreszcie, widząc w nich aktywnych aktorów, opisuje postawy i działania osób z niepełnosprawnościami. W Polio w Polsce 1945–1989. Studium z historii niepełnosprawności została wykorzystana pespektywa historii życia: autor zestawił indywidualne biografie konkretnych osób z działaniami państwa, strukturą społeczną i kontekstem historycznym. Dzięki szerokiemu zastosowaniu źródeł wywołanych książka stanowi również próbę oddania głosu tym, którzy z niepełnosprawnościami musieli mierzyć się na co dzień. Marcin Stasiak – dr, historyk, pracownik naukowy Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego zainteresowania badawcze obejmują historię społeczną i antropologiczną Polski po 1945 roku oraz metodologię badań historycznych. Współautor (wraz z Martą Kurkowską-Budzan) książki Stadion na peryferiach, wydanej przez TAiWPN Universitas w 2016 roku.  

Polityka rodzinna w Polsce. Lata 1918-2020

Lucyna Prorok

Publikacja jest skierowana do szerokiego grona odbiorców zainteresowanych kwestią rodziny i polityką na rzecz wspomagania jej rozwoju, trwałości oraz realizacji ważnych z punktu widzenia społeczeństwa funkcji wychowawczych, opiekuńczych, prokreacyjnych. Po książkę mogą sięgnąć akademicy, studenci, samorządowcy oraz osoby zainteresowane poprawą warunków życia społeczeństwa polskiego, którego podstawą jest dobrobyt rodzin i dzieci.

Polityka równości płci na szczeblu samorządowym

Joanna Podgórska-Rykała

 W poszczególnych rozdziałach pracy autorka zaprezentowała tematykę równościową, rozpoczynając w rozdziale I od wyjaśnienia, czym jest idea równości i jak może być definiowana oraz jakie są jej relacje z zasadą sprawiedliwości. Śledząc poniekąd losy historyczne kobiet i mężczyzn, mając na uwadze ich wzajemne stosunki, odniosła się do poglądów filozoficznych na równość, począwszy od czasów najdawniejszych, aż do obecnych. Poruszyła także materię płci, zarówno biologicznej, jak i społeczno-kulturowej, stanowiących istotne tło dla głównego nurtu rozważań. Scharakteryzowała też rozwój ruchów feministycznych i wiążące się z nim przemiany świadomościowe w społeczeństwach, szczególnie państw Zachodu (m.in. kraje europejskie oraz Stany Zjednoczone). W II rozdziale autorka skupiła się na zasadzie równości płci w kontekście prawnym i politycznym. Scharakteryzowała przepisy prawne, obowiązujące zarówno na forum międzynarodowym, jak i europejskie oraz krajowe. Przedstawiła ewolucję zmian prawnych oraz społeczne skutki podejmowanych legislacji, mając na uwadze tło historyczno-polityczne poszczególnych okresów czasowych. Omówiła strategię gender mainstreaming, której powstanie stanowi niewątpliwie punkt zwrotny w procesie definiowania zasady równości płci. Wskazała genezę, narzędzia oraz oceny owej strategii, a także sposób jej wdrażania w poszczególnych krajach Unii Europejskiej, w tym w Polsce. Odniosła się tym samym do krajowych dokumentów równościowych i związanym z nimi planem działania na rzecz równości. Następnie, przytaczając dane statystyczne dotyczące wyników wyborów, zwróciła uwagę na problem niedoreprezentowania kobiet w strukturach władzy. Wskazała kilka zdiagnozowanych i opublikowanych w literaturze przedmiotu przyczyn i skutków tego zjawiska i w tym kontekście poddała ocenie równościowe narzędzia zarządzania, wdrażane (bądź planowane) przez rząd na szczeblu krajowym. W rozdziale III autorka odniosła się do polityki równości płci na szczeblu lokalnym, analizując przypadek gminy jako jedynej konstytucyjnej i zarazem podstawowej jednostki samorządu terytorialnego. Scharakteryzowała pozycję prawną gmin w strukturze zdecentralizowanej administracji samorządowej oraz zaprezentowała katalog ich zadań własnych i zleconych. Następnie przedstawiła wypracowane przez siebie zestawienie możliwych instrumentów gminnej polityki równości płci: prawno-politycznych, instytucjonalnych i finansowych. W rozdziale IV – jak wyjaśniono powyżej – odbiegającym zarówno formą, jak i objętością od pozostałych części pracy, autorka zawarła metodologiczne wprowadzenie do zrealizowanych badań. W rozdziałach V i VI autorka przedstawiła wyniki badania. Pozyskane dane mają charakter jakościowo-ilościowy. Jako że polityka równości płci na szczeblu lokalnym nie wynika w dużej mierze z jasnych, powszechnie obowiązujących przepisów prawnych, gminy podejmują różnorodne działania, niedające się niejednokrotnie i co za tym idzie – rzetelnie sklasyfikować. Tak więc, przytaczając dane ilościowe, pochyliła się nad konkretnymi przypadkami, tzw. dobrymi praktykami z zakresu wdrażania zasady równości płci. Nie zabrakło też przedstawienia złych praktyk oraz końcowych rekomendacji, które zawarła w zakończeniu pracy.

