Oblicza propagandy PRL

Tomasz Leszkowicz

Komunistyczna Polska była niezwykłym krajem. Rządziła w nim partia, która nie miała szans na wygranie wyborów. Jego granice gwarantowała Moskwa, powszechnie znienawidzona przez obywateli. Choć był to kraj robotników, to właśnie do nich najczęściej strzelano na ulicach. Te absurdy starała się ukryć wszechobecna propaganda. Propaganda była dobra na wszystko. Atakowała wrogów systemu, tłumaczyła „przejściowe trudności” albo mobilizowała do działania. Wytrwale opisywała teraźniejszość, przeszłość i przyszłość. Tak w latach stalinowskich, jak i w epoce Jaruzelskiego była powszechna. Nigdy wcześniej i nigdy później nie miała takiego znaczenia w dziejach Polski. Uśmiechamy się widząc kroniki filmowe z tego okresu albo toporne hasła na transparentach. Ale przez kilka dekad były to symbole brutalnej indoktrynacji. W świecie publicznym nie było prawdy innej niż komunistyczna. Właśnie dlatego warto poznać oblicza propagandy PRL. Dowiedzmy się o tym kto, w jaki sposób i z jakim skutkiem próbował wychowywać miliony Polaków. Tomasz Leszkowicz zabiera nas w podróż po barwnej krainie kłamstwa. Łzy nigdy nie są w niej szczere, zbrodniarze są bohaterami, a zbrodnie wymazuje się z kart historii. Błahe potyczki stają się epickimi bitwami, a niepokorni dziennikarze stają się wirtuozami kłamstwa. Czasem jest strasznie, czasem jest śmiesznie – ale zawsze jest ciekawie. Tomasz Leszkowicz (ur. 1988) – redaktor naczelny portalu „Histmag.org”, doktorant Instytut Historii PAN. Absolwent historii i dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizuje się w historii dwudziestego wieku. Z uwagą śledzi zagadnienia związane z pamięcią i tzw. polityką historyczną (dawniej i dziś). Publikował m.in. w „Mówią Wieki”, „Uważam Rze Historia”, „Pamięci.pl” oraz „Dziejach Najnowszych”.

Obrońcy

Maria Dłużewska

Piotr Andrzejewski, Wiesław Johann, Zofia Romaszewska, Jan Krzysztof Kelus, Andrzej i Joanna Gwiazdowie, Andrzej Kołodziej, Andrzej Rozpłochowski, Stefan Hambura i Andrzej Lew-Mirski opowiadają o adwokatach, konieczności oporu, klasie robotniczej, lewakach, transformacji, prywatyzacjach, krzywdach, psychuszkach, Annie Walentynowicz, nadziei, zdrowej diecie, aresztowanej krowie, pająkach, bohaterach w biedzie, zasługach bez nagrody, zbrodniach bez kary i wielu innych sprawach. ''Obrońcy'' to zbiór wywiadów z adwokatami w procesach politycznych i ich klientami - postaciami jakby z innej planety, wręcz egzotycznymi, szczególnie dla młodszego czytelnika. Opowieści bohaterów, skrzące się od anegdot, przynoszą bardzo ostre oceny rzeczywistości, dla wielu bolesne, zawsze idące pod prąd tak zwanej poprawności politycznej.

Odzyskać nadzieję, wrócić do Ojczyzny. Związek Patriotów Polskich w Południowym Kazachstanie 1944-1946

Wojciech Marciniak

Związek Patriotów Polskich w ZSRR to organizacja, która wielu osobom kojarzy się przede wszystkim z propagowaniem stalinowskiej ideologii i „kuźnią kadr” dla Polski Ludowej. Tymczasem dla pozbawionych opieki zesłańców na Wschodzie, którzy „nie zdążyli do Andersa” lub po prostu nie zdołali ewakuować się ze Związku Radzieckiego w 1942 r., ZPP był praktycznie jedyną nadzieją na odmianę losu i powrót do Ojczyzny. Jego terenowi działacze – w większości także zesłańcy – oferowali rodakom wsparcie na miarę tamtych tragicznych okoliczności. Autor przedstawił rozmaite aspekty działalności ZPP w Południowym Kazachstanie, czyli obwodzie południowokazachstańskim. Podczas II wojny światowej na tych graniczących z Uzbekistanem obszarach Kazachskiej SRR znalazło się wielu obywateli polskich. W książce ukazano tragiczne dzieje zesłańców, którzy od chwili deportacji walczyli o swoje przetrwanie. W najnowszej monografii Wojciecha Marciniaka Czytelnik odnajdzie opisy przeżyć Sybiraków – zsyłki, tułaczki, życia codziennego w Kazachstanie i zmagań z totalitarną rzeczywistością, aż po repatriację w 1946 r.

