"Studia Etnologiczne i Antropologiczne" 2015. T. 15

red. Grzegorz Odoj, Magdalena Szalbot

Począwszy od 2015 roku na łamach „Studiów Etnologicznych i Antropologicznych” oprócz artykułów, rozpraw naukowych i doniesień z badań publikowane będą recenzje i sprawozdania, a w kolejnych numerach planowane jest utworzenie działu „Varia”, obejmującego m.in. komunikaty, omówienia, kronikę. W tomie 15 – opublikowanym w nowej formule – dział „Artykułów” składa się z trzech części: Przeobrażenia współczesnej przestrzeni miejskiej; Miasto i miejskość – między ładem a żywiołem; Doświadczanie miasta i tożsamość miejsca. W części pierwszej – poświęconej przemianom zachodzącym obecnie w przestrzeni miejskiej – omówiono: znaczenie przyrody w mieście; żywioł i ład przestrzeni miejskiej; nowe trendy, nowe potrzeby mieszkańców miasta. W części drugiej – skoncentrowanej na ładzie/żywiole przestrzeni miejskiej – zaprezentowano: miejską ulicę jako przestrzeń życia politycznego; miasto jako przestrzeń performansu kulturowego; przypadek zabawy w mieście: shoefiti; proces dramatyzacji przestrzeni miejskiej; Kijowski Majdan jako symbol nowej Ukrainy; specyfikę Omdurmańskiej ulicy. Część trzecia – dotycząca doświadczania miasta i tożsamości miejsca – zawiera artykuły m.in. na temat: pejzażu dźwiękowego miejsca zamieszkania; Urbexersów – eksploratorów opuszczonego miasta; współczesnych autoidentyfikacji mieszkańców Zaolzia.

"Studia Etnologiczne i Antropologiczne" 2016. T. 16

red. Michał Rauszer, red. Grzegorz Studnicki

Za każdym razem, kiedy żegnamy się z jakimś paradygmatem, obszarem badawczym, warunkiem praktykowania antropologii czy w ogóle z historią, szybko okazuje się, że wraca to w innej, nowej formie i niekoniecznie jako farsa, jak powiedziałby klasyk myśli społecznej. Wraz z osławionym „końcem historii” Francisa Fukuyamy mieliśmy oto przejść do pozbawionego społecznych tarć społeczeństwa liberalnego, kształtowanego przez odniesienie do indywiduum, jako punktu wyjścia polityki i społecznego zarządzania. Choć polityka i ekonomia nadal są oparte na tym indywidualistycznym paradygmacie, to można dostrzec symptomy próby budowania wspólnotowości na nowo. Próby te dodatkowo są wzmacniane przez permanentny już kryzys finansowy, który rozpoczął się w 2008 roku, czy trzaskający w szwach uniwersalizm europejski. Tutaj z punktu widzenia antropologa pojawia się pierwsza kwestia, a mianowicie: jak powiązać te globalne procesy z lokalnymi formami wytwarzania tożsamości czy wspólnotowości? Trudno doszukiwać się bezpośredniego oddziaływania transakcji finansowych dokonywanych tysiące kilometrów od Polski na swoistą wspólnotowość użytkowników ogródków działkowych i walki o ich utrzymanie. To, co łączy oba procesy, to wpisanie w globalne przemiany wzajemnego splotu ekonomii, kultury i ideologii, dla których punktem odniesienia jest „rentowność”. Pojawia się tutaj oczywiście problem zaangażowania antropologa w badania, a jest to problem nie tyle etyki badawczej, ile etyki badających, a więc tego, jaki zbiór wartości będą oni podzielać. Tak zwany zwrot zaangażowany w antropologii i badaniach etnograficznych został już w Polsce zasygnalizowany i coraz częściej traktuje się go jako podstawowy paradygmat. W niniejszej publikacji proponujemy przyjrzeć się tej zmianie między innymi od strony próby zaprzęgnięcia do badań etnograficznych praktyk artystycznych oraz animacyjnych. Takie analizy, uzupełnione o przegląd teorii dotyczących metodyki tego typu badań, stanowią próbę rozpoznania „stopnia zero” praktykowania antropologii.   Od Redakcji (fragment)

"Studia Etnologiczne i Antropologiczne" 2017. T. 17

red. Maciej Kurcz, Magdalena Szalbot

Tom rozpoczynają artykuły z zakresu szeroko rozumianej ekologii kulturowej. To nie przypadek. Cieszyński ośrodek etnologii i antropologii kulturowej zajmuje się tą problematyką od wielu lat, a w ostatnim czasie, na tej podstawie, utworzono na studiach II stopnia nową specjalność. Ekologia to jednak nie wszystko. W tomie są także artykuły, które – co nas szczególnie cieszy – ukierunkowane są na Afrykę. To kontynent, który za sprawą zarówno wyjątkowości, jak i uniwersalności swych problemów skupia na sobie coraz większą uwagę badaczy. Widać to także w naszym czasopiśmie. W części Spojrzenie na Afrykę znajdziecie Państwo, między innymi, informacje o bolączkach edukacji wśród społeczności postpasterskich, konsekwencjach i specyfice globalizacji i konsumeryzmu afrykańskiego, dyskursie kolonialnym i jego współczesnych reminiscencjach czy percepcji czasu. Wszystko to zostało ukazane w oryginalnych pracach badawczych. Numer zamykają teksty, których spinającą klamrą jest typowo antropologiczne spojrzenie (lub, jak kto woli, Antropologiczne konteksty kultury).   /fragment – od redakcji, M. Kurcz, M. Szalbot/

Sztuka naskalna i szamanizm Azji Środkowej

Opracowanie zbiorowe

Praca zbiorowa pod redakcją Andrzeja Rozwadowskiego, Marii M. Kośko, Thomasa A. Dowsona. Książka zawiera artykuły napisane przez archeologów i etnografów z Polski, Wielkiej Brytanii i Kazachstanu. Ukazują one problematykę sztuki naskalnej oraz zjawisko szamanizmu w aspekcie nie tylko etnograficzno-archeologicznym, ale także uwzględniają elementy językoznawstwa, religioznawstwa i psychologii. Scharakteryzowano współczesne malowidła naskalne, jak również rysunki naskalne epok prehistorycznych, ze szczególnym uwzględnieniem regionu Azji Środkowej.

