Rozmowa z Turczynem o wierze krześcijańskiej i o tajności Trójce Świętej, która w Alkoranie stoi napisana

Bartłomiej Georgiewicz

Bibliotheca Litteraria ma na celu upowszechnienie w zintegrowanej formie dokonań edytorskich łódzkiego środowiska naukowego, zwłaszcza polonistycznego. Służy uprzystępnieniu możliwie szerokiemu gronu czytelników dzieł ważnych z punktu widzenia dziejów literatury polskiej. Edycje ukazują się w czterech podseriach: Staropolska, Oświecenie, Wiek XIX oraz Wieki XX i XXI. * Rozmowa z Turczynem o wierze krześcijańskiej… to zabytek polskiego piśmiennictwa, nieedytowany od jego pierwszej publikacji w 1548 roku i realnie istniejący fizycznie tylko w dwóch egzemplarzach, zachowanych w różnym stopniu, czyli w praktyce dostępny jedynie bardzo nielicznym. Niniejsza edycja zawiera aparat krytyczny (objaśnienia) i słowniki, bez których lektura tekstu byłaby tylko częściowo zrozumiała. […] Adresatami publikacji są filolodzy (nie tylko polscy i tureccy), językoznawcy, bibliolodzy, bibliotekarze i bibliotekoznawcy, edytorzy, religioznawcy, historycy. Z recenzji prof. Marka Stachowskiego

Rozważania o pogańskiej terminologii religijnej dawnych Słowian. W poszukiwaniu mitologicznego wymiaru śląskiego frazeologizmu "Jeronie Pieronie!"

Piotr Żurek

Jest to książka przede wszystkim o języku Słowian. Zrodziła się ona pod wpływem głęboko zakorzenionej w autorze śląskiej leksyki i frazeologii. Rodzimy materiał językowy skłonił autora do rozpoczęcia poszukiwań rodowodu i znaczeń komponentów gwary śląskiej odnoszących się do słowiańskiej mitologii. Metodologicznie monografia obejmuje badania skupiające się na analizie pogańskiej terminologii związanej z teonimami oraz pogańskim kultem i liturgią Słowiańszczyzny pierwotnej. Przez analizę lingwistyczną autor odsłania hipotetyczny obraz tego, w jaki sposób dawni Słowianie wyobrażali sobie życie swoich bogów oraz jak ich czcili. Piotr Żurek - dr hab., profesor uczelni Uniwersytet Bielsko-Bialski. Historyk i slawista, autor kilkunastu książek oraz licznych artykułów wydanych w kraju i za granicą. Znany głównie jako badacz dziejów Słowiańszczyzny i Bałkanów. Jego zainteresowania lingwistyczne obejmują językoznawstwo historyczno-porównawcze (paleoslawistykę, kontakt językowy i język polityki).