Pińskie błota. Natura, wiedza i polityka na polskim Polesiu do 1945 roku, wyd. II popr., miękka oprawa

Sławomir Łotysz

Wydanie II poprawione   O Polesiu na ogół pisano tak, jakby niczym nie różniło się od innych krain. A przecież wszystko tam wyglądało inaczej – siano zbierano, stojąc po kolana w błocie, na pińskim targu handlowano wprost z łodzi, a centralna część Polesia na kilka miesięcy w roku zamieniała się w śródlądowe morze. Sławomir Łotysz podjął próbę przepisania międzywojennej historii tej krainy, za punkt wyjścia przyjmując wszechobecne tam mokradła. Plany ich osuszenia były w tym okresie, jak dowodzi, głównym elementem polityki państwa wobec ziem wschodnich, bowiem dopiero odwodnienie Polesia otwierało drogę do jego kolonizacji.    Książka Pińskie błota jest pierwszą monografią z dziejów II RP pisaną świadomie z perspektywy środowiskowej, pokazującą ekologiczny wymiar kluczowych debat o tym etapie polskiej historii. dr hab. Adam Izdebski   Choć jest to książka naukowa, została napisana żywym i bogatym eseistycznym językiem, dzięki czemu wciąga czytelnika już od pierwszej strony i do ostatniej stanowi pasjonującą lekturę. dr hab. Anna Engelking, prof. PAN   Sławomir Łotysz (ur. 1970) – historyk, profesor w Instytucie Historii Nauki PAN im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów w Warszawie. Zajmuje się historią techniki i historią środowiskową. W latach 2017–2021 przewodniczący Międzynarodowego Komitetu Historii Techniki (ICOHTEC).

Pisma wybrane. Wiek XX

Jerzy Łojek

Jerzy Łojek był historykiem trzech stuleci, autorem niestroniącym od kontrowersyjnych poglądów, piszącym znakomitą literacką polszczyzną, poruszającym najbardziej sporne zagadnienia historii Polski, między innymi problemy polityki zagranicznej Sejmu Wielkiego (1788—1792), genezy i szans Powstania Listopadowego (1830—1831), czy też dylematy polityki zagranicznej II RP. Przygotowany przez prof. Marka Kornata „Wybór pism” uwzględnia najistotniejsze i reprezentatywne pozycje w jego dorobku naukowym. Kompozycja edycji zakłada przewagę prac ściśle naukowych, ale nie wykluczając istotnego udziału publicystyki historycznej. Marek Kornat (ur. 1971), historyk, profesor i kierownik Zakładu Systemów Totalitarnych i Dziejów II Wojny Światowej w Instytucie Historii PAN w Warszawie oraz profesor na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie. Zajmuje się dziejami polskiej dyplomacji, ustrojami totalitarnymi, polityką międzynarodową XX wieku oraz polską myślą polityczną XIX i XX wieku.

Polska Ludowa w edukacji historycznej

Maciej Fic

Praca stanowi połączenie rozważań teoretycznych i propozycji praktycznych rozwiązań, dotyczących okresu Polski Ludowej, przydatnych w procesie szkolnej i pozaszkolnej edukacji historycznej. W tomie przedstawiono sposób wykorzystania różnorakich środków dydaktycznych, których świadome i poprawne stosowanie jest niezbędne w procesie nauczania-uczenia się (anegdoty, filmu dokumentalnego, filmu fabularnego, fotografii, muzyki popularnej, plakatu i prasy). Zaproponowano również istotną dla kształcenia umiejętności historycznych metodę oral history oraz zaoferowano zapoznanie się z propozycjami działań szeregu instytucji, które dokumentują miniony okres (Archiwum Historii Mówionej, Ośrodka Karta i Domu Spotkań z Historią w Warszawie, Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku w Radzionkowie, Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności, Instytut Pamięci Narodowej). Tom powinien okazać się szczególnie przydatny dla nauczycieli i studentów historii, ale także osób zajmujących się popularyzacją nauki w ramach tak popularnej ostatnio formuły public history.   Maciej Fic, historyk (dr hab.), dydaktyk i popularyzator wiedzy historycznej. Pracownik Zakładu Metodologii, Dydaktyki i Kultury Historycznej Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Prowadzi badania z zakresu historii Polski XX wieku (ze szczególnym uwzględnieniem Górnego Śląska); problematyki kształcenia i popularyzacji wiedzy historycznej oraz historii kultury, nauki i oświaty w XX wieku. Rzeczoznawca podręcznikowy przy MEN, ekspert Kolegium Arbitrażu Egzaminacyjnego przy CKE. Za działalność naukową nagrodzony m.in. w Konkursie im. Klemensa Szaniawskiego przez Fundację Stefana Batorego oraz Towarzystwo Popierania i Krzewienia Nauk w Warszawie. Wybrane publikacje: Wilhelm Szewczyk (1916–1991) – śląski polityk i działacz społeczny (Katowice 2007); Jan Kustos (1893–1932) – separatysta czy autonomista górnośląski? (Katowice 2010); Edmund Osmańczyk – działacz społeczny i polityczny, (Katowice 2010); Między nauką a propagandą. Śląski Instytut Naukowy im. Jacka Koraszewskiego w Katowicach (1957–1992) (Katowice 2014) [autor]; Przerwana droga do niepodległości. Stan wojenny 13 XII 1981 – 22 VII 1983. Świadomość – edukacja – kultura (Toruń 2012); Jak 9 z „Wujka”. Górnośląski glosariusz Polski Ludowej (Bielsko-Biała 2016) [współautor]. [maj 2018]

