Jedz, pij i popuszczaj pasa. Staropolskie obyczaje i rozrywki

Anna Wójciuk

Czasy największej świetności I Rzeczpospolitej kojarzą nam się z imponującymi zwycięstwami, wybitnymi politykami i dowódcami oraz unikalnym ustrojem, którego podstawą była złota wolność. Jednak ogromnym skarbem przedrozbiorowej Polski było również bogactwo obyczajów. Często nie zdajemy sobie sprawy, jak wiele z nich wciąż towarzyszy nam w codziennym życiu.   Anna Wójciuk ze znawstwem prowadzi nas do magnackich pałaców i dworów szlachty polskiej, mieszczańskich kamienic i pod chłopską strzechę. Prezentuje nie tylko rytuały, ale także mentalność ówczesnego społeczeństwa. W jaki sposób przyjmowano gości? Jakie potrawy gościły na polskich stołach? Jakie tradycje towarzyszyły zawieraniu małżeństw i narodzinom potomstwa?   Książka "Jedz, pij i popuszczaj pasa. Staropolskie obyczaje i rozrywki" to zaproszenie do świata, który choć przeminął, to jednak pozostawił swoją cząstkę w każdym z nas. Anna Wójciuk – doktor nauk humanistycznych, absolwentka Instytutu Języka Polskiego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, członkini Stowarzyszenia Przyjaciół Instytutu Języka Polskiego UŚ „Via Linguae”.

Joga w kontekstach kulturowych 4

red. Kamila Gęsikowska, Anna Gomóła, Dagmara Wasilewska

Seria: Historia i Teoria Kultury (3), ISSN 2719-9010   Joga w kontekstach kulturowych 4 to publikacja związana z realizowanym od 2013 roku wspólnym projektem Zakładu Teorii i Historii Kultury Uniwersytetu Śląskiego (obecnie Zespół Teorii i Historii Kultury) oraz Katedry Zarządzania Sportem i Turystyką Akademii Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach. Joga w kontekstach kulturowych 4 to książka interdyscyplinarna, zawiera prace m.in. kulturoznawców, indologów, arabistów czy socjologów. Znalazły się w niej teksty, które dotyczą jogi jako złożonego systemu przekonań i praktyk zakorzenionych w kontekście kulturowym Indii, a także jogi jako zjawiska zyskującego coraz większe znaczenie w kulturze Zachodu.

Jugosławia, kraina marzeń

Božidar Jezernik

Książka Jugosławia, kraina marzeń etnologa i antropologa kultury Božidara Jezernika jest błyskotliwym eseistycznym studium, którego głównym celem jest poszukiwanie odpowiedzi na fundamentalne pytania dotyczące idei jugosłowiańskiej, jej rozwoju w niestabilnych okolicznościach historycznych i sprzeczności, jakie od pierwszej wzmianki o niej w 1849 roku aż do wybuchu II wojny światowej przenikały, odradzały i tłumiły tę koncepcję. Wykorzystując bogaty materiał dokumentalny i źródła prasowe z XIX i XX wieku, Jezernik stara się zaprezentować przede wszystkim dynamikę formowania się idei jedności Słowian południowych, inicjalne przyczyny powstania oraz sposoby jej postrzegania i doświadczania przez narody dążące do zjednoczenia. Đorđe Krajisnik, "Dani" Ta książka to opowieść o Jugosławii wcześniejszej niż powstanie Jugosławii, która się wyłoniła z II wojny światowej. Autor Božidar Jezernik - wybitny słowiański eseista, historyk i etnograf - sporządził tę opowieść z kompetencją i precyzją. Czyta się te dzieje "bałkańskiego kotła" z fascynacją i przerażeniem. Odnajdujemy tu tematy dobrze nam znane. Te spory o tożsamość narodu trójimiennego, złożonego z Serbów, Chorwatów i Słoweńców; ten konflikt o kształt wielonarodowego państwa: czy to ma być federacja równorzędnych podmiotów, czy też wielka Serbia? Te kłótnie o przeszłość historyczną, które de facto są kłótniami o współczesność, to napięcie różnych polityk historycznych, które zaczyna się od słów, a prowadzi do przemocy i krwi. Czytałem tę książkę i myślałem o historii relacji polsko-ukraińskich, polsko-litewskich czy też polsko-żydowskich. To pasjonująca lektura, książka mądra i ciekawa. Adam Michnik

Julian Apostata

Kazimierz Morawski

UWAGA! e-book jest skanem zapisanym w formacie PDF. Plik pdf uniemożliwia przeszukiwanie i kopiowanie tekstu REPRINT. ulian, zwany Apostatą, dzielił za życia ludzkość na dwa przeciwne obozy, które zwalczały się z największą namiętnością, popierały i sławiły jego zamiary lub opierały się im stanowczo, staczały ze sobą zapasy o jego sławę i niesławę. Z jednej strony stał obóz chrześcijański, upatrujący w nim wroga, który bieg i rozwój prawdy i historii gwałtownie chciał cofnąć i powstrzymać z drugiej strony stali poganie i neopoganie, którzy umiłowali piękność bogów Grecji i tęsknili za bogami Hellady. A jak było naprawdę? Kim był i jakim był ów cesarz, który porzucił Chrystusa na rzecz starych bóstw? Tego można się będzie dowiedzieć z lektury tej książeczki.

