Jak przeżyć w afrykańskim mieście? Człowiek wobec pograniczności oraz procesów urbanizacyjnych w południowosudańskiej Dżubie

Maciej Kurcz

Przedmiotem prezentowanej publikacji jest dynamiczny proces kształtowania się Dżuby – stolicy Sudanu Południowego, opisany i analizowany z perspektywy działań życiowych zwykłego człowieka, niedawnego domiejskiego migranta. Wszystkie dane faktograficzne pochodzą z serii etnograficznych badań, przeprowadzonych w latach 2007–2008 w południowosudańskiej Dżubie. Najważniejszą rzeczą dla każdego migranta jest zaadaptowanie się do życia w mieście, w którym panują skrajnie trudne warunki – brak wody i kanalizacji, prądu, wysokie ceny, co wraz z wieloetnicznością i wielokulturowością powoduje poczucie wyobcowania. Ogromne znaczenie w radzeniu sobie mieszkańców z problemami podstawowymi ma rodzina. Układy społeczne w mieście cechuje współzależność różnych grup społecznych. Rośnie znaczenie takich grup, jak kobiety oraz dzieci i młodzież, odgrywających coraz większą rolę w gospodarce. W rodzinie miejskiej każdy domownik zaangażowany jest w praktyki ekonomiczne. Etniczność Dżuby w naturalny sposób wiąże się ze specyfiką życia miejskiego. Miasto to miejsce, w którym etniczności nie ma – na tym polega jego specyfika. Dżuba to miasto kultur i konfliktów, gdzie religia została podniesiona do rangi osnowy tożsamości grupowej. Religia (islam i chrześcijaństwo) w mieście służy zacieraniu etniczności, daje możliwość szybkiego wejścia w miejską ekumenę. Praca może być przydatna wszystkim zainteresowanym kontynentem afrykańskim, zwłaszcza etnografom, antropologom, specjalistom zajmującym się Sudanem Południowym.

Jak się różnimy. Gender oczami prymatologa

Frans de Waal

Czy to prawda, że dziewczynki wolą kolor różowy, a chłopcy – niebieski? Dlaczego dziewczynki chętniej bawią się lalkami i pluszowymi misiami, a chłopcy – samochodzikami i robotami? Co ma większy udział w kształtowaniu tożsamości płciowej człowieka: natura czy kultura? Światowej sławy prymatolog zabiera głos w jednej z najważniejszych dyskusji XXI wieku. Wyjaśnia podstawowe pojęcia: orientacja seksualna, płeć kulturowa (gender), płeć biologiczna, tożsamość płciowa. Następnie, posiłkując się swoim doświadczeniem w badaniach innych naczelnych (jak szympansy zwyczajne i szympansy bonobo), opisuje socjalizację człowieka, jego zachowania seksualne, narzucane każdej płci role społeczne, a także niemożliwe do osiągnięcia wzory idealnej kobiety i idealnego mężczyzny. Przekonuje, że tożsamość płciowa każdego człowieka składa się z dwóch części: płci biologicznej i kulturowej (gender). Wszystko, co robimy, odzwierciedla współgranie genów i środowiska. De Waal podkreśla przy tym, że tożsamość płciowa to temat szeroki i różnorodny, i tę różnorodność należy pielęgnować. Nigdy bym nie chciał żyć w świecie, w którym ludzie niczym się od siebie nie różnią – stwierdza Frans De Waal. Byłoby to niewiarygodnie nudne miejsce.

Jakość pracy a stan więzi społecznych. Monografia poświęcona pamięci prof. Władysława Jachera w dziesiątą rocznicę śmierci

red. Łukasz Trembaczowski

Monografia powstała w oparciu o publikacje uczestników konferencji pod tym samym tytułem, zorganizowanej w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Śląskiego dla upamiętnienia prof. Władysława Jachera w dziesiątą rocznicę śmierci. Tematyka publikacji skoncentrowana jest w obszarze zainteresowań badawczych prof. W. Jachera (choć nie jest ograniczona do jego myśli). Artykuły zaprezentowane w tomie stanowią analizę aktualności dorobku prof. Jachera (np. tekst prof. Mariańskiego), poszerzają zakres rozumienia poszczególnych zagadnień (np. problem więzi konfliktowych), analizują granice aplikacji dotychczasowych teorii w kontekście przemian (np. koncepcja moralnej transgresji w kontekście sztucznej inteligencji i gospodarki zalgorytmizowanej), rozważają potencjał nowych zastosowań dotychczasowych koncepcji (np. rozszerzenia pojęcia pracy na klientów fanów i użytkowników), prezentują wyniki bieżących badań empirycznych (np. badania U. Swadźby nad motywacjami podejmowania pracy przez studentów z krajów grupy wyszehradzkiej) oraz przywracają pamięć o zapoznanym dorobku (tekst poświęcony badaniom społecznego świata rzeki Odry). Główne obszary zainteresowań znalazły odzwierciedlenie w strukturze treściowej monografii podzielonej na 3 części: problematykę więzi społecznych, socjologię pracy oraz część zatytułowaną obrzeża myśli prof. Jachera (tematyka problemowo-regionalna).