Powrót do Macierzy? Ziemie Zachodnie i Północne w Polsce Ludowej

Maciej Fic

Przedmiotem analizy autorów książki stał się obszar Ziem Zachodnich i Północnych. Ten położony na zachód i północ od granic państwa polskiego z roku 1939 teren włączony do Polski Ludowej objął: Pomorze Zachodnie (Szczecińskie), Ziemię Lubuską, Dolny Śląsk, zachodnią część Górnego Śląska (tzw. Śląsk Opolski), Warmię, Mazury oraz część Pomorza Gdańskiego. Planując zawartość książki nie zdecydowano się na dowolność tematyczną i terytorialną prezentowanych badań. Zamiast perspektywy „wertykalnej” (prezentowania różnych obszarów działań na terenie całych ZZiP) zastosowano perspektywę „horyzontalną”, ukazującą specyfikę poszczególnych części kraju, wchodzących w skład ZZiP. Opracowanie stanowi więc swoistą podróż po kolejnych, przywołanych wcześniej obszarach. Zebrane teksty dają możliwość dostrzeżenia zarówno elementów wspólnych dla wszystkich obszarów, jak i odrębnych dla każdego z nich. Pozwalają przyjrzeć się tak kwestiom politycznym, jak społecznym, gospodarczym czy administracyjnym. Stwarzają szansę na zrozumienie, jakim zmianom musiała się poddać Polska po 1945 roku i jak budowano tożsamość ziem, na których w wielu wypadkach śladów polskości trzeba było szukać znacznie głębiej niż odwołując się do czasu dwudziestolecia międzywojennego. Książka powinna zainteresować wszystkich miłośników najnowszej historii Polski, w tym także osoby poszukujące informacji o specyfice regionalnej powojennego okresu dziejów państwa polskiego.

Przeciw PRL. Szkice z dziejów opozycji demokratycznej

Jan Olaszek

Druga książka młodego, niezależnego naukowca z IPN, nagradzanego badacza i popularyzatora dziejów opozycji demokratycznej w PRL. Tym razem dr Jan Olaszek przygotował zbiór popularnonaukowych artykułów o nietuzinkowych bohaterach podziemia, których później historia postanowiła odstawić na boczny tor oraz o zapomnianych epizodach walki o wolną Polskę, niekiedy bardzo kontrowersyjnych.  O książce: prof. Antoni Dudek - W mediach często słyszymy o jakiejś postaci: legendarny opozycjonista z czasów PRL. Jednak wśród nas jest coraz więcej ludzi, którzy nie mają właściwie pojęcia, co ten zwrot oznacza. Jeśli do nich należysz, to koniecznie powinieneś przeczytać tę książkę. Jeśli zaś uważasz, że masz już o opozycji z lat PRL wystarczającą wiedzę, to też powinieneś to zrobić. Jan Olaszek szybko wyprowadzi Cię z błędu. prof. Jerzy Eisler - Należę do osób, które uważają, że głębokie podziały polityczne we współczesnej Polsce w znacznym stopniu mają swoje źródło nie tylko w historii III Rzeczpospolitej, ale również, a może nawet przede wszystkim, w dziejach PRL w jej schyłkowym okresie. Mam tutaj na myśli zarysowujące się coraz wyraźniej w drugiej połowie lat 70. oraz w latach 80. różnice i podziały wśród aktywnych uczestników antykomunistycznej opozycji. Myślę nie tylko o bodaj najłatwiej dostrzegalnych, choć zarazem najusilniej skrywanych przez samych zainteresowanych, sporach personalnych, ale także o tych ideologicznych, politycznych, a nawet strategicznych. O wszystkim tym myślałem, czytając z przyjemnością i zainteresowaniem najnowszą książkę dr. Jana Olaszka.