Różewicz i Herbert. Aksjologiczne aspekty twórczości

Joanna Adamowska

Książka Joanny Adamowskiej ukazuje obydwu poetów jako twórców o podobnej „wrażliwości aksjologicznej”, którzy pomimo wszelkich różnic artystycznych i światopoglądowych stawiają w centrum swoich zainteresowań problematykę wartości. Interpretacje poszczególnych utworów ujawniają pełen powagi stosunek artystów do skomplikowanych zagadnień natury etycznej oraz ukazują zmagania Różewicza i Herberta z podobnymi kwestiami, takimi jak sens historii, antynomiczność wolności, odpowiedzialność za słowo, moralna ocena kulturowych wzorców męstwa, pamięć, współczucie, zło. Zakres intelektualnych poszukiwań poetów w zakresie wymienionych problemów zdecydował o kształcie niniejszej książki - Różewicz zostaje w niej ukazany jako czytelnik m.in. Pounda, Céline’a, Jüngera, Zweiga, Hölderlina, Heideggera, Jaspersa, Dostojewskiego, Kanta oraz Tołstoja, Herbert natomiast uchwycony został w dyskusji z Elzenbergiem, Swetoniuszem, Szczepańskim, Szekspirem, Régisem, Kropotkinem i - podobnie jak Różewicz – z Tołstojem. „Rozprawa  Joanny Adamowskiej ma charakter  historycznoliteracki i zarazem interpretacyjny. W obu  aspektach została wykonana z gruntowną znajomością polonistycznego  rzemiosła. Ogrom przywołań, świetna orientacja w całości dorobku obydwu poetów, klarowność wykładu, hermeneutyczna maestria, a wreszcie umiejętność wyboru opinii z nader rozbudowanej literatury przedmiotu sprawiły, że całość czyta się z wielkim intelektualnym pożytkiem. Jasność przekonań, rzetelność odwołań, precyzja stanowiska i - co najważniejsze - logika argumentacji dowodzą wysokiego kunsztu Autorki. [...] Studium porównawcze na temat aksjologicznych aspektów twórczości Tadeusza Różewicza i Zbigniewa Herberta ma szansę stać się ważnym dopełnieniem istniejących już prac o dorobku dwóch Wielkich Współczesnych. Ustalenia badawcze w nim poczynione są oryginalnym wkładem do refleksji poetologicznej naszego czasu” - prof. dr hab. Marian Kisiel „Jest to rozprawa wartościowa naukowo i świetnie, jasno, dobrym stylem napisana [...] Dzięki przyjętej metodzie interpretacji wybranych wierszy, ujęciu ich w dialogu z innymi tekstami znakomitych myślicieli i pisarzy [...] odsłania głęboki wymiar analizowanych utworów, pokazuje zawartą w nich problematykę etyczną, pytania i odpowiedzi stawiane i dawane na najwyższym poziomie, co ujawnia się właśnie w konfrontacji z ważnymi tekstami europejskiej kultury. Nikt raczej nie wątpił w intelektualne zaplecze wierszy Herberta, rozprawa takie opinie potwierdza. Jej autorka pokazuje jednak także podobnie intelektualnie ważkie i rozległe zaplecze twórczości Tadeusza Różewicza, co nie dla wszystkich było  oczywiste, głębię jego poezji. Adamowska w tych sumiennych i dokładnych zestawieniach udowodniła swe kompetencje hermeneutyczne, swobodnie porusza się wśród różnych nurtów współczesnej myśli filozoficznej, socjologicznej, psychologicznej, zawsze rzetelnie przywoływanej, z pełnym poszanowaniem odrębności różnych terminologii” - prof. dr hab. Jacek Petelenz-Łukasiewicz  

Różnice w druku. Studium z dziejów wielojęzycznej kultury literackiej na XIX-wiecznej Litwie

Paweł Bukowiec

Początkiem tekstu literackiego jest z reguły jego tytuł; to właśnie od formuły tytułowej zaczyna się kształtować znaczenie utworu. Ale nie w XIX-wiecznej literaturze litewskiej. Tamte teksty zaczynają się „wcześniej” – ich właściwym początkiem jest bowiem już sygnatura autora. Książka udowadnia tę tezę, analizując szczególny aspekt materialności dzieł litewskiego poety Maironisa: różnorodność zapisów tego nazwiska na kartach tytułowych książek artysty czy w nagłówkach jego wierszy. Przy okazji powstał opis najbardziej charakterystycznych cech ówczesnej litewskiej kultury literackiej. Eksponując osobliwości tej bliskiej nam czasowo i kontekstowo formacji kulturowej, książka staje się polemiką z syntetyzującymi ambicjami koncepcji world literature Franca Morettiego.

Ruiny istnienia. Szkice o poetach mniej obecnych

Marian Kisiel

Ruiny istnienia gromadzą artykuły o siedmiu poetach polskich XX wieku (Józef Wittlin, Emil Zegadłowicz, Julian Przyboś, Tadeusz Sułkowski, Wilhelm Szewczyk, Bogdan Czaykowski, Andrzej K. Waśkiewicz). Autor pokazuje ich historycznoliterackie miejsce, a interpretując znane i mniej znane wiersze, odkrywa osobnicze piękno poezji ekspresjonistycznej, klasycystycznej, awangardowej i formulistycznej. Obecna w liryce twórców różnych generacji formuła „istnienia” pokazana została w egzystencjalnym i społecznym wymiarze. Podtytuł książki Szkice o poetach mniej obecnych wskazuje na słabiej rozpoznane lub zgoła pominięte przez krytykę fragmenty twórczości autorów o ustalonym prestiżu w polskiej literaturze przeszłego stulecia.

Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze. T. 20: Z przemian gatunkowych w literaturze rosyjskiej XX i XXI wieku

red. Jadwiga Gracla, red. Halina Mazurek

Dwudziesty tom „Rusycystycznych Studiów Literaturoznawczych” poświęcony został zagadnieniom związanym z przekształceniami dokonującymi się w dziedzinie gatunków literackich. Niniejszy tom – jak pisze we Wstępie – Halina Mazurek stanowi próbę rozpoznania pewnych, zarówno powtarzających się we współczesnej literaturze rosyjskiej zjawisk związanych z przebudową gatunków literackich, jak i przypadków jednostkowych, ale ciekawych i godnych uwagi. Dwa początkowe teksty dotyczą okresu modernizmu. Pozostałe wiążą się już bezpośrednio z nowym pisarstwem, choć wymagającym, jeśli nie podsumowań to przynajmniej fachowych komentarzy na temat określony w tytule. Celem autorów było przede wszystkim potwierdzenie, na wybranych przykładach, różnorodności odmian gatunkowych cechującej literaturę postmodernistyczną, zasygnalizowanie problemów w identyfikacji gatunków i zwrócenie uwagi na modyfikacje gatunkowe do tej pory nieopisywane.

Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze. T. 21: Kobiety w literaturze Słowian Wschodnich

red. Halina Mazurek, red. Beata Pawletko

Kolejny, 21 tom „Rusycystycznych Studiów Literaturoznawczych” poświęcony jest postaciom kobiet. Nie jest to temat nowy, wykorzystywany był bowiem od wieków w literaturze, a w drugiej połowie XX stulecia i na początku XXI wieku bije rekordy popularności. W literaturach wschodniosłowiańskich temat ten odżył i zaistniał na stałe dopiero po pieriestrojce. Literatura odzwierciedla zmiany zachodzące w życiu narodów wchodzących w skład byłego Związku Radzieckiego, w tym zmiany statusu kobiet. Niniejszy tom jest skromnym udziałem rusycystyki śląskiej w trwającym w świecie naukowym dyskursie o kobietach. Autorzy zamieszczonych w nim tekstów podejmują tematy związane z literackimi postaciami kobiet, kobietami - twórcami bądź z zagadnieniami dotyczącymi badań genderowych. Większość artykułów dotyczy literatury dwudziestowiecznej oraz przełomu XX i XXI wieku. Prezentowane teksty są różnorodne. Opierają się przede wszystkim na interpretacji utworów ciekawych i wyjątkowych ze względu na kreację postaci kobiecej bądź znaczących w dorobku twórczym kobiet pisarzy.

Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze. T. 22: Rusycyści Uniwersytetu Śląskiego. Strategie badawcze

red. Jadwiga Gracla, red. Halina Mazurek

Kolejny, 22 tom „Rusycystycznych Studiów Literaturoznawczych” prezentuje strategie badawcze, tematykę i problematykę będącą w polu zainteresowań pracowników Zakładu Historii Literatury Rosyjskiej Instytutu Filologii Wschodniosłowiańskiej Uniwersytetu Śląskiego. Część badaczy zajmuje się głównie prozą narracyjną, głównie dwudziestowieczną, zwłaszcza postmodernistyczną, a także przemianami, jakie zachodzą w najnowszym powieściopisarstwie rosyjskim. Niektórzy spośród nich analizują prozę pod kątem jej związków z rosyjską myślą filozoficzną i społeczno‑polityczną. Drugi zespół poświęca swoje prace analizie i interpretacji dramaturgii rosyjskiej, w przeważającej mierze współczesnej. Uwzględniane są przy tym zmiany, jakie nastąpiły w teatrze rosyjskim – sztuce z dramatopisarstwem nierozerwalnie związanej. Uwaga śląskich badaczy skupia się przede wszystkim na dwóch epokach w dziejach literatury rosyjskiej – modernizmie i postmodernizmie. W swoich artykułach przedstawiają najnowsze metody badawcze, interpretując i analizując twórczość autorów mniej znanych, a nawet takich, których twórczość do tej pory nie była badana.