Jakość życia dzieci a status społeczno-ekonomiczny rodziny. Teoria i badania

Marta Petelewicz

Publikacja ukazuje zależności pomiędzy jakością życia dzieci a statusem społeczno-ekonomicznym rodziców. Przedstawia zastosowanie koncepcji jakości życia do badań zróżnicowania sytuacji życiowej dzieci (na przykładzie łódzkich szóstoklasistów) z perspektywy analiz strukturalnych. Przybliża kwestie teoretyczne związane z jakością życia oraz jakością życia dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem child indicators movement. W pogłębiony sposób porusza metodologiczne i etyczne kwestie badań ankietowych z dziećmi. Dwutorowa analiza - bazująca na wypracowanym modelu jakości życia, uwzględniającym takie sfery, jak: relacje rówieśnicze i rodzinne, sytuacja materialna, zdrowie, funkcjonowanie w szkole, subiektywny dobrostan dzieci, a także wykorzystująca koncepcję having, loving, being Erika Allardta - daje pogłębiony obraz sytuacji życiowej najmłodszych. Zarówno poszczególne obszary życia, jak i jego jakość ujmowana całościowo wiążą się ze statusem społeczno-ekonomicznym rodziny, co pozwala wnioskować o nierównościach społecznych występujących w okresie dzieciństwa. Badania ujawniają wielowymiarowość i zróżnicowanie sytuacji życiowych respondentów, pozwalają też wskazać grupę dzieci doświadczającą skumulowanej deprywacji. Zaproponowany pomiar daje możliwość sporządzenia rzetelnej diagnozy, uwzględniającej różne aspekty sytuacji życiowej, w których należy podjąć interwencję.

Jakość życia mieszkańców Łodzi i jej przestrzenne zróżnicowanie

Ewa Rokicka

Warunki i jakość życia pozwalają w sposób kompleksowy opisać sytuację, w jakiej znajdują się jednostki czy zbiorowości, oraz określić ich poziom zadowolenia i poczucie satysfakcji w relacji do istniejącej infrastruktury, sytuacji gospodarczej czy stopnia zaspokojenia potrzeb życiowych. W książce opisano obiektywne i subiektywne aspekty ogólnej i dziedzinowej jakości życia przez pryzmat ocen mieszkańców Łodzi, inspirując tym samym polityków do wypracowania, wspólnie z łodzianami, wyważonej koncepcji jakości życia, spójnej z koncepcjami zrównoważonego rozwoju. Miasta są motorami rozwoju gospodarki, miejscami kreatywności i innowacyjności, ośrodkami usług świadczonych na rzecz otaczających je obszarów. W nich też koncentrują się liczne negatywne problemy społeczne. Występuje wysoka stopa bezrobocia, nasilenie wykluczenia społecznego, segregacji i polaryzacji, także przestępczości, narkomanii, bezdomności. Nowe regulacje ekonomiczne, społeczne i polityczne, dostosowywanie do wymogów globalizacji gospodarki miast często stawiają niektóre grupy zawodowe na pozycji przegranej w konkurencji o dobrze płatne miejsca pracy. Przekształcenia własnościowe, a zwłaszcza prywatyzacja oraz odejście od subsydiowania gospodarki mieszkaniowej, spowodowały silną segregację mieszkaniową w przestrzeni miasta według kryterium majątkowego ludności. Książka jest użytecznym dokumentem dla władz podejmujących decyzje dotyczące przeobrażeń miasta i w efekcie jakości życia jego mieszkańców.  