Polityka senioralna w jednostkach samorządu terytorialnego

Joanna Podgórska-Rykała, Magdalena Mikrut-Majeranek, Agata Andruszkiewicz

  W niniejszej pracy, mającej charakter interdyscyplinarny, autorki podjęły rozważania nie tylko na temat polityki senioralnej oraz związanych z nią obszarów prawa i administracji, ale także praktycznego wymiaru polityki społecznej na rzecz osób starszych (dobre praktyki) oraz zarysowały tło omawianej problematyki: począwszy od kontekstu historyczno-kulturowego, a skończywszy na nowoczesnych technologiach i odniesieniu ich zastosowania dla podnoszenia jakości życia seniorów na świecie. Autorkom udało się scharakteryzować temat bardzo szeroko i wielokontekstowo. W rozdziale pierwszym opisana została kondycja seniorów w poszczególnych epokach historycznych. Zwrócono uwagę na fakt, że pierwsi ludzie nie zaznali starości, a co za tym idzie – w czasach prehistorycznych problem starości nie istniał. Średnia długość życia ludzkiego oscylowała bowiem w granicach 20 lat. Z biegiem czasu nastąpiło wydłużenie trwania życia, a seniorzy coraz częściej zaczęli wchodzić w skład wielopokoleniowej rodziny. W rozdziale drugim opisane zostały zmiany, jakie zaszły w społeczeństwie XX wieku. Omówiono przykłady realizacji motywu starości w literaturze, teatrze oraz w filmie i reklamie telewizyjnej. Seniorzy są dziś bohaterami tekstów kultury popularnej, jednak w mediach najczęściej pojawiają się ich stereotypowe wizerunki, które pogłębiają przepaść dzielącą ich od osób młodych oraz utrwalają niesprawiedliwy obraz seniora. Rozdział trzeci zawiera wprowadzenie w zagadnienia polityki społecznej oraz polityki senioralnej, pełniąc rolę przygotowania definicyjnego, poprzedzającego kolejne części rozważań. W tekście scharakteryzowano zagadnienia związane z gerontologią społeczną, wyjaśniono jej funkcje i związki z innymi naukami. Pokrótce przedstawiono także definicję polityki społecznej i wyjaśniono, czym jest polityka senioralna. W rozdziale czwartym zawarto wprowadzenie prawne: przedstawiono najważniejsze akty prawa krajowego, które współtworzą specyficzny system prawny, budując ramy polityki senioralnej w Polsce. W rozdziale piątym odniesiono się do szczebla regionalnego (samorząd województwa) i analizie poddano 16 programów polityki społecznej, w tym dokumentów skoncentrowanych stricte na tematyce senioralnej, ale także innych obowiązujących w tym zakresie aktów prawnych (m.in. strategie rozwoju województw). Przytoczono priorytety, cele strategiczne i operacyjne odnoszące się do polityki senioralnej, ukazując je na tle przedstawionych przez władze regionów diagnoz społecznych i danych statystycznych. W rozdziale szóstym zaprezentowano dobre praktyki z terenu całego kraju, które podejmowane są na rzecz seniorów, szczególnie w gminach i powiatach. Opisano wiele intersujących projektów i rozwiązań, które usprawniają życie osób starszych i zapobiegają ich wykluczeniu. Rozdział ostatni dotyczy nowych technologii skierowanych do osób starszych. Opisano w nim m.in. możliwości uczestniczenia w rozmaitych kursach i warsztatach cyfrowych w celu nauczenia się korzystania z Internetu. Ponadto przedstawiono przykłady zastosowania wearable technology („inteligentne urządzenia”, „elektronika noszona”), czy body-borne computers, czyli miniaturowych urządzeń elektronicznych, zakładanych najczęściej na ciało w postaci zegarków, biżuterii, okularów, ubrań itp. Technologia ta znajduje szerokie zastosowanie, a tworzona jest w celu podniesienia jakości życia oraz poszerzenia, czy tzw. „przedłużenia” zmysłów. Olbrzymią grupą odbiorców tego typu wynalazków są właśnie osoby starsze. W rozdziale tym omówione zostały również kwestie związane z transhu manizmem – ruchem intelektualno-kulturowym, postulującym przezwyciężenie ludzkich ograniczeń oraz poprawę kondycji ludzkiej dzięki wykorzystaniu nauki i techniki. Już Cyceron podkreślał: „Starość jest ostatnim aktem odegranym na scenie życia: starajmy się, by nie był on męczący, zwłaszcza gdy sztuka jest dostatecznie długa.” Wydłużenie się przeciętnego czasu trwania życia człowieka to zdecydowanie pozytywny trend. Jednak aby życie, również u jego schyłku było satysfakcjonujące, należy podjąć szereg zintegrowanych działań, które obecnie stanowią duży wysiłek dla państw i samorządów. Jak wygląda polityka senioralna w Polsce? Przed jakimi stoi wyzwaniami? Swoje rozważania na ten temat autorki zawarły w niniejszej publikacji.