Święto umarłych

Adam Fischer

REPRINT. Opracowanie dotyczące śmierci, jako jednego z kluczowych i przełomowych zjawisk, o fundamentalnym znaczeniu dla społeczności. Autor, wychodząc czasów paleolitu, poprzez krótką prezentację chrześcijańskiego punktu widzenia wobec zjawiska śmierci, prezentuje obszernie kult zmarłych u dawnych Słowian.

Toutowie. Język i pamięć w ustanawianiu wspólnoty Wiślan w Banacie

Katarzyna Marcol

Kim są Toutowie? Najzwięźlej rzecz ujmując, Toutowie to potomkowie migrantów, którzy opuścili w pierwszej połowie XIX wieku rodzinną Wisłę, aby szukać pracy i lepszego życia w Banacie. To wspólnota ewangelików, która aktualnie zamieszkuje wieloetniczną wieś Ostojićevo w Wojwodinie, w granicach Republiki Serbii. Książka, oparta o wieloletnie badania terenowe, ukazuje przemiany zachodzące w tej społeczności, które nastąpiły w ostatnim dziesięcioleciu na poziomie porządku symbolicznego i poznawczego, tworzącego wspólnotę. Aktualnie dochodzi bowiem do przeobrażeń pamięci zbiorowej ostojićevskich Wiślan: pamięć komunikatywna, ukształtowana w oparciu o sagi rodzinne, przechodzi w pamięć kulturową, budowaną na fundamencie polskiego narodowego uniwersum symbolicznego. Ewolucja ta prowadzi często do modyfikacji autoidentyfikacji członków społeczności touckiej. Niepowszednią rolę odgrywa tu język, rozumiany jako system zawierający dorobek kulturowy wspólnoty, a jednocześnie nośnik, przekaźnik i zbiór jej wszelkich wartości oraz norm postępowania.

Tożsamość - Przestrzeń - Sacrum. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesor Irenie Bukowskiej-Floreńskiej

red. Grzegorz Odoj

Tom stanowi zbiór tekstów naukowych ofiarowanych w darze Profesor Irenie Bukowskiej-Floreńskiej z okazji 80. urodzin. Autorami są etnolodzy i antropolodzy kultury oraz przedstawiciele dyscyplin pokrewnych. Wspólnym rysem zamieszczonych artykułów jest próba uchwycenia oraz zinterpretowania wybranych problemów społeczno-kulturowych współczesnego świata, jak też wielowymiarowa analiza dynamicznych przemian, którym obecnie podlega kultura. Interdyscyplinarna refleksja, dając możliwość wieloaspektowych odniesień i porównań, pozwoliła naświetlić z różnorakich perspektyw zagadnienia związane z procesem  kształtowania się tożsamości społeczno-kulturowej w wymiarze lokalnym, regionalnym i narodowym, ukazać zjawisko percepcji, wartościowania tudzież oswajania określonych fragmentów przestrzeni otaczającej człowieka, a także wskazać na funkcjonalne i symboliczne przeobrażenia życia religijnego. Publikacja powinna zainteresować w głównej mierze etnologów i antropologów kultury, kulturoznawców, socjologów, historyków kultury oraz wszystkich zaabsorbowanych kondycją współczesnej kultury.

Tożsamość europejskich muzułmanów w myśli Tariqa Ramadana

Marta Widy-Behiesse

Muzułmanie od dawna żyją w krajach Europy Zachodniej. Przynależność do mniejszości religijnej, a najczęściej i etnicznej, stawia przed nimi dodatkowe wyzwanie w trudnym procesie łączenia wielu elementów w jedną spójną tożsamość. Jednocześnie specyfika islamu sprawia, że jawi się on jako bardzo istotny element porządkujący i wartościujący, zatem kluczowy dla samookreślenia wiernych. Czy wartości islamu i wartości zachodnie da się pogodzić? Czy muzułmanie są gorszymi obywatelami? Czy przynależność do ummy – światowej wspólnoty wiernych – sprawia, że muzułmanie nie są lojalni wobec społeczeństw, w których żyją w Europie? Te i wiele innych tematów obecnych w debacie publicznej dotyczącej islamu często porusza Tariq Ramadan – kontrowersyjny szwajcarski intelektualista muzułmański, którego wypowiedzi autorka analizuje i szeroko komentuje. Marta Widy-Behiesse – arabistka i islamolog, kierownik Zakładu Islamu Europejskiego na Wydziale Orientalistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się problematyką islamu w Europie Zachodniej oraz w kontekście globalizacji. Opublikowała m.in. w 2005 roku Życie codzienne w muzułmańskim Paryżu oraz w 2012 roku Islam w Europie. Bogactwo różnorodności czy źródło konfliktów? (red.).