Kalendarium Lwowa 1918-1939

Agnieszka Biedrzycka

Ukazana w książce panorama dziejów Lwowa między 22 listopada 1918 a 31 sierpnia 1939 – od wkroczenia Wojska Polskiego do ostatniego dnia pokoju – jest kopalnią informacji o mieście „zawsze wiernym” i o całej historii II Rzeczypospolitej. Są to zarówno wydarzenia wielkie, odbijające się echem w całej Polsce, jak i drobne, niewiele znaczące nawet w skali miasta, ale pokazujące panującą w nim atmosferę i przybliżające życie codzienne mieszkańców. Obecna tu jest tematyka polityczna, społeczna, gospodarcza, naukowa, kulturalna, obyczajowa i sportowa, pojawiają się informacje o konfliktach narodowościowych, aferach kryminalnych, klęskach żywiołowych, anomaliach meteorologicznych. Przedstawiony z imponującą szczegółowością, powstały z tysięcy drobnych epizodów, dzień po dniu, obraz międzywojennego Lwowa łamie wiele stereotypów i nie zawsze jest zgodny z utrwalonym wizerunkiem „kresowej Arkadii”. Obok obrony miasta, najpierw przed wojskami ukraińskimi, potem przed sowiecką Armią Konną Budionnego, ofiarności lwowiaków na rzecz Funduszu Obrony Narodowej, rozwoju Targów Wschodnich, budowy Wielkiego Lwowa, popularności Wesołej Lwowskiej Fali, pojawiają się fakty takie, jak pogrom Żydów, krwawo tłumione demonstracje bezrobotnych, zamieszki antyukraińskie, akcje terrorystyczne, fałszerstwa wyborcze, numerus clausus i getto ławkowe, bezrobocie, bezdomność i prostytucja. Zazwyczaj nie pamiętamy, że jedyna w dziejach wizyta we Lwowie urzędującego prezydenta Rzeczypospolitej zakończyła się zamachem bombowym i kompromitującym procesem...   Dr Agnieszka Biedrzycka jest redaktorem Polskiego Słownika Biograficznego i autorem wielu zamieszczonych tam życiorysów. Wydała m.in. Bibliografię pomników kultury dawnych kresów południowo-wschodnich Rzeczypospolitej (Kraków 2000), Korespondencję Stanisława Koniecpolskiego hetmana wielkiego koronnego (Kraków 2005), Pomniki epigrafiki i heraldyki dawnej Rzeczypospolitej na Ukrainie, t. 1 (Kraków 2005).

Kaukaz i Azja Środkowa - pakiet 2 książek - Bawełna, samowary i Sartowie / Najpiękniejszy klejnot w carskiej koronie