Język ukrycia. Zapisany socjolekt gejów

Tomasz Łukasz Nowak

Między słowami i między drzewami – między Innymi – funkcjonowały przestrzenie ukrycia, o których do tej pory wiedzieli tylko wybrani mężczyźni. Geje, nazywający siebie w latach 80. i 90. XX wieku ciotami i pedałami, stworzyli tuż obok normatywnego seksualnie społeczeństwa alternatywny świat, który – kształtując się głównie w miejskich szaletach, na dworcach i w parkach – pozostawał poza ogólnospołeczną świadomością. Tomasz Łukasz Nowak podjął się odważnej próby zrekonstruowania pomijanej milczeniem rzeczywistości społeczności mającej wspólną historię, język (socjolekt) i estetykę. Jego książka to brakujący do tej pory element historii oraz głos w edukacji związanej z szeroko pojętymi dyskursami wykluczenia. „Język ukrycia” niewątpliwie zainteresuje więc badaczy i badaczki języka, komunikacji społecznej i mediów oraz gender i queer studies, a także osoby, które, podążając za autorem, chcą odkryć nieistniejący już językowy świat polskich gejów z lat 80. i 90. XX wieku.   "Autor z talentem tworzy procedury porównawcze i z subtelnością, czasem też z brawurą wprowadza je w praktykę badawczą. […] Książka Tomasza Łukasza Nowaka przyczynia się wydatnie do rozwoju „lawendowej lingwistyki”. Przyjęta przez Autora perspektywa oglądu reprezentuje „językoznawstwo otwarte”, z rozmachem dialogujące z innymi dyscyplinami humanistyki podejmującymi temat różnorodności i inności człowieka. W istocie mówi On o samoświadomości człowieka i grupy, a to stanowi podstawowe pytanie humanistyki. Daje pozytywną odpowiedź na inne, pojawiające się wcale nierzadko pytanie: Czy humanistyka jest – jeszcze – potrzebna?"   Z recenzji prof. dr hab. Małgorzaty Kity  

Język w zagrożeniu. Przyswajanie języka polskiego w warunkach polsko-szwedzkiego bilingwizmu

Roman Laskowski

Monografia, oparta na szeroko zakrojonych badaniach środowiska polskich dzieci w Szwecji, przynosi obraz społecznych uwarunkowań zachowania języka i kultury rodziców przez drugie pokolenie emigrantów. Przedmiotem zainteresowania autora jest jednak przede wszystkim próba rozpoznania mechanizmów lingwistycznych rządzących przyswajaniem przez dziecko języka w warunkach bilingwizmu, zbadanie wpływu interferencji dominującego języka na przebieg procesu opanowywania języka polskiego przez dziecko. Szczególną uwagę poświęcono w opracowaniu kategorii przypadka (obcej językowi szwedzkiemu). Monografia jest wprawdzie opisem konkretnego materiału językowego (idiolektów ponad setki dzieci w wieku 5-15 lat), przede wszystkim jednak chce być przyczynkiem do teorii przyswajania języka. Uzyskane wyniki badań pozwalają na głębsze poznanie uniwersalnych, semiotycznie i psychologicznie uwarunkowanych zasad organizujących strukturę systemu gramatycznego języka naturalnego.

Kapitał społeczny a jakość życia. Na przykładzie zbiorowości wielkomiejskiej

Monika Mularska-Kucharek

 Opis socjologicznych i psychologicznych mechanizmów życia zbiorowego. Takie ujęcie problemu jakości życia wzbogaca rozumienie fenomenu zarówno kapitału społecznego, jak i samej jakości życia. Publikacja ukazuje nowy, nie w pełni dotąd dobrze zanalizowany, mechanizm działania kapitału społecznego, jak i genezy powstawania wyższej jakości życia. Omówienie określonych koncepcji teoretycznych i ich weryfikacja. Autorka przedstawia w swej pracy własne badania ilościowe z wykorzystaniem przygotowanych przez siebie narzędzi badawczych. Analizy ilościowe zostały pogłębione przez badania jakościowe, tworząc razem interesującą i uzupełniającą się całość. Tematyka monografii należy w ostatnich latach, nie tylko w Polsce, do wiodących w obszarze nauk społecznych, zwłaszcza zaś w socjologii. Wnioski z badań i ustaleń Autorki należy rekomendować, a w konsekwencji aplikować na poziomie różnych polityk społecznych. M. Mularska-Kucharek ukazała w książce nie tylko wzajemne związki i zależności między kapitałem społecznym a jakością życia mieszkańców Łodzi, ale również podjęła udaną próbę po-łączenia perspektywy teoretycznej z aplikacyjną. W odniesieniu do znaczących części mono-grafii wyniki przeprowadzonych badań mają charakter reprezentatywny, co z pewnością w sposób istotny podnosi jej rangę. W tym przypadku mamy do czynienia z zarówno z rozwiniętą samoświadomością metodologiczną, jak i umiejętnością interpretacyjną dotyczącą uzyskanego materiału empirycznego.