Polityka społeczna wobec starzenia się ludności w USA i w Szwecji. Wnioski dla Polski

Kaja Zapędowska-Kling

Starzenie się w ogólnym rozumieniu oznacza zmiany zachodzące w ludzkim organizmie na przestrzeni całego cyklu życia. W świetle uwarunkowań społeczno-ekonomicznych starzenie się jest procesem związanym ze zmianą ról społecznych – „na cykl osiągania dojrzałości biologicznej nakłada się cykl zdolności produkcyjnej, który jest związany z miejscem w społecznym podziale pracy”. Zatem na kompleksową politykę senioralną powinny składać się takie obszary, jak polityka rynku pracy, koordynacja systemu zabezpieczenia społecznego, pomoc socjalna, opieka długoterminowa, opieka zdrowotna, polityka edukacyjna, mieszkaniowa, transportowa, poradnictwo prawne i inne. Zestawienia statystyczne, badania ilościowe i jakościowe umożliwiają formułowanie prognoz. Prognozowanie z kolei, zarówno na gruncie demograficznym, jak i ekonomicznym, pozwala na opracowanie programu reform z odpowiednim wyprzedzeniem czasowym. Publikacja stanowi ważny głos w debacie publicznej nad społecznymi, politycznymi, ekonomicznymi i kulturowymi konsekwencjami starzenia się populacji. Autorka dokonuje przeglądu współczesnych rozwiązań polityki społecznej wobec starzenia się ludności z perspektywy międzynarodowej, koncentrując się na doświadczeniach Stanów Zjednoczonych i Szwecji. Przedstawia wiele systemowych rozwiązań z zakresu polityki społecznej, zaczerpniętych z krajów o bogatej tradycji polityki na rzecz seniorów. Opisuje przykłady dobrych praktyk oraz formułuje rekomendacje dla Polski. 

Polska demonologia ludowa. Wierzenia dawnych Słowian

Leonard J. Pełka

Jedna z najważniejszych książek poświęconych polskiej demonologii. Fascynujący świat słowiańskich duchów i demonów od lat inspiruje najznakomitsze osobistości nauki. Doktor Leonard Pełka, uczeń Bohdana Baranowskiego, spędził wiele lat swojego życia na studiowaniu tego intrygującego tematu. Efektem jego badań jest Polska demonologia ludowa. Wierzenia dawnych Słowian pozycja wyjątkowa i ponadczasowa. Demony chmur burzowych i gradowych. Demony wiatrów i wirów powietrznych. Demony domowe, demony zła. Istoty szkodzące położnicom, duszące i wysysające krew. Demony chorób i śmierci. Demony patroszące zwierzęta domowe. Skąd się wzięły? Dlaczego w nie wierzono? Jak z nimi walczono? Autor odwołuje się do folkloru, nawiązuje do baśni oraz opowieści ludowych z różnych stron kraju, a także do podań i porzekadeł regionalnych. Przedstawia barwny obraz świata polskich demonów, diabłów i istot półdemonicznych, jak również wszelakich strachów, zjaw i mar. Czyni to dokładnie i z pasją, która emanuje z każdej strony tego dzieła.

Polski Dziki Zachód. Przymusowe migracje i kulturowe oswajanie Nadodrza 1945-1948

Beata Halicka

U siebie, a jednak obcy - polscy i niemieccy wygnańcy między pożegnaniem a nowym życiem. Przyłączenie do Polski niemieckich terenów na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej w 1945 roku wiązało się z trudnym procesem niemal całkowitej wymiany ludności i objęcia w posiadanie regionu, w którym wojna dokonała ogromnych zniszczeń. Ówczesne określenie "Dziki Zachód" odnosiło się do panującego chaosu i obowiązującego w Nadodrzu "prawa silniejszego", ale także kojarzone było z nowym rodzajem wolności i możliwością rozpoczęcia wszystkiego od początku. Przybycie na te tereny najpierw polskich robotników przymusowych, a następnie osadników, będacych często wygnańcami z innych części Polski, doprowadziło do chwilowego zetknięcia się ze sobą Polaków, Niemców i radzieckich żołnierzy. Wspólne życie na tej dotkniętej wojną przestrzeni nie było proste. Na podstawie analizy polskich, niemieckich, a także sowieckich wspomnień autorka odtwarza początki kształtowania się nowego społeczeństwa, naznaczone represyjnym systemem politycznym, wewnętrznymi konfliktami i ludzkimi dramatami, wskazując równocześnie na zapał i pełen poświęcenia trud odbudowy, zagospodarowywania i oswajania tej ziemii. Dystansując się od dominujących do niedawna narracji o wypędzonych w Niemczech i pionierach "Ziem Odzyskanych" w Polsce, Beata Halicka opowiada historię upadku dawnego i powstania nowego krajobrazu kulturowego na pograniczu - w sposób barwny i obrazowy, z różnych punktów widzenia.

Pomiędzy pamięcią autobiograficzną a zbiorową. Polska Ludowa i stan wojenny w narracjach łódzkich nauczycieli

Marcin Kępiński

Książka stanowi podjętą z punktu widzenia antropologii kulturowej próbę rozważań na temat potocznej pamięci Polski Ludowej. Podstawą analizy tego zjawiska kulturowego są badania terenowe prowadzone przez kilka lat w środowisku łódzkich nauczycieli. W publikacji ukazano złożone relacje pomiędzy dwiema narracjami o przeszłości, z których jedna otwarcie krytykuje Polskę Ludową i stan wojenny, druga zaś przypisuje im dobre cechy, nadając pozytywny wymiar państwu realnego socjalizmu. Autor podejmuje temat pamięci autobiograficznej, kreśląc obraz dzieciństwa, młodości i dorosłego życia, który wyłania się z opowieści badanej grupy. W książce czytelnik znajdzie omówienie związków pomiędzy pamięcią indywidualną a społeczną, różniących się, ale także wzajemnie uzupełniających i przenikających w zebranym materiale badawczym. Autor odnosi się przy tym do wdrażanego w szkole obrazu przeszłości, ocen życia w PRL, stanu wojennego i jego pamięci, która zachowała się w narracjach łódzkich nauczycieli. Publikacja jest adresowana do czytelników zainteresowanych przeszłością i pamięcią o Polsce Ludowej, rozpatrywaną z punktu widzenia antropologii kulturowej. 

Pomoc dziecku w cyberpułapce. Poradnik dla rodziców

Bogna Białecka, Aleksandra Gil

Pokolenie urodzone po 2000 roku nie wyobraża sobie życia bez smartfona, tak jak starsi nie wyobrażają sobie życia bez prądu czy bieżącej wody. 2% małych Polaków w wieku 3-4 lat posiada już smartfona na własność. Naukowcy z Singapuru przebadali wpływ nie tylko smartfonów i tabletów, lecz także zwykłego oglądania telewizji na rozwój małych dzieci. Na 437 rocznych dzieciach zostały przeprowadzone testy rozwojowe, następnie w wieku półtora roku wykonano skany ich mózgów, a dziewięć lat później oszacowano rozwój intelektualny. Okazało się, że wpatrywanie się w ekrany narusza rozwój kluczowych umiejętności poznawczych, takich jak podejmowanie decyzji, myślenie i kreatywność. Kiedy dziecko dostaje do ręki smartfon lub tablet, uspokaja się, przestaje marudzić, nie broi, nie brudzi się. Siedzi na pozór skupione i coś tam robi na smartfonie - ogląda bajeczki, gra w "edukacyjne" gry. Ale czy wiesz co naprawdę dzieje się z Twoim dzieckiem w cyberświecie? Jak elektronika wpływa na mózg dziecka i nastolatka? W jaki sposób może prowadzić do uzależnienia? Groźba uzależnienia to nie jedyny problem - dowiedz się czym jest technowypalenie i Zespół Stresu Elektronicznego. Czy smartfony nas tresują? Jak media społecznościowe mogą nas niszczyć? Gry online - dlaczego wciągają? Pornografia - kokaina na kliknięcie. I najważniejsze - co my dorośli konkretnie możemy z tym zrobić i prawdziwie chronić nasze dzieci? Gdy dziecko siedzi przed ekranem, jego mózg zamiast się rozwijać - niszczeje. Nieużywane połączenia neuronowe zanikają. Te odpowiedzialne za relacje z innymi, za umiejętności społeczne, za rozwój intelektualny i emocjonalny. Możesz temu przeciwdziałać. Uwolnij dziecko z cyberpułapki. Ta książka jest dla ciebie.

Postawy wobec Żydów wyrażone w narracjach warszawskich seniorów. Studium socjologicznej analizy dyskursu

Marcin Choczyński

Niniejsza publikacja jest teoretyczno-empirycznym studium socjologicznym dotyczącym wypowiedzi i postaw warszawskich seniorów odnośnie Żydów, ich dziedzictwa i tradycji, a także relacji polsko-żydowskich, których sami doświadczyli w latach swojej młodości. Starsi ludzie przedstawili niezwykle ciekawy i zarazem złożony dyskurs o walorze dokumentacyjnym, bogatym w kontekstowe i historyczne odniesienia. Zakreślili tym samym symboliczny i jednocześnie pogłębiony obraz społeczności żydowskiej, nasycony elementami narracyjnymi i znaczeniami, odwołując się również do unikalnych doświadczeń biograficznych. Praca oparta jest na „żywych” wypowiedziach rozmówców uzyskanych z wywiadów prowadzonych w ramach oryginalnych badań własnych. Całość zebranego materiału empirycznego została poddana opisowi wedle reguł jakościowej metodologii socjologicznej z wykorzystaniem teorii analizy dyskursu, wywodzącej się z socjologii języka. „Podjęcie tej problematyki przez Autora uznaję za poznawczo ważne i cenne zarówno ze względu na historyczny, jak i teraźniejszy kontekst polsko-żydowskich relacji, a sam wybór owej kategorii uważam za oryginalny wkład Autora w dziedzinę badań i dyskusji z tymi relacjami związanych. To studium można traktować jako interesujący przyczynek do badań nad zakresem i wymiarami ich zróżnicowań. Moja ogólna opinia o wartości całego przedsięwzięcia badawczego jest zatem pozytywna – przedstawiony do recenzji tekst zawiera w sobie materiał zapowiadający interesującą publikację”. dr hab. Andrzej Piotrowski Marcin Choczyński – dr, socjolog, adiunkt w Instytucie Nauk Socjologicznych na Wydziale Społeczno-Ekonomicznym Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Zastępca redaktora naczelnego „Uniwersyteckiego Czasopisma Socjologicznego/Academic Journal of Sociology” oraz członek Pracowni Badawczej Polskiego Pomiaru Postaw i Wartości (PPPiW). Autor kilkudziesięciu tekstów – artykułów wydanych w czasopismach oraz opracowań w recenzowanych publikacjach pod redakcją. Współautor podręcznika Od klasycznej do współczesnej myśli socjologicznej. Skrypt dla doktorantów (wyd. UKSW, Warszawa 2014) oraz współredaktor pozycji Socjologia muzyki w Polsce. Pęknięcia i kontynuacje (wyd. WWS, Warszawa 2018).

Poverty and Social Exclusion During and After Poland's Transition to Capitalism Four Generations of Women in a Post-Industrial City Tell Their Life Stories

Paulina Bunio-Mroczek, Małgorzata Potoczna, Wielisława Warzywoda-Kruszyńska

The book is about poverty in Poland during the period of system transformation and in the decade that followed, as documented in the life courses of consecutive generations of women living in the disadvantaged neighbourhoods in the post-industrial city. 69 life histories were collected. The authors analyse the life histories of four generations of women where the oldest are former workers in state-owned factories in which they worked until retirement and who used to be the avant-garde of the women’s working class during the socialist period. Their daughters, granddaughters and great-granddaughters occurred redundant on the capitalist labour market and lived on social benefits. The book is unique in both Polish and world literature since it goes beyond traditionally considered “feminisation of poverty” in monetary terms. It searches for poverty drivers and maintainers embedded in changes in industrial relations, welfare regime and family structures and relations. It also tells about women’ efforts and capabilities to cope with the disadvantage. The publication will be of interest to a broad audience composed of scholars concerned with poverty, social marginalisation and exclusion, officers in public and non-governmental institutions as well as to students of social work, sociology, pedagogy, psychology, social policy, gender studies and family science.

Powrót do kwestii robotniczej. Seria Mutacje kapitalizmu

Stéphane Beaud, Michel Pialoux, Redakcja naukowa Małgorzata Jacyno

Stéphane Beaud, Michel Pialoux, Powrót do kwestii robotniczej Przełożyła Katarzyna Marczewska Redakcja naukowa Małgorzata Jacyno Klasa robotnicza w takiej postaci, jaka się ukształtowała w XIX wieku — jako „stały punkt odniesienia, centralny problem, zdolny długotrwale mobilizować umysły i serca” — przestała istnieć. Co pozostało z tej „klasy”? Na pierwszy rzut oka odosobnione, zatomizowane, szarpane podziałami jednostki, coraz bardziej poddane presji zwiększania wydajności pracy, które sprawiają wrażenie, jakby zrezygnowały z podejmowania wspólnych działań. Decydujące znaczenie dla przekonania o „znikaniu” robotników i pracy materialnej ma to, że w dyskursie zarówno publicznym, jak i naukowym najwięcej uwagi poświęca się pracy niematerialnej i etosowi klasy średniej. Monografia autorstwa Beaud i Pialoux jest wynikiem wieloletnich badań jakościowych i ilościowych, przeprowadzonych w fabryce Peugeota, i wyrasta z francuskiej tradycji badań socjologicznych i etnologicznych. Fabryka, w której codziennie spotykają się menedżerowie i robotnicy, pozwoliła autorom zestawić, skonfrontować i pokazać rozdźwięk między dwoma odmiennymi etosami pracy – kierowników, odwołujących się do nowoczesności, mobilności i kreatywności, oraz robotników, którym warunki pracy nie oferują możliwości sięgania po nowe dobra kulturowe, takie jak samorealizacja czy bycie innowacyjnym. Mimo że diagnozy autorów odnoszą się do realiów Francji, większość identyfikowanych przez nich problemów i paradoksów ma bez wątpienia charakter uniwersalny.

Powrót do Reims

Didier Eribon

Anatomia społecznego wstydu i wykluczenia. Autor, francuski socjolog i filozof, miał na koncie wiele książek, między innymi biografię Foucaulta, gdy uświadomił sobie, że o ile przez lata zajmował się wykluczeniem i homofobią, o tyle nigdy nie przeanalizował tego, co naznaczyło całe jego życie: podziału klasowego i biedy. Wraca na prowincję, do rodzinnego domu i opisuje wszystko to, czego zawsze tak bardzo się wstydził i przed czym uciekał: poczucie krzywdy, upokorzenia, potrzebę społecznego uznania. Opowiada o swoich rodzicach matce sprzątaczce i ojcu robotniku o ich rozpaczliwych staraniach, by przebić szklany sufit, polepszyć byt, dokształcić się; o ich politycznych wyborach, życiowych decyzjach, a wszystko to podbudowuje wnikliwą analizą społeczeństwa kapitalistycznego i francuskiej prowincji. Eribon odpowiada na wiele pytań, które można by odnieść także do polskiego społeczeństwa i sposobów, w jakie ono ewoluuje. Świetnie napisana książka, która pomaga zrozumieć wiele aktualnych zjawisk polityczno-społecznych, w tym protest żółtych kamizelek.

Powrót rosyjskiego Lewiatana

Siergiej Miedwiediew

W ostatnich latach Europa z fascynacją i przerażeniem obserwowała, jak w Rosji otworzyły się wrota do przeszłości i na arenę polityczną wtargnęła prehistoria: wróciły rytuały rodem z epoki Breżniewa, ery stalinizmu, systemu pańszczyźnianego i czasów Iwana Groźnego. Car Władimir ze swoją świtą ruszył na święty bój o godność i niezależność narodu. Rzecz w tym, że bój ten toczy z własnymi obywatelami, a potyczki dotyczą różnych sfer obywatelskiej, terytorialnej i symbolicznej autonomii. Siergiej Miedwiediew błyskotliwie i nie bez humoru analizuje wielką politykę i szuka klucza do rosyjskiej duszy. Obrany przez Kreml kurs kolizyjny ze światem zachodnich wartości jest według niego konsekwencją specyficznej mentalności, która odzwierciedla i kształtuje marzenia, lęki i kompleksy Rosjan. Społeczny konserwatyzm, nacjonalizm i homofobia łączą się z kultem siły i akceptacją przemocy w życiu publicznym i prywatnym, namiętnością do rakiet i wojska, pałaców ociekających złotem i konkursów piękności. To świat czasem straszny, nieraz intrygujący, ale często śmieszny. I właśnie na przecięciu historycznej intuicji i komicznej intonacji powstała niniejsza książka pisze autor.