Jerzy Rohoziński

1) Bawełna, samowary i Sartowie. Muzułmańskie okrainy carskiej Rosji 1795-1916   „Dni imperiów i sfer wpływów dobiegły końca” mówił w Warszawie Barack Obama, mając – oczywiście – na myśli Rosję i – zapewne – słynne stwierdzenie Putina o „największej tragedii geopolitycznej końca XX w.” Początki owego myślenia geopolitycznego sięgają korzeniami XIX stulecia, kiedy to Rosji carskiej udało się podbić słabe chanaty muzułmańskie na Zakaukaziu i w Azji Środkowej. Te ostatnie, nota bene, wtedy, kiedy państwo rosyjskie miało się reformować wewnętrznie. I tak się „wewnętrznie reformowało”, że doszło aż nad Araks i Amu-darię. Jakoś tak wyszło. W Londynie z nerwów obgryzano paznokcie. Wejdą do Indii, czy nie wejdą? Nie weszli. Wtedy to właśnie ukształtował się świat pojęć, wyobrażeń, a nawet pewnej specyficznej mentalności Wielkiej Gry, która odżyła w nieco zmienionej formie podczas zimnej wojny, a i dziś ma się całkiem dobrze. Okrucieństwo podbojów i strach podbitych miały zapewnić spokój, stabilizację i pozwolić na realizację „misji cywilizacyjnej”. Co z niej wyszło? Szkoda mówić. Wpadka goniła wpadkę. Tak, carscy wysłannicy nie wszystko zdążyli popsuć. To też trzeba umieć. A czego nie zdołali zniszczyć, za to już bardziej metodycznie wezmą się bolszewicy. Uderzające jest jednak, jak wiele z tego kolonialnego eksperymentu carskiej, ale tej petersbursko-oświeconej, Rosji zostało w Związku Sowieckim... A jeśli cokolwiek przydarzyło się dobrego, to głównie za sprawą wszelkiej maści podejrzanych i odmieńców: sekciarzy, obcych kolonistów, dysydentów religijnych, Tatarów, Ormian, Żydów, Polaków, rodzimej inteligencji... O tym wszystkim jest właśnie ta książka. “Nikt nie zrozumie dobrze Rosji w Europie, dopóki nie zobaczy jej w Azji” – jak stwierdził jeden z angielskich obserwatorów rosyjskiego pochodu ku wrotom Indii.     2) Najpiękniejszy klejnot w carskiej koronie. Gruzja pod panowaniem rosyjskim 1801-1917     Gruzińska historia pełna jest – z jednej strony – okrutnych wojen rozmaitego rodzaju, nacechowanych skrajnym wytężeniem sił fizycznych i moralnych, głębokim dramatyzmem, a z drugiej – zanotowała znaczne sukcesy, w określonych okresach kraj się jednoczył politycznie i terytorialnie, rozwijały się miasta i życie miejskie, nauka, kultura i szkolnictwo” – pisał wybitny gruziński historyk prof. Roin Metreweli. Narodziny, rozwój, wzloty i upadki państwa gruzińskiego pozostawały zawsze w ścisłym związku z sytuacją międzynarodową. Gruzini mieli pełne prawo pomstować na jakże zgubne nieraz przekleństwo geopolityki – położenie w strefie rywalizacji dwóch wielkich mocarstw. Z jednej strony Rzym, potem Bizancjum, wreszcie Turcy osmańscy, z drugiej – Persja, Arabowie i znów Persja, tyle że muzułmańska. Raz jedni górą, raz drudzy, nieustanne zwarcie, mordercze zapasy, ale walki nigdy nikt zdecydowanie nie wygra. Byleby tylko kraj całkowicie nie wpadł w ręce przeciwnika.   Ale oto już w X w. na Kaukazie pojawia się ten trzeci: najeźdźcy z północy. Rusowie. Ponoć nim się wycofali, pogrzebali żywcem swoje żony i niewolników swoich zmarłych towarzyszy. Wtedy to był tylko epizod, awanturnicza wyprawa, o której milczą ruskie kroniki. Ale za osiem i pół stulecia powrócili. Może wiedzeni jakimiś tajemnymi jękami duchów pogrzebanych kobiet. I powrócili tym razem na dobre. Przyszli jako wybawcy, pomocnicy, przyjaciele, bracia w wierze. Przyszli wyrwać biedną chrześcijańską Gruzję z turecko-perskich kleszczy, „pozbierać ziemie gruzińskie. I może właśnie to „zbieranie” stanowić będzie największy bonus panowania rosyjskiego. Możliwość swobodnego rozwoju narodowego... Nie, zaraz, jakiego „swobodnego”? Krępowanego przecież co chwila na przeróżne sposoby, ale być może właśnie dlatego tak dynamicznego, momentami nerwowego i niespokojnego, czasem wręcz histerycznego, a niekiedy na odwrót: pełnego godności i dostojeństwa, co stanowiło jaskrawy kontrast wobec nieudolnych często, chytrych i pełnych pogardy działań administracji rosyjskiej.   O tym jest ta książka, przeznaczona nie tylko dla jakże licznego grona zakochanych w Gruzji. Niech przeczytają ją także zakochani w Polsce. Bowiem w dziejach XIX-wiecznej Gruzji znajdujemy niemało wątków polskich. Natrafiamy na nie w najmniej spodziewanych momentach, w miejscach zupełnie egzotycznych.   Jerzy Rohoziński (ur. 1971), historyk, antropolog kultury. Autor książek Święci, biczownicy i czerwoni chanowie. Przemiany religijności muzułmańskiej w radzieckim i poradzieckim Azerbejdżanie (nagroda krajowa „Przeglądu Wschodniego” w 2005 r.), Bawełna, samowary i Sartowie. Muzułmańskie okrainy carskiej Rosji 1795–1916 (nominacja do nagrody „Identitas 2015”, wyróżnienie „Academia 2015”), Gruzja. Początki państw (wyróżnienie w plebiscycie czytelników projektu „Literacki Jedwabny Szlak”), Narodziny globalnego dżihadu (nominacja jury i internautów do tytułu najlepszej książki historycznej II półrocza 2017 r. w plebiscycie „Historia zebrana” – kategoria „historia niebanalna”). Gruzję poznał, koordynując programy współpracy rozwojowej, naukowej i kulturalnej realizowane przez Ambasadę RP w Tbilisi.  