Kapitał społeczny a postawy i działania przedsiębiorcze mieszkańców Łodzi

Monika Mularska-Kucharek

 Książka poświęcona jest problematyce kapitału społecznego. Zawarto w niej przegląd podstawowych koncepcji kapitału społecznego, a także charakterystykę jego poszczególnych komponentów. Skoncentrowano się też na społecznym i psychologicznym aspekcie przedsiębiorczości. Stanowi próbę egzemplifikacji związków pomiędzy kapitałem społecznym a przedsiębiorczością. Opisano kwestie dotyczące przedmiotu i problematyki badań, głównych pojęć, hipotez badawczych. Wnioski płynące z zawartych wyników i podjętych rozważań pozwalają określić stan kapitału społecznego łodzian, poziom przedsiębiorczości, czyli informacje na temat postaw i działań o charakterze przedsiębiorczym. Praca jest wartościowym i cennym wkładem w wiedzę zarówno od strony poznawczej, jak i teoretycznej. Ma też walory diagnostyczne. Opisano w niej istotne aspekty życia społecznego Łodzi, przede wszystkim te o ważnym społecznym wydźwięku. Kapitał społeczny traktowany jest jako jeden z głównych czynników (pomijając czynniki makrospołeczne) odpowiedzialnych za powstawanie i utrzymywanie się nierówności. Przesądza on także o możliwościach i szansach jednostki w gospodarce kapitalistycznej, a przedsiębiorczość postrzega się również jako postawę ułatwiającą funkcjonowanie we współczesnym świecie. Uzyskane wyniki mają znaczenie zarówno dla kreatorów życia społecznego, jak i indywidualnych jednostek chcących mieć kontrolę nad swoim życiem, a także dla tych, którzy pragną osiągać więcej w kwestiach materialnych i niematerialnych.

Kategorie antropologiczne i tożsamość narracyjna. Szkice z pogranicza neurosemiotyki i historii kultury

Jan Kordys

Książka jest rezultatem interdysplinarnych dociekań, od filozofii języka po psychoanalizę. Opowiada o przygodach umysłu, jego aktywności ujawniającej się w codziennych zachowaniach, w obserwacjach oraz eksperymentach neuropsychologów, w czynach bohaterów Homera czy dziele Prousta. Jako prezentacja nurtów w humanistyce - wskazuje również na istotne tematy rozpoczynającego się stulecia w innych dziedzinach, które nie pozostaną bez wpływu na tę pierwszą. Wydaje się bowiem, że umysł będzie dla biologii XXI wieku tym, czym w minionym był dla niej gen (Erik Kandel). Natomiast w refleksji nad umysłem dominantą stanie się pamięć (François Jacob). Druga połowa XX wieku przyniosła znaczącą zmianę w podejściu do relacji między umysłem a mózgiem. Nieinwazyjne techniki badawcze ukazują ‘biologię świadomości’, a zarazem - wymiar społeczny aktywności mózgu. Na styku neuroscience, cognitive science, antropologii kulturowej, lingwistyki powstaje obraz człowieka jako bytu mózgowego i cielesnego, a zarazem istoty społecznej posługującej się językiem oraz innymi systemami znaków. Ponadto, rozumienie - chociażby cząstkowe - mechanizmów mózgu jest niezbędne, abyśmy mogli szukać odpowiedzi na pytania: na ile czynniki warunkujące akty, emocje, myśli są podporządkowane prawom neurofizjologii? a więc również: czy jesteśmy czymś więcej niż nasze mózgi, żyjąc w dwóch splecionych ze sobą światach: jednym rządzonym przez biologię, drugim - przez porządek symboliczny? Stopniowo rodzi się także dialog między psychiatrią, neurobiologą, psychoanalizą. Jego źródeł można szukać w pracach neurologów z przełomu XIX i XX wieku (tradycji kontynuowanej przez Aleksandra Łurię czy Olivera Sacksa), którzy łączyli subtelną analizę kliniczną z głębokim rozumieniem pacjentów.

Kłamstwa, którymi żyjemy

Jon Frederickson

Czy do gabinetu psychoterapeuty zaglądamy dlatego, że dojrzeliśmy do głębokiej zmiany, czy raczej pragniemy, by osoba postronna utwierdziła nas w kłamstwach, którymi karmimy się od lat? Książka Jona Fredericksona nie tylko nauczy nas dostrzegać złudzenia i iluzje naszej codzienności, lecz także dostarczy wskazówek, jak zmierzyć się z prawdą o samym sobie i uczynić swoje życie lepszym.

Kobieta - przestrzeń konfliktów, pole walk. Szkice z antropologii politycznej

Inga B. Kuźma, Edyta B. Pietrzak

Autorki, korzystając z wielu różnych teorii oraz metodologii wyrastających z nauk społecznych i humanistycznych, demaskują źródła i mechanizmy opresji ze względu na płeć oraz rolę, jaką w reprodukcji nierówności odgrywa sposób opowiadania historii. W swoich esejach dowodzą, że ów sposób nigdy nie jest niewinny politycznie. Praca Autorek uderza w "czułą strunę" wielu osób zajmujących się formalną i nieformalną edukacją historyczną, którzy chcą opowiadać dzieje ludzkości z uwzględnieniem "wszystkich" aktorów życia społecznego. Autorki na wiele sposobów przekazują osobom czytającym ważny metakomunikat - że przemilczanie obecności i aktywności kobiet i dziewcząt w historii, trywializowanie ich roli w dziejach, deprecjonowanie wartości ich pracy, brak uznania dla ich doświadczenia, twórczości, przeżyć i równocześnie podkreślanie dominacji i władzy mężczyzn, interpretowanie jej jako "naturalnej" - uzasadnia podważanie i łamanie praw kobiet także współcześnie. Z recenzji dr hab. Iwony Chmury-Rutkowskiej, prof. UAM Rozważania prowadzone w formie szkiców skupiają się na refleksji o kondycji rozważań nad płcią biologiczną, płcią kulturową, rolą kobiet w kontekście badań naukowych nad przemocą, w nierozerwalnym związku z dyskursem publicznym. Recenzowana monografia jest pracą oryginalną, która w znacznym stopniu opiera się na wynikach własnych dociekań i badań w obszarze nauk społecznych, subtelnie balansując między dyscyplinami: antropologią kulturową oraz naukami o polityce i administracji. [...] Przyjęty schemat konstrukcyjny książki, charakterystyczny dla traktatów filozoficznych - jakim są szkice krytyczne - pozwala Czytelnikom na swobodną podróż po problematyce kobiet i konfliktów zbrojnych, tematyce wciąż aktualnej i na nowo odkrywanej. Z recenzji dr hab. Aleksandry Gasztold, prof. UW Ta ciągła zażarta i nieracjonalna pielęgnacja emocjonalnej kultury romantycznej w Polsce, lubująca się w martyrologii narodowej i idealizująca cierpienie wspólnoty, objawia się patetycznym patriotyzmem, który wynosi na wyżyny zdefiniowaną w męskich kategoriach ideologię "polskości", piętnując jakiekolwiek zachowania i praktyki uchodzące za nienormatywne. To z kolei przekłada się na ksenofobiczne zacietrzewienie i brak szacunku dla kobiet i innych mniejszości. Także iw tym kontekście tak kardynalne znaczenie ma praca nad uwzględnianiem perspektywy kobiet i kobiecego doświadczenia w tworzeniu narracji o wspólnotach politycznych i społecznych - zarówno tych dotyczących przeszłości, jak i tych odnoszących się do teraźniejszości. Kompletne i kompleksowe rozumienie przeszłości może przyczynić się bowiem do kreowania bardziej sprawiedliwej i opartej na wartościach równościowych przyszłości. Z Posłowia dr hab. Doroty Golańskiej, prof. UŁ

Kobieta, ciało, tożsamość. Teorie podmiotu w filozofii feministycznej końca XX wieku

Ewa Hyży

W niniejszej pracy autorka podejmuje jedno z ważniejszych pytań współczesnej - zwłaszcza angloamerykańskiej - feministycznej filozofii, tj. czy feminizm rozwiązuje dylematy ontologicznego ugruntowania rodzajowego podmiotu, a jeśli tak, to w jaki sposób? Szczególnie interesujących odpowiedzi na to pytanie, zdaniem autorki, udziela teoria tzw. „korporalnego feminizmu". Kwestia kobiecego podmiotu znalazła się w centrum uwagi głównie z powodu postmodernistycznej filozoficznej orientacji końca XX wieku, dekonstruującej tradycyjną koncepcję podmiotu jako fenomenu ahistorycznego, niezmiennego i esencjalistycznego. Zastosowanie dekonstrukcji w ramach feministycznej ideologii i filozofii wzbudziło jednak ostre kontrowersje. Pomimo własnych, postmodernistycznych powiązań, feminizm korporalny wydaje się w tym sporze odgrywać mediacyjną rolę, proponując „zrównoważony kompromis" pomiędzy filozofią neutralną rodzajowo, radykalnym feminizmem oraz postmodernizmem. Ewa Hyży - były pracownik Instytutu Filozofii Uniwersytetu Śląskiego, wyemigrowała z Polski do USA w okresie stanu wojennego. Od ponad dziesięciu lat wykłada filozofię w college'ach i uniwersytetach w Colorado oraz feministyczną filozofię na Women Studies i Gender Studies w Denver. jest członkiem Międzynarodowej Grupy Kazimierza Dąbrowskiego, publikuje m.in. w „The Advanced Development. Ajournal on Adult Giftedness", wyd. Przez Institute for the Study of Advanced Development w Denver. Jej zainteresowania obejmują głównie etykę teoretyczną, moralną psychologię i problematykę tzw. gender studies.

Kobieta na rynku pracy w Polsce. Analizy przestrzenne, przekrojowe, czasowe

Karolina Lewandowska-Gwarda

Główny celem opisanego w książce badania była ocena funkcjonowania kobiet na rynku pracy w Polsce w aspekcie czasowym, przekrojowym i przestrzennym. Opracowanie stanowi kontynuację rozważań prezentowanych w literaturze przedmiotu. Autorka monografii uzupełniła je w oparciu o najnowsze informacje statystyczne obejmujące okres pandemii COVID-19, zaczerpnięte zarówno z ogólnodostępnych, jak i niepublikowanych baz danych. W obszarach, w których jest to możliwe, rozszerzyła je o analizy przestrzenne . Na podstawie wyników przeprowadzonych badań stwierdzono, że rynek pracy kobiet w Polsce nie jest w dobrej kondycji. Mimo wprowadzonych regulacji na rzecz równości, kobiety nadal otrzymują niższe wynagrodzenia niż mężczyźni. Koncentracja kobiet w zawodach niżej opłacanych, z mniejszymi szansami na rozwój zawodowy oraz niska reprezentacja na najwyższych stanowiskach wpływa na ich mniej korzystną pozycję na rynku pracy w stosunku do mężczyzn . Ponadto rynek pracy kobiet jest wyraźnie zróżnicowany przestrzennie i silnie reaguje na sytuacje kryzysowe, co świadczy o jego niestabilności.

Kobiety - praca - podmiotowość. Refleksje socjologiczne

red. Sławomira Kamińska-Berezowska

Monografia problemowa Kobiety – praca – podmiotowość. Refleksje socjologiczne jest adresowana do osób zainteresowanych kształtowaniem się podmiotowości kobiet na rynku pracy zawodowej i w życiu społecznym. Inspiracją opracowania było stulecie praw wyborczych kobiet w Polsce oraz grupa tematyczna zorganizowana przez Sławomirę Kamińską-Berezowską i Dominikę Polkowską w ramach XVII Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego „Ja My, Oni? Podmiotowość, tożsamość, przynależność” we Wrocławiu. Grupę zajmowały wyzwania i doświadczenia Polek po 100 latach od uzyskania praw wyborczych. W związku z tym autorzy monografii to przede wszystkim socjolodzy, którzy wzięli udział w XVII OZS we Wrocławiu, interesujący się podmiotowością kobiet w Polsce i sprawami ich doświadczeń zawodowych. Ostatecznie jednak, dla uzyskania pewnego dystansu w spojrzeniu na kwestie funkcjonowania społeczno-zawodowego kobiet w III RP, zdecydowano się zaprezentować także współczesne wyzwania związane z kobiecym dążeniem do podmiotowości w innych krajach.

Kobiety niepokorne. Reformatorki - buntowniczki - rewolucjonistki

Izabela Desperak

Prezentowane w tomie rozważania ukazują czytelnikowi proces społecznej oraz mentalnej zmiany: kobiety wychodzące czasami z wielkim trudem, ale z niewątpliwymi sukcesami, od dotychczasowego zamknięcia w życiu prywatnym/rodzinie/domu ku sferze publicznej i politycznej, przekształcają strukturę i charakter przestrzeni, do której dążą. Autorki i autorzy poszczególnych tekstów, analizując sylwetki i dzieła polskich i zagranicznych badaczek, twórczyń i aktywistek żyjących współcześnie oraz postaci historycznych, wskazują na pewne prawidłowości łączące rozmaite kobiece działania. To aktywistki w odróżnieniu od aktywistów żądają czegoś nowego od polityki i od sfery publicznej; filozofki i teoretyczki są o wiele bardziej zanurzone w działania oddolne i codzienne niż filozofowie i teoretycy; opiekunki i „krzątaczki” nie mają swoich dosłownych męskich odpowiedników, choć „menedżerki domowe”·także pukają do bram tego, co publiczne i polityczne; artystki działające na polu sztuk plastycznych, teatru i literatury wnoszą w sferę publiczną twórczą refleksję na temat tego, co prywatne i cielesne – wynikające z doświadczeń kobiet.  

Kobiety, rasa, klasa

Angela Y. Davis

Pierwsze polskie wydanie jednej z najważniejszych książek w dziejach feminizmu. Angela Y. Davis, ikona ruchu na rzecz wyzwolenia Afroamerykanów i praw kobiet, członkini Czarnych Panter i akademiczka, opisuje relacje, jakie w XIX i XX wieku zachodziły między abolicjonizmem i feminizmem. Przyglądając się postawom najważniejszych osób tworzących te ruchy i analizując historię emancypacji Afroamerykanek i Afroamerykanów, pokazuje decydującą rolę, jaką odgrywał w niej splot czynników rasowych, klasowych i związanych z płcią. Pisze między innymi o tym, jak nierówności między białymi i czarnymi kobietami wpływały na kwestie praw reprodukcyjnych czy pracy opiekuńczej. Równocześnie dowodzi, że ilekroć grupy angażujące się w walkę działały solidarnie i wspólnie przeciwstawiały systemowi globalnego kapitalizmu, osiągały zamierzone cele. Książka Angeli Y. Davis dała podstawę myślenia w kategoriach intersekcjonalności i jako taka pozostaje jedną z najbardziej aktualnych prac we współczesnej debacie na temat feminizmu i zmiany społecznej. Polskie wydanie zostało opatrzone posłowiem profesorki Małgorzaty Fidelis.

Kobiety w Polsce, 1945-1989: Nowoczesność - równouprawnienie - komunizm

praca zbiorowa

Książka śledzi losy kobiet w Polsce lat 1945–1989 na szerokim tle komunizmu i historii powojennej Europy. Oparta o obszerną i najnowszą światową literaturę przedmiotu oraz kwerendy różnorodnych źródeł historycznych, zainteresuje czytelniczki i czytelników pragnących zapoznać się z historią kobiet w komunizmie i historią Polski, szeroko rozumianymi studiami nad problematyką genderową, historią feminizmu i historią społeczną. Przybliża najważniejsze badania i ukazuje znaczenia historii gender/kobiet dla Europy Środkowo-Wschodniej. Porusza zagadnienia aktywności kobiet w polityce, doświadczeń kobiet pracujących w mieście i na wsi, gospodarstwa domowego, ról kobiet w rodzinie, dorastania i awansu edukacyjnego, biopolityki oraz kultury urody. Zostały one zaprezentowane w kontekście tytułowych pojęć nowoczesności i równouprawnienia, aby ukazać komunistyczne projekty kierowane do kobiet na tle doświadczeń drugiej połowy XX wieku w innych krajach. Z pewnością książka ta ma wszelkie szanse na miano kanonicznej historii kobiet powojennej Polski i nie dlatego, że dostarcza gotowych odpowiedzi, ale właśnie dlatego, że wskazuje na konieczność stawiania nowych pytań, kwestionowania utrwalonych schematów myślowych, rewizji dotychczasowej wiedzy. [z recenzji dr Dobrochny Kałwy] Książka jest świetnie napisana, lekkim językiem dyskutuje czasem bardzo skomplikowane tematy. (…) Bardzo interesujące są analizy źródeł, które pozwalają prześledzić myślenie autorów oraz ich metody pracy ze źródłami. Dużym atutem tej pracy jest bogactwo cytatów i indywidualnych historii, które pozwalają zrozumieć życiowe dylematy czy problemy. [z recenzji dr Anny Müller]

Kobiety wobec dominacji i opresji

Izabela Desperak, Ewa Hyży, Inga B. Kuźma, Edyta Pietrzak

Książka jest kolejną publikacją pokonferencyjną Interdyscyplinarnego Seminarium Gender, tym razem otwierającą przed czytelniczkami i czytelnikami perspektywę globalną. Poświęcona jest nie tylko dominacji i opresji, jakiej doświadczają kobiety na całym świecie, lecz także strategiom oporu podejmowanego przez nie dawniej i teraz, zarówno w Polsce, jak i w sąsiedniej Ukrainie oraz odległej Etiopii, w polityce, mediach, literaturze, teatrze i sztuce. Adresowana jest do badaczek i badaczy, studentek i studentów zainteresowanych problematyką gender. Zawiera różnorodne naukowe opracowania dotyczące problematyki kobiecej w różnych ujęciach, które mogą zainteresować czytelniczki i czytelników także spoza akademii.

Kohabitacja w Polsce i na Słowacji. Studium socjologiczne w środowiskach studenckich

Katarzyna Juszczyk-Frelkiewicz

„Tematyka podjęta w pracy jest stale aktualna, chociaż samo zjawisko kohabitacji rozwija się zauważalnie od lat 60. XX wieku. Niemniej rozpowszechnianie kohabitacji rządzi się prawami regulowanymi przez warunki społeczne i kulturowe państw. Kohabitacja jako zjawisko budzi ogromne zainteresowanie w całym świecie, prognozy wskazują na tendencje wzrostowe. Niewątpliwym walorem pracy są badania porównawcze przeprowadzone w dwóch państwach – Słowacji i Polsce. Jak wiadomo, z przyczyn technicznych, takie badania na ogół są nie do wykonania. Autorka pracy jak się okazuje poradziła sobie i badania przeprowadziła.” (Z recenzji prof. dr hab. Anny Kwak). Postępujące procesy indywidualizacji, sekularyzacji i emancypacji oraz dążenie młodych ludzi do samorealizacji i osiągnięcia sukcesów w życiu zawodowym sprawia, że życie w związku kohabitacyjnym staje się coraz bardziej popularną, społecznie akceptowaną oraz coraz częściej wybieraną formą życia. Książka skierowana jest do studentów i pracowników nauk społecznych (np. socjologów i pedagogów), a także młodzieży oraz ich rodziców.

Komputerowe wspomaganie analizy danych jakościowych. Zastosowanie oprogramowania NVivo i Atlas.ti w projektach badawczych opartych na metodologii teorii ugruntowanej

Jakub Niedbalski

Prezentowana książka stanowi owoc wieloletnich doświadczeń autora związanych z praktyką wykorzystywania oprogramowania CAQDA w pracy badawczej i dydaktycznej . Zawiera szereg użytecznych informacji dotyczących stosowania programów NVivo oraz Atlas.ti w realizacji projektów badawczych opartych na metodologii teorii ugruntowanej. Ze względu na uniwersalny charakter prezentowanych narzędzi komputerowych, a także z uwagi na szczegółowy opis kolejnych funkcji obu programów proponowana pozycja może stać się nieocenioną pomocą dla wielu badaczy reprezentujących różne szkoły metodologiczne w ramach szeroko rozumianych jakościowych metod badawczych. Publikacja jest skierowana zarówno do przedstawicieli środowiska naukowego, jak i do instytucji publicznych oraz praktyków realizujących w swojej pracy badania jakościowe na użytek komercyjny. 

Komunikacja naukowa w Polsce. Szczepionki, medycyna alternatywna, zmiany klimatyczne, GMO pod lupą

Aneta Krzewińska, Małgorzata Dzimińska, Izabela Warwas, Justyna Wiktorowicz

W monografii zaprezentowano wyniki jakościowego badania przeprowadzonego w projekcie H2020 CONCISE - Communication role on perception and beliefs of EU Citizens about Science, którego celem było zbadanie roli komunikacji naukowej w kształtowaniu wiedzy, opinii i przekonań obywateli Unii Europejskiej na tematy związane z nauką. W Polsce, Hiszpanii, Portugalii, na Słowacji i we Włoszech przeprowadzono jednodniowe konsultacje społeczne, w których brało udział stu odpowiednio dobranych mieszkańców danego kraju. W niniejszej publikacji przedstawione zostały wyniki konsultacji zrealizowanych w Polsce - we wrześniu 2019 roku w Łodzi. W trakcie moderowanej dyskusji uczestnicy konsultacji podzielili się swoimi opiniami na temat komunikacji naukowej, w tym szans i barier upowszechniania informacji naukowej. Publikacja składa się z czterech rozdziałów odpowiadających czterem tematom konsultacji - zmiany klimatyczne, szczepionki, GMO, medycyna alternatywna - oraz z podsumowania. Na podstawie wypowiedzi uczestników konsultacji przeprowadzonych w ramach projektu CONCISE udało się wysnuć wnioski na temat komunikacji naukowej dla omawianych tematów, jednak nie było możliwości znalezienia standardu dla komunikacji naukowej w Polsce, który mógłby stanowić uniwersalny drogowskaz dla naukowców, popularyzatorów nauki czy dziennikarzy. Każdy temat naukowy wymaga właściwej mu strategii komunikacyjnej. Dla każdego z tematów odbiorcy sformułowali odmienne preferencje dotyczące tego, skąd i w jakiej formie chcieliby otrzymywać informacje. Dlatego wydaje się uzasadnioną rekomendacją, aby osoby komunikujące treści naukowe w danym obszarze tematycznym wnikliwie rozpoznały preferencje odbiorców w tym zakresie, zanim przystąpią do komunikacji naukowej.

Komunikowanie polityczne. Skrypt dla studentów dziennikarstwa i komunikacji społecznej oraz politologii

Stanisław Michalczyk

Komunikacja jest centralnym elementem strukturalnym systemu demokratycznego. Współcześnie dawną antyczną agorę zastąpiły media masowe, które stały się najważniejszym pośrednikiem między aktorami politycznymi a publicznością (obywatelami). Naszą wiedzę o polityce czerpiemy przede wszystkim z mediów, które nie tylko przekazują informacje, lecz także organizują dyskusję i debatę publiczną. Skrypt składa się z 10 rozdziałów, których treść może stać się przedmiotem wykładów i ćwiczeń.

Koncepcje oporu we współczesnych naukach społecznych. Główne problemy, pojęcia, rozstrzygnięcia

Ewa Bielska

Przedmiotem pracy jest kategoria oporu analizowana w kontekście założeń wybranych teorii funkcjonujących w obrębie nauk społecznych. Opór został przedstawiony jako kategoria związana ze strategiami transgresyjnymi i emancypacyjnymi, odniesiono go do modelu podmiotowości. Został potraktowany jako fakt społeczny oraz pochodna decyzji podmiotowej występującej w sytuacji doznania władzy zinterpretowanej jako opresyjna. Kategorię oporu poddano interpretacji w nawiązaniu do teorii dewiacji oraz kontroli społecznej. Wskazano na wybrane społeczne strategie oporu, obszerny fragment pracy poświęcono analizie kategorii nowych ruchów społecznych. Potencjalnymi odbiorcami pracy są przedstawiciele nauk społecznych oraz reprezentanci profesji związanych ze służbami socjalnymi, zajmujący się działaniami pomocowymi oraz kompensacyjnymi.