Kebra Nagast. Chwała królów

Nieznany

W ręce polskiego czytelnika po raz pierwszy trafia pełny polski przekład Kebra Nagast. Przekład ten, co prawda, został dokonany nie z oryginału, lecz z tłumaczenia angielskiego, niemniej jednak jego zaletą jest to, iż zawiera kompletny tekst tej bardzo ważnej i świętej dla Etiopczyków oraz rastafarian księgi. Wcześniejszym od niniejszego polskim przekładem było tłumaczenie autorstwa Stefana Strelcyna, które ukazało się drukiem w roku 1956 w Warszawie pod tytułem: Kebra Nagast czyli Chwała królów Abisynii. Z jednej strony miało ono przewagę nad niniejszym przekładem, który ukazuje się nakładem Wydawnictwa Armoryka, bowiem prof. Strelcyn księgę przetłumaczył z języka abisyńskiego, z drugiej strony obarczone było jednak poważną wadą: przekład nie był pełny i zawierał co prawda obszerne,ale jednak tylko fragmenty dzieła. Kebra Nagast (lub Kebra Negast bo i taka nazwa jest używana)to księga napisana w etiosemickim języku gyyz (znanym także jako geez bądź ge'ez). Jak wspomniałem wyżej, jest to księga dla Etiopczyków niezwykle ważna, co znakomity etiopista Edward Ullendorff (1929-2011) opisał takimi oto słowy: Kebra Nagast to nie tylko dzieło literackie, lecz także składnica etiopskich uczuć narodowych i religijnych. Jest to także jedno z najważniejszych dzieł składających się na tradycję i kulturę całej ludzkości. Kebra Nagast wyjaśnia pochodzenie dynastii salomońskiej sprawującej władzę w Etiopii. Opowiada o tym, jak królowa Saby spotkała Salomona, i o tym, jak Arka Przymierza skradziona przez Dawida (Menelika I) znalazła się w Etiopii. Zawiera także ważną informację dotyczącą porzucenia przez Etiopczyków pogańskiego kultu słońca, księżyca i gwiazd oraz zastąpienia go kultem Jedynego Boga, Boga Izraela. Dzieło przyjęło się dzielić na cztery główne części. Pierwsza obejmuje podstawową treść legendy: spotkanie królowej Saby z królem Salomonem, narodziny ich syna Dawida (tj. Menelika), jego podróż do Izraela, kradzież Arki Przymierza i dalsze losy Menelika jako władcy Etiopii. Druga część to rozdziały 1-18, omawiające różne wątki biblijne, i 113-117 zawierające proroctwa dotyczące przyszłości Etiopii i jej wiary w Chrystusa. Część trzecia jest już dość luźno związana z główną historią Kebra Nagast - stanowi zbiór dowodów na to, jakoby wszyscy wielcy władcy starożytności wywodzili się z narodu wybranego, czyli należeli do ludu semickiego. Część ostatnia, czwarta, obejmuje szereg proroctw dotyczących nadejścia Odkupiciela - Chrystusa. Całość Kebra Nagast jest więc również swoistym pomostem kulturowym: łączy najdalszą, pogańską przeszłość Etiopii sprzed królowej Saby poprzez przyjęcie wiary w jednego Boga (judaizm) po chrześcijaństwo. (Ze wstępu).

Kierownictwo Badań nad Początkami Państwa Polskiego (1949-1953). Geneza, działalność, znaczenie

Adrianna Szczerba

Monografia jest rezultatem dociekań autorki na temat instytucji powołanej przez Ministerstwo Kultury i Sztuki (1949) do realizacji interdyscyplinarnych badań nad genezą i funkcjonowaniem państwa pierwszych Piastów, które podjęto w związku z jubileuszem Tysiąclecia Państwa Polskiego i jego chrztu (1966). Akcja "przygotowania wielkiej rocznicy", choć inaczej tę rocznicę rozumiał Kościół, inaczej państwo, a jej cele naukowe splatały się z politycznymi, zaowocowała autentycznym przełomem w stanie wiedzy o początkach polskiej państwowości, społeczeństwa i Kościoła, na lata kształtując postrzeganie "pradziejów" państwa Piastów. Odegrała również ważną rolę w kreowaniu nowej świadomości narodowej społeczeństwa polskiego po zmianie granic w 1